Geschiedenis van Noord-Brabant: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
linkfix:Breda (stad)|Breda->Breda, brfix |
Linkfix ivm sjabloonnaamgeving met AWB |
||
Regel 1:
{{
De provincie '''[[Noord-Brabant]]''' ligt in het zuiden van [[Nederland]] en tegen de [[België|Belgische]] grens. De naam Brabant is een afgeleide van ''Braecbant''. Dit is een samenvoeging van ''braec'', dat [[Broek (toponiem)|broek]] of drassig land betekent, en ''bant'', dat streek betekent.<ref>Henricus Joosen 1946: ''Ons Baarle, een bijzonder dorp. Bouwstenen voor de geschiedenis van Baarle.''
Tot aan [[1648]] was een groot deel van het gebied dat nu de provincie Noord-Brabant vormt deel van het [[Hertogdom Brabant]]. Het andere deel van het voormalige Brabant ligt tegenwoordig in [[België]] en vormt ruwweg de provincies [[Antwerpen (provincie)|Antwerpen]], [[Vlaams-Brabant]] en [[Waals-Brabant]] en het [[Brussels Hoofdstedelijk Gewest]].
==Hertogdom Brabant==
[[
{{hoofdartikel|Hertogdom Brabant}}
'''Brabant''' was oorspronkelijk de naam van een [[Karolingen|Karolingisch]] [[gouw (Germaans)|gouwgraafschap]] ([[pagus Bracbatensis]]) dat zich uitstrekte tussen de [[Schelde (rivier)|Schelde]] en de [[Dijle]]. Vanaf de [[13e eeuw]] is het de naam van een [[hertogdom]] in het westen van het [[Heilige Roomse Rijk]].
Het hertogdom Brabant heeft institutioneel nochtans een volkomen legitieme oorsprong.
De Brabantse natie was naar territoriale omvang vrijwel voltooid met het toekennen van de hertogtitel van Neder-Lotharingen aan [[Godfried I]] (ook bekend als ''Godfried met den baard'') door de Duitse keizer in [[1106]] (zie ook: [[Graven van Leuven en hertogen van Brabant|Hertogen van Brabant]]). Institutioneel volgt de bevestiging pas in 1183/1184, met de verheffing van het [[landgraaf (titel)|landgraafschap]] Brabant (tussen Dender en Zenne) tot hertogdom ten gunste van [[Hendrik I van Brabant]]. In [[1190]], enkele dagen na de dood van [[Godfried III van Leuven]] werd tijdens een landdag in de abdij Comburg ([[Schwäbisch Hall (stad)|Schwäbisch Hall]]) het hertogschap van Neder-Lotharingen gezagsloos verklaard, maar behielden de graven van Leuven het recht om het hertogelijke gezag uit te oefenen binnen de door hun gecontroleerde graafschappen en voogdijgebieden.
Verdere uitbreidingen gingen vooral naar het oosten. In [[1288]] verslaat [[Jan I van Brabant]] in de [[Slag bij Woeringen]] de Keulse aartsbisschop en wint het hertogdom [[hertogdom Limburg|Limburg]] (niet te verwarren met de huidige Belgische en Nederlandse provincies), er ontstaat een band tussen de twee hertogdommen die 5 eeuwen zal duren. In [[1430]] komt Brabant bij het huis van [[Hertogdom Bourgondië|Bourgondië]], waarvan hertog [[Filips de Goede]] op dat ogenblik bezig is een rijk uit te bouwen dat in de 16e eeuw de [[Zeventien Provinciën]] zal gaan heten.
==Tachtigjarige oorlog==
[[
[[
=== Brabant start de algemene opstand ===
Bij Karels opvolger, [[Filips II van Spanje]] liep het echter mis. De [[Tachtigjarige Oorlog]] brak uit omwille van diens eigenzinnige kerkhervormingen. In het begin hield Brabant zich afzijdig, maar na de massale muiterijen onder de Spaanse troepen en uiteindelijk de plundering van [[Antwerpen (stad)]] (de ''[[Spaanse Furie]]'') in november [[1576]], riepen de Staten van Brabant op eigen voorstel de [[Staten-Generaal van de Nederlanden]] bijeen, waaruit de [[Pacificatie van Gent]] voortkwam. Even later verenigden alle gewesten (behalve [[Hertogdom Luxemburg|Luxemburg]]) zich in de [[Unie van Brussel]] tegen de aanwezigheid van de Spaanse troepen. Op deze manier wist Brabant in samenwerking met [[Willem van Oranje]] de gematigde en radicale opstandelingen te verenigen. De nieuwe landvoogd, [[Don Juan van Oostenrijk]], moest zwichten voor deze massale opstand en liet zijn troepen terugtrekken naar het Spaansgezinde Luxemburg na de ondertekening van het [[Eeuwig Edict (1577)|Eeuwig Edict]].<br />
Regel 22:
=== Parma's offensief ===
{{
De opvolger van Don Juan, de Spaanse generaal [[Alexander Farnese]], heroverde in de jaren [[1579]]-[[1585]] geheel Brabant.<br />
Op [[1 juli]] 1579 vond het [[Schermersoproer]] plaats; toen raakten de calvinisten en katholieken van [['s-Hertogenbosch (stad)|'s-Hertogenbosch]] met elkaar slaags en na een bloedig gevecht overwonnen de katholieken, die de stad uitleverden aan de Spanjaarden. Om te voorkomen dat het katholieke [[Heerlijkheid Mechelen|Mechelen]] hetzelfde zou doen, nam de staatse burgemeester van [[Brussel (stad)|Brussel]], [[Olivier van den Tympel]] de stad uit voorzorg in ([[Engelse furie]]). Bovendien sloten alle Brabantse steden (natuurlijk op de Spaanse steden 's-Hertogenbosch en Leuven na) zich dat jaar aan bij de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie van Utrecht]]. In 1581 verklaarden de bij deze Unie aangesloten gewesten zich onafhankelijk met het [[Plakkaat van Verlatinghe]]. Ondertussen veroverden de Spanjaarden [[Breda]] ([[Furie van Houtepen]]). Het volgende jaar valt [[Lier (stad)|Lier]] door verraad in Spaanse handen.
Regel 29:
=== Maurits's offensief ===
{{
Met de vernietiging van de [[Spaanse Armada]] in [[1588]] keerde het tij van de oorlog; [[Maurits van Oranje-Nassau]] en [[Willem Lodewijk]] begonnen een grote [[veldtocht]] om Brabant te heroveren voor de [[Republiek der Verenigde Nederlanden]]. Als eerste werd Breda heroverd met het [[Turfschip van Breda|Turfschip]].<br />
Later versloeg [[Frederik Hendrik]] de Spanjaarden in het [[Beleg van 's-Hertogenbosch]].
Uiteindelijk werd het noordelijk deel van Brabant bij [[vredestraktaat]] door [[Filips IV van Spanje]] overgedragen aan de Republiek als [[Generaliteitslanden|Generaliteitsland]], het zogenaamde [[Staats-Brabant]]. Het werd bestuurd door de Noordelijke [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]].
== Generaliteitsland van de Republiek ==
Pogingen van de Republiek om de bevolking van Brabant protestant te maken mislukten, en Brabant fungeerde voornamelijk als wingewest en militaire bufferzone. In deze periode werd Brabant stelselmatig financieel uitgekleed door de Republiek, waardoor er van economische ontwikkeling nauwelijks sprake was. Omdat de overgrote meerderheid van de bevolking katholiek was, werd Brabant niet als volwaardige, achtste provincie tot de Republiek toegelaten. De katholieken in Brabant werden door de Republiek beperkingen opgelegd in hun geloofsuitoefening, hierdoor ontstonden vele schuilkerken.
== Franse tijd ==
{{
In [[1795]] werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden omvergeworpen en de [[Bataafse Republiek]] gesticht, die de katholieken als gelijkwaardige burgers erkende. De grenzen verschoven vele malen in de Franse tijd. Het [[generaliteitslanden|generaliteitsland]] Staats-Brabant werd in 1795 een provincie, met de naam: ''[[Bataafs-Brabant]]'', maar al in 1798 werd die opgesplitst nieuwe departementen door de [[Frankrijk|Franse]] overheersers.
== Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ==
Na de val van [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] in [[1815]] werd bij het [[Congres van Wenen]] bepaald dat onder andere de [[Oostenrijkse Nederlanden]] en de voormalige Bataafse republiek samengevoegd werden tot het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden]]. Heel het gebied van het oude hertogdom Brabant werd nu weer in één staat verenigd en verdeeld in drie provinciën: Noord-Brabant, [[Antwerpen (provincie)|Antwerpen]] en [[Zuid-Brabant]] (met Brussel en Leuven). Noord-Brabant werd bij die gelegenheid
Tijdens de [[Belgische Opstand]] in [[1830]] bestond er onder de bevolking van het voor 90% katholieke Noord-Brabant wel enige sympathie voor de Belgische zaak, maar die bleef binnen de perken en de uitingen daarvan konden door de Nederlandse autoriteiten zonder veel moeite worden onderdrukt.
Regel 49:
Vanaf het einde van de [[19e eeuw]] werd de provincie meer en meer geïndustrialiseerd. Textiel werd geproduceerd in [[Tilburg]] en [[Helmond]], terwijl [[Eindhoven]] uitgroeide tot de vijfde stad van Nederland dankzij [[Koninklijke Philips Electronics N.V.|Philips]] en [[DAF (fabrikant)|DAF]]. Voormalige kleine plaatsen groeiden zo snel uit tot nieuwe industriesteden. Breda en 's-Hertogenbosch stonden bekend als historische centra en als oude garnizoensteden van Brabant, getuige de vele kazernes die de beide gemeentes herbergen. Daarnaast is ook Bergen op Zoom een oude garnizoenstad met een monumentale historische kern.
[[
==Het Rijke Roomse Leven==
Noord-Brabant is al sinds de Romeinse tijd [[Rooms-katholieke Kerk|katholiek]]. Vanaf ongeveer 1900 en vooral na de [[Eerste Wereldoorlog]] [[verzuiling|verzuilde]] Noord-Brabant sterk (evenals de rest van Nederland). Bijna het gehele openbare leven zoals scholing, gezondheidszorg en vrijetijdsbesteding werd door door de kerk aangestuurde verenigingen, vakbonden, etc. beheerst. Iedere
Zo zijn in het bisdom 's-Hertogenbosch, dat het oostelijke gedeelte van Noord-Brabant bestrijkt, 1.178.000 katholieken (57,5 procent van de bevolking). Ieder weekend bezoeken gemiddeld 87.190 inwoners van dit gebied de H. Mis in een RK kerk, wat slechts 4,3 procent van de totale bevolking is.
== Voetnoten ==
<references />▼
▲<references/>
== Externe link ==
| |||