Zandgat: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
+Sangatte |
voorbeelden en eigenschappen van zandgaten |
||
Regel 1:
Een '''zandgat''', '''zandput''', '''zandwinput''' of '''grintgat''' is een met water gevulde [[afgraving|uitgraving]] in het landschap ten behoeve van de [[zand]]- en [[grind|grintwinning]]. Dit in tegenstelling tot een [[klei]]put, waar alleen de bovenlaag klei wordt afgegraven en gebruikt als [[grondstof]] ten behoeve van het bakken van [[baksteen|bakstenen]] en [[dakpan]]nen.
Het verschil is vanaf [[rivier]]en vaak zichtbaar aan het feit dat voor een zandgat een toegang gemaakt is, om met een [[Emmerbaggermolen|baggermolen]] of [[zandzuiger]] het gat in te kunnen varen en met [[beunschip|beunschepen]] of bakken het zand en grint daarna over de rivier af te voeren. Zand- en grintvervoer over water is vele malen goedkoper dan over de weg of via het spoor.<ref>[http://www.vaart.nl/log/pivot/entry.php?id=727 VAART archief: 'Lage vervoerstarieven reëel gevaar zand en grind']</ref> Stroomopwaarts en dichtbij de [[stroombedding]] vindt men grint en het grofste zand, stroomafwaarts en verder van de rivier kan, door de lagere [[stroomsnelheid]] ook fijner zand bezinken. Dit geldt uiteraard ten opzichte van de oorspronkelijke stroom; rivieren verleggen voortdurend hun bedding. Langs de rivieren vindt men, zoals te verwachten was, voornamelijk rivierzand, maar in Noord- en West-Nederland zijn er zandgaten met [[marien]] zand.
==Voorbeelden van zandgaten en hun gebruik==
Zandgaten worden soms ingericht als [[vluchthaven (scheepvaart)|vluchthaven]] en [[overnachtingshaven]] voor de [[binnenvaart]]. Voorbeelden: [[Overnachtingshaven]] [[IJzendoorn]] en [[Overnachtingshaven Haaften]] langs de [[Waal (rivier)|Waal]]. Bij [[Haaften]] liggen verder in de [[Crobsewaard]] zandgaten die als [[natuurgebied]] aangewezen zijn en een voormalig zwembad; elders geldt vaak hetzelfde, maar er bestaan ook putten die geen bepaald gebruik hebben. Met schaarser wordend zand en een grotere druk op de beschikbare ruimte is de tendens om de gaten dieper en de oevers steiler te maken, wat een recreatieve functie lastig maakt. Bij diepe putten is het onderste water vrijwel donker, wat de natuurontwikkeling sterk belemmert.
Van veel gaten zijn de verbindingen met het open water afgesloten na het beëindigen van de winning. Een reden hiervoor is dat de dekkende kleilaag, die voor de zandwinning afgegraven moest worden, soms niet verhandelbaar is en dan weer op een praktische plaats teruggestort wordt; ook angst voor verontreiniging vanuit de rivier speelt soms een rol, en het is voor beheer en lanbouw praktisch. Diepe delen van zandgaten zijn ongeschikt als zwemwater, omdat zeer koud water uit de soms tientallen meters diepe putten kan opwellen, wat gevaar voor [[spierkramp|kramp]], [[Hypothermie|onderkoeling]] en [[verdrinking]] geeft.
De [[Kaliwaal]] in [[Druten]] is in gebruik als depot voor verontreinigd slib, de [[IJzeren Man (Vught)|IJzeren Man]] in [[Vught]] is een gebied voor [[dagrecreatie]] met zwembad, [[sportvissen|visstekken]], kleine [[pleziervaart]] en een restaurant. Hier is geen verbinding met open water: de stoombaggermolen die dit gat groef werd, ter plekke gebouwd en later ontmanteld. Ook andere plassen met de naam [[IJzeren Man]] zijn zandgaten met recreatieve functie. De [[Maasplassen]] in [[Limburg (Nederland)|Nederlands Limburg]] zijn grintgaten die deels aangewezen zijn als [[natuurgebied]] maar anno 2009 ook het grootste aaneengesloten gebied van Nederland vormen dat specifiek voor [[watersport]] dient. In België heeft [[Sibelco]] door de (aanvankelijk nog handmatige) winning van [[zilverzand]], bij [[Stevensvennen]] een uitgebreid plassengebied doen ontstaan, dat ook de standaardcombinatie van natuurgebied en recreatie toont.
In Noord-Nederland wordt marien zand gewonnen. Zandgaten komen er minder voor dan langs de rivieren maar [[RTV Noord]] telde er in 2009 zo'n dertig in [[Groningen (provincie)|Groningen]] en vijftig in [[Drenthe]].<ref>[http://www.rtvnoord.nl/nieuws/indexwm.asp?actie=totaalbericht&pid=84496 Diepe zandgaten bij RTV Noord] Bezocht 14 november 2009</ref> Voorbeelden zijn [[Jonkers Zandgat]] bij het Drentse[[Gasselte]] en [[Botjes Zandgat]] in Groningen. De eerste is met een dijkje in een diep deel en een ondiep recreatief deel gesplitst. In [[Botjes Zandgat]] gaan zandwinning en recreatie ongemakkelijk samen. Het fijne zand in deze plas wordt met een zandzuiger gewonnen, wat zeer sterke stromingen en gladde, instabiele hellingen oplevert; in 2009 is, in een gedeelte waar een toegangsverbod gold, een oevergedeelte ter grootte van een voetbalveld ingezakt.<ref>Dagblad van het Noorden, 9 juli 2009[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/groningen/article4912635.ece/Zwemverbod_Botjes_zandgat_overtreden Dagblad van het Noorden] bezocht 14 november 2009</ref> Een gevaar voor [[duiksport|duiker]] is hier, dat het goede zicht plotseling tot nul gereduceerd kan worden door opwervelend zand, zelfs al als een duikbuddy vlak boven de bodem zwemt.
==Sangatte==
De naam van de Noordfranse kustplaats [[Sangatte]] is een verbastering van de oude Nederlandse naam Zandgat.
==Zie ook==
| |||