Raad van Verzet: verschil tussen versies

De '''Raad van Verzet''', voluit '''Raad van Verzet in het Koninkrijk der Nederlanden''' (RVV) was een Nederlandse koepel van verzetsorganisaties in de [[Tweede Wereldoorlog]].

 

 

Tegen het einde van april [[1943]], kort voor de [[April-meistakingen]], nam de elektrotechnicus [[Jan Thijssen]] (1908-1945), het hoofd van de Radiodienst van de [[Ordedienst]] (OD), met zes in het verzet actieve geestverwanten het initiatief tot de oprichting van een nieuwe landelijke illegale organisatie die de bestaande actieve verzetsgroeperingen moest overkoepelen. Deze organisatie kreeg de naam Raad van Verzet (RVV), voluit Raad van Verzet in het Koninkrijk der Nederlanden. Als oprichtingsdatum werd 1 mei 1943 aangehouden.

Officieel zetelde de Raad in [[Amsterdam]]. Jan Thijssen en zijn stafleden vergaderden tot eind december 1943 doorgaans in [[Laren (Noord-Holland)|Laren]], waar Thijssen en zijn vrouw toen ondergedoken zaten. Nadat Eduard H.M. Hoogeweegen tot de RVV was toegetreden werd in [[Maarn]] in het huis van Hoogeweegen enige tijd het Operatiecentrum van de RVV gevestigd. Vanaf begin [[1944]] vonden de vergaderingen in de regel in [[Maarsbergen]] en in Maarn plaats. Thijssen was de belangrijke initiator en stuwende kracht van de RVV. Ook onder de latere aanhang van deze organisatie werd hij in het algemeen gezien als de leider.

 

 

Het doel van de Raad van Verzet was de coördinatie van het daadwerkelijke verzet in [[Nederland]] door centrale vastlegging van de tijd, de plaats, de methode en de aard van het verzet. Onder dit daadwerkelijke verzet verstond de RVV in hoofdzaak sabotage (inclusief stakingen) en gewapend verzet. De bestaande verzetsgroepen die op dit gebied actief waren en zich bij de RVV hadden aansloten bleven hun eigen identiteit behouden en verloren geenszins hun zelfstandigheid. De RVV wilde de bij hun aangesloten verzetsorganisaties helpen hun landelijke operaties beter te doen slagen, door deze te coördineren en door bijvoorbeeld bij storing van het telefoonverkeer de faciliteiten van de RVV in te schakelen. Een van deze faciliteiten was het binnenlands zendernet van de OD. Jan Thijssen was behalve de belangrijkste man binnen de RVV bovendien het hoofd van de Radiodienst van de OD. Als zodanig beschikte hij over een binnenlands zendernet, dat hij zelf had opgebouwd en dat hij beschouwde als ongeveer zijn eigendom.

 

De chef-staf van de OD jhr. [[Pieter Jacob Six]] had Jan Thijssen bevolen met het gebruik van het binnenlands zendernet te wachten tot Nederland bevrijd was en de Duitse aftocht een feit was. Op dat moment zou de OD pas in actie komen en kon het binnenlands zendernet gebruikt worden als back-up verbindingssysteem voor het geval de Duitsers de telefoon- en de telegrafieverbindingen tussen de grote bevolkingscentra zouden vernielen. De radiotechnicus Thijssen was het volledig oneens met de zienswijze van Six. Thijssen vond het zinloos om de Radiodienst niet onmiddellijk te laten functioneren als een hulporgaan voor de gehele [[illegaliteit]] met inbegrip van de OD. Een scherp conflict met Six was het gevolg.

Deze eigenzinnige acties van Thijssen deden Six constateren dat zijn hoofd Radiodienst een geheel zelfstandige koers ging varen. Voor Six was het onaanvaardbaar dat Thijssen met verbindingsmiddelen van de OD op eigen houtje aan de gang ging bij het vormen van een nieuwe organisatie. Hij eiste van Thijssen dat deze zich geheel op de Radiodienst van de OD zou concentreren en de RVV zou laten schieten. De eigenlijke kern van het conflict tussen Thijssen en Six was dat Thijssen een actievere bestrijding van de vijand voorstond en dat hij de OD passiviteit verweet. Thijssen weigerde op de eisen van Six in te gaan. In oktober 1943 besloot Six om Thijssen het commando over de Radiodienst van de OD te ontnemen. Toen het conflict verder escaleerde besloot Six om Thijssen op 31 december 1943 wegens eigengereid optreden uit de OD te zetten. De verwijdering die er als gevolg van het conflict tussen Thijssen en Six was ontstaan heeft tot aan het einde van de oorlog een goede samenwerking tussen de RVV en de OD in de weg gestaan. Met taaie vasthoudendheid begon Jan Thijssen meteen aan de opbouw van een nieuw binnenlands zendernet. Het nieuwe zendernet werd gelieerd aan de RVV. De [[Radiodienst van de Raad van Verzet]] werd in de zomer van 1944 operationeel.

 

 

 

 

Na de [[April-meistakingen]] van 1943 was door de RVV in de loop van het jaar diverse malen telegrafisch om hulp van de [[Nederlandse regering in Londen]] verzocht. Reacties hierop waren uitgebleven. In september 1943 besloot de RVV om een boodschapper naar Londen te sturen. Thijssen besloot zijn vriend [[Andreas Wilhelmus Maria Ausems]] naar Engeland te sturen en aan hem Het Verslag Ervaringen Hoofd Radiodienst mee te geven. In het verslag stonden de doelstellingen beschreven die Thijssen met de RVV en de Radiodienst nastreefde.

In juli 1944 kwamen de landelijke leiders van de RVV en de leiders van de RVV-Zuid bijeen op het [[Groot Kasteel]] van [[Deurne (Nederlandse plaats)|Deurne]], waar Thijssen voorstelde om de RVV-afdelingen om te zetten in sabotagegroepen die een guerrillaoorlog tegen de Duitse bezetter moesten voeren.

 

 

 

 

 

Op [[Dolle Dinsdag]] 5 september 1944 heerste alom de overtuiging dat de bevrijding van bezet Nederland op gang was gekomen. In Rotterdam, zoals op vele plaatsen, was de ontreddering onder de [[Deutsche Wehrmacht|Wehrmacht]] groot en de definitieve Duitse aftocht leek inderdaad aan te vangen. De avond tevoren had het [[Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force]] (SHAEF) via [[Radio Oranje]] de Rotterdamse bevolking opgeroepen te voorkomen dat de Duitsers de haveninstallaties en spoorwegemplacementen zouden vernielen. Thijssen bezat tot zijn ergernis vrijwel geen manschappen of materieel waarmee hij aan deze oproep gevolg kon geven. Bovendien waren de RVV-groepen toen nog niet in staat om paramilitaire acties van enige omvang te ondernemen. Thijssen had alleen zijn Operatiecentrum, waarmee hij misschien acties van anderen kon coördineren, en daarnaast had hij de beschikking over de verbindingsfaciliteiten van zijn Radiodienst.

Jan Thijssen besloot gebruik te maken van de adempauze die aan het militaire front was ontstaan. Om de RVV-organisatie op sterkte te brengen werd de werving van manschappen intensief aangepakt. Op 13 september 1944 reorganiseerde Thijssen zijn verzetsorganisatie tot op militaire leest geschoeide brigades. De door Thijssen beoogde organisatiestructuur kwam in slechts twee brigades tot volledige ontwikkeling. Het was de brigade Rotterdam en de brigade op de Veluwe. De werving van de manschappen leverde resultaat op. Over de totale omvang en personele sterkte van de RVV liepen de opgaven en schatting nogal uiteen. Buitendien paste de RVV zelf, met name Thijssen, bij zijn opgaven vaak een vergrotingstactiek toe. Vaak was onduidelijk welke van de veelal grotendeels zelfstandig opererende verzetsgroepen nu wel of niet tot de RVV gerekend mochten worden. In juni 1944 bedroeg de landelijke sterkte circa achthonderd manschappen. Toen aan het begin van november 1944 de werving door de brigades werd stopgezet bedroeg de landelijke sterkte ca vier en twintig honderd manschappen. De RVV-brigade Rotterdam telde na de wervingsactie ca negenhonderd manschappen. Een kwart van de manschappen deed misschien daadwerkelijk mee aan verzetsactiviteiten de rest was lid uit solidariteit.

 

 

Voorzover in de RVV een politieke signatuur tot uiting kwam kan hooguit worden gesteld dat deze over het geheel genomen minder rechts was dan die van het OD kader. De top, de eigenlijke Raad, zou men generaliserend als progressief kunnen kenschetsen. Jan Thijssen zelf was min of meer socialist. Toch werd de RVV door sommigen wel voor een communistische organisatie gehouden. Vooral vanuit de kringen van de OD werd tegen dit vermeende links revolutionaire karakter van de RVV gewaarschuwd. Een fictie die door de [[Nederlandse regering in Londen]] en het [[Bureau Inlichtingen]] werd geloofd. De voornaamste oorzaak van deze misvatting, buiten de kwaadwilligheid van de RVV rivalen gerekend, was het feit dat het illegale [[CPN]] blad [[De Waarheid]] de RVV berichten publiceerde en zich met deze organisatie identificeerde. De Raad zelf telde onder haar acht leden slechts een communist [[Gerben Wagenaar]]. Mocht met name in de provincie [[Noord-Holland]] de communisten een belangrijk deel van de RVV manschappen uitmaken elders in het land was dat veel anders gesteld. Zo had de RVV-brigade Rotterdam v.w.b. het kader betrof veeleer een liberale inslag. De leider van de RVV-brigade Rotterdam was de reder [[Theodorus Adrianus Willem Ruys]] (1904-1989). Ruys was directeur van de [[Koninklijke Rotterdamsche Lloyd]]. In [[Twente]] en het aangrenzende [[Salland]] was het gereformeerde geloof veelal richtinggevend voor het handelen van de medewerkers van de RVV groepen.

 

 

In de periode tot begin september 1944 bleef het actieve verzet van de RVV ver achter bij wat de organisatie ten doel had gesteld. De reden lag hem in het feit dat er een groot gebrek aan wapens en sabotagemateriaal bestond. De eerste wapendropping vond pas plaats in de nacht van 31 augustus 1944 op 1 september 1944. Met wisselend succes werden door de RVV-groepen kleine bevolkingsregisters en distributiekantoren overvallen. De overvallen op de distributiekantoren liet de RVV over het algemeen over aan de LKP. Via de [[Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers]] (LO) ontving de RVV dan de nodige gekraakte bonkaarten. Er werden door de RVV-groepen weinig bevrijdingsovervallen uitgevoerd. Ook werden er weinig liquidaties uitgevoerd. Vanaf maart 1944 hield de RVV zich voornamelijk bezig met inlichtingenwerk.

Toen begin september 1944 door het geallieerde opperbevel het startsein werd gegeven voor grootschalige sabotageacties van Nederlands spoorwegnet, kwam de RVV door communicatieproblemen aanvankelijk niet in actie, en zat de LKP grotendeels zonder wapens en sabotagemateriaal. De sabotagedaden van de zelfstandig opererende RVV-groepen waren dikwijls spraakmakend maar ook risicovol. Door de represailles van de Duitsers die daarop volgden verloren veel onschuldige Nederlanders het leven. Het bekendste voorbeeld hiervan was de aanslag in [[Putten (Gelderland)|Putten]]. Als gevolg van een aanslag die door een RVV-groep tussen [[Nijkerk]] en Putten, in de nacht van 30 september op 1 oktober 1944, werd uitgevoerd verloor een Duitse officier het leven. De strafmaatregelen tegen de Puttenaren waren buiten alle proporties. In Putten werden honderd en vijf woningen verwoest. Zeshonderd en zestig mannen werden eerst overgebracht naar het [[kamp Amersfoort]] en vervolgens naar een concentratiekamp in [[Neuengamme]]. Van de mannen die naar het concentratiekamp in Neuengamme werden afgevoerd overleefden slechts vierenveertig mannen de beproeving.

 

 

Op 3 september 1944 dezelfde dag dat een tankspits van het Britse 2e Leger [[Brussel (stad)|Brussel]] bereikte zond [[Radio Oranje]] namens [[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]] de mededeling uit dat ze [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld|Prins Bernhard]] had benoemd tot Bevelhebber der Nederlandse Strijdkrachten en dat Prins Bernhard, onder het bevel van generaal [[Dwight D. Eisenhower]], hierbij de leiding van het gewapend verzet op zich had genomen. Een dag later stootte de Britse 11e Tankdivisie door naar de monding van de Schelde bij [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Een tankspits van het Amerikaanse 1e Leger zette via de route: [[Metz]], [[Aken (stad)|Aken]], de aanval in op het [[Ruhrgebied]] en Generaal [[Bernard Montgomery]] bereikte met een Leger bestaande uit: Engelsen, Canadezen, Polen, de Nederlandse [[Prinses Irene Brigade]] en Belgen, via Vlaanderen de provincie [[Noord-Brabant]].

 

 

 

Toen het de kolonel Henri Koot duidelijk was dat van Jan Thijssen geen loyale medewerking te verwachten was zette hij op 1 november 1944 Thijssen af en hij gelastte hem met onmiddellijke inwerkingtreding van dit bevel het commando over het Operatiecentrum van de RVV en over de daaronder ressorterende brigades neer te leggen. De leiding van de Radiodienst diende Thijssen onmiddellijk aan een door kolonel Koot benoemde waarnemer over te dragen. Thijssen bleef onverzettelijk. Hij benoemde [[Gerben Wagenaar]] tot zijn opvolger bij de RVV. Maar met de door kolonel Koot benoemde waarnemer voor de Radiodienst wilde Thijssen niets te maken hebben. Hij weigerde het commando over zijn binnenlands zendernet over te dragen. Thijssen zag de [[Radiodienst van de Raad van Verzet]] als zijn eigen creatie en volgens hem maakte het zendernet formeel geen deel uit van de RVV.

 

 

 

De RVV-brigades voegden zich vanaf november 1944 steeds meer in de BS-structuur. Meestal bleven hun gelederen als aparte RVV-brigades binnen de BS-rayons in tact. In [[Twente]] kwam de samensmelting van de RVV en de [[Knokploegen]] (KP) moeilijk tot stand. De oorzaak was gelegen in het feit dat kapitein Albert Ferdinand Lancker, de leider van de RVV-brigade Twente en [[Johannes ter Horst]], de leider van de Twentse KP, als gevolg van hun tegenstrijdige karakters, niet tot samenwerking bereid waren. In het inmiddels bevrijde [[Limburg (Nederland)|Limburg]] waren beide organisaties toen al deels opgegaan in het [[Regiment Stoottroepen]]. In bezet gebied verminderde het contact van de RVV-brigades met de eigenlijke RVV en het Operatiecentrum van [[Gerben Wagenaar]] echter sterk. Daardoor verminderde ook het contact tussen de brigades onderling. De Raad bestond vanaf medio november 1944 nog slechts uit drie personen en deze personen vertoonden steeds minder activiteiten.

== Bronvermelding ==

 

 

 

 

[[Categorie:Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog]]