Folium (blad): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
klein grut |
||
Regel 1:
'''Folium''', meervoud "folia", is het laat-klassiek / middeleeuws Latijnse woord voor een blad in een middeleeuws handgeschreven ([[codex]] - [[manuscript]]) of gedrukt boek ([[incunabel]] - [[postincunabel]]).
Het woord "folium" wordt doorgaans afgekort tot "fol.", welke afkorting door velen onjuist begrepen en uitgesproken wordt als 'folio', meervoud 'folio's'. Folio is geen zelfstandig naamwoord maar een aanduiding voor een bibliografisch 'formaat': als een vel ([[plano_(boeken)|plano]]) éénmaal over de korte kant gevouwen wordt dan ontstaat een '[[Katern#Bifolium|bifolium]]' oftewel een dubbelblad, en dan is dat boek geschreven of gedrukt "in folio". De gewoonte om 'folio' tegen een 'folium' te zeggen is vermoedelijk een [[gallicisme]]. Het woord 'foliant' heeft geen specifieke terminologische betekenis en is een niet wetenschappelijke aanduiding van een groot boek. De voorzijde van een folium noemt men de [[recto en verso|recto]]-zijde, de achterkant de [[recto en verso|verso]]-zijde: fol. 1r(ecto) is dus de voorzijde van blad 1, fol. 1v(erso) de achterkant. Is een blad(zijde) opgedeeld in (verticale) kolommen dan duidt men die aan met kleine letters: Fol. 1ra, fol. 1rb enz. Als een handschrift niet gefolieerd is dan reconstrueert men de plaats van het blad in het [[katern]]. Men spreekt dan van fol. A4v en bedoelt daarmee de achterzijde van blad 4 van het A-katern (wij zouden dat nu pagina 8 noemen).
Regel 5 ⟶ 7:
Vanaf de twaalfde-dertiende eeuw ontstaat de gewoonte folia van een bladnummer te voorzien (foliëring), aanvankelijk midden in de bovenmarge van de verso-zijde, later aan de rechterkant van de bovenmarge van de recto-zijde. Voordat bladen gefolieerd werden volstond men met het aanbrengen van custoden alias reclamen (het eerste woord van de volgende bladzijde werd in het staartwit van de daaraan voorafgaande bladzijde geschreven of gedrukt) en katernsignaturen: Ai, Aij, Aiij enz.
De praktijk leert dat gefolieerde handschriften altijd opnieuw gefolieerd zijn door de conservator van de bibliotheek, waarvan het handschrift deel uitmaakt(e). Die 'moderne' foliëring is bijna altijd met potlood aangebracht. In beschrijvingen van handschriften wordt doorgaans verwezen naar de moderne foliëring en niet naar de oorspronkelijke, wat steevast tot verwarring leidt. Los daarvan werden er vaak fouten gemaakt bij het opnieuw foliëren van middeleeuwse - met name perkamenten - handschriften als gevolg van een natuurlijk '
Vanaf het einde van de zestiende eeuw werd
Hedendaagse boeken zijn doorgaans 'gemaakt' van losse bladen die met behulp van lijm in een band of kaft geplakt zijn: paperback. Het traditionele boek is gebonden: opgebouwd uit eenheden van vier (tot zes) in elkaar geschoven dubbelbladen die samen een [[katern]] vormen, welk woord de vernederlandsing is van het Latijnse "quaternio": in vieren.
| |||