Borgoe: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
kGeen bewerkingssamenvatting |
linkfix, opmaak met AWB |
||
Regel 5:
Borgoe bestond uit een samenwerking van een aantal [[Bariba]]koninkrijken, waaronder Wawa, Bussa (in het huidige [[Niger (staat)|Niger]] in Nigeria), Nikki (in het huidige Benin), Illo (in het huidige [[Kebbi]] in Nigeria), en, na afscheiding van Nikki, Kaiama. Het Bussarijk had een leidende rol in de confederatie. Bariba is de term die de [[Yoruba (taal)|Yoruba]] gebruiken voor de bewoners. In het [[Hausa (taal)|Hausa]] is het Borgawa. Van oorsprong waren de Bariba geen homogene groep. Bewoners van het land konden Bisa, Boko, Bokobaru of Baatonu<ref>Meervoud: Baatombu</ref> zijn. De binding tussen de koninkrijken kwam tot stand via de heersende klasse, die zich op eenzelfde afstamming beriep. In tijden van nood zorgde deze klasse ervoor dat de verschillende deelrijkjes zich aaneensloten.
Borgoe heeft eeuwenlang een definitieve bezetting door de machtige Sahelrijken in zijn nabijheid kunnen ontlopen. Rond 1250 lag het aan de grens van het machtige [[Koninkrijk Mali]]<ref>S. Hogben, ''Introduction to the History of the Islamic States of Northern Nigeria'', 1967</ref>. In 1493 faalde een expeditie van koning Sunny Ali van de [[Songhai]] tegen het Borgoerijk
==Economie==
Het land profiteerde van zijn ligging op de kruising van twee belangrijke [[karavaan]]routes in West-Afrika, waardoor het van een agrarische streek veranderde in een handelseconomie. Een route voerde van Gonja en [[Kumasi]] in [[Ashanti (voormalig land)|Asante]] naar de [[Hausa (volk)|Hausa]]staten in Noord-Nigeria, waaronder [[Kano (stad)|Kano]]<ref name="AfNoire">E. MBokolo, ''Afrique Noire'', Parijs, 1995</ref>. Vanuit het zuiden werden [[kolanoot|kolanoten]] en, eerder, goud aangevoerd. Een andere route voerde van Badagry in de staat [[Lagos (staat)|Lagos]] in Nigeria, naar [[Sokoto (stad)|Sokoto]] in het noordwesten van Nigeria, via het oostelijk deel van Borgoeland. De handel in kolanoten vanuit Gonja kwam in de vijftiend eeuw op gang, waardoor de welvaart in Borgoe toenam.
De handel had tot gevolg dat handelsvolkeren uit Oost en West zich langs de route in de regio vestigden. Uit het noordoosten kwamen de Hausa. Uit het noordwesten en westen de Wangara. De Wangara waren oorspronkelijk afkomstig uit het klassieke [[Ghana]] dat in het huidige [[
[[Afbeelding:BorguScale.jpeg|450px|Borgoe en verschillende handelssteden in West-Afrika]]<br>▼
De snelste route van de Hausasteden naar Asante liep via Borgoe. De Borgoelanden zetten [[douane]]kantoren op langs de route, die niet alleen dienden voor de regulering van de handel in de landen zelf, maar ook voor toezicht op de buitenlandse kooplui, en voor [[accijns|tolheffing]]. Bussa lag bovendien aan een strategisch deel van de Niger: iets verder waren er stroomversnellingen zodat de rivier daar niet bevaarbaar was. Nikki nam een centrale positie in. Kooplui uit Kumasi verkochten daar hun goederen aan handelaren uit de Hausasteden, en reisden dan terug. Nikki sloeg ook munten uit goud dat afkomstig was uit Gonja, die langs de hele route tegen een vaste koers geaccepteerd werden. Inkomsten uit de tolheffingen waren aanzienlijk en de staten konden een flink ambtenarenapparaat en leger opbouwen. De Borgoelanden verzorgden tegen betaling ook beveiliging of vervoer voor kooplui, en voerden [[karité]] uit naar de kust en [[Yoruba (volk)|Yoruba]]land.<br>
Met het toenemend belang van de handel, nam ook het banditisme toe. Een deel van de Wasangari, een ruitervolk dat de toplaag van de Bariba vormde, legde zich, als [[krijgsheer|krijgsheren]], toe op het beroven van karavanen. Hun paarden kochten ze van de Wangara, in ruil voor buit of slaven. Hierdoor werden de Wangara belangrijke [[transatlantische slavenhandel|slavenhandelaren]]. Het ontbreken van centraal gezag in Borgoeland, en een verstrengeling van Wasangaribelangen, maakte het mogelijk dat het banditisme in de laatste eeuw van het bestaan van het rijk steeds meer toenam. De handel zocht andere routes, en meed de Borgoemarkten. Hierdoor verminderden de inkomsten voor het rijk, wat bijdroeg aan zijn verval.
Regel 20:
De legende wil dat Borgoe is gesticht door de koning Kisira. Deze kwam uit het noordoosten, aan het hoofd van het Baribavolk, en vestigde zich aan de [[Niger (rivier)|Niger]], waar Bussa ligt. Sommigen uit het volk trokken verder, en Nikki en Illo werden door familieleden van de koning gesticht. Het volk zou uit verschillende stammen bestaan, waarvan de Boko de belangrijkste plaats innamen. Dit was de adel, en familie van Kisira.
Er zijn vele varianten van de stichtingslegende. De inhoud varieert met de belanghebbende. Moslims zagen graag<ref>O. Ikime (ed.), ''Groundwork of Nigerian History'', Ibadan, 1980, p. 25</ref> een afstamming die terug gaat tot op het Arabisch schiereiland, en begonnen met een incident waarin Kisira er bij [[Mekka]] niet in slaagde Mohammed tegen te houden, en toen westwaarts trok, Afrika in. Anderen laten de Wasangari als onderdanen van Kisira in de 14e eeuw in Busa arriveren. Christenen zagen in Kisira een [[Perzische_Rijk|Perzische]] heerser die na een conflict met de Byzantijnse Romeinen vanuit Egypte West-Afrika introk
==Wetenswaardigheden==
* De Schotse ontdekkingsreiziger [[Mungo Park]] vond zijn einde door verdrinking nabij Busa.
{{bron|bronvermelding=
| |||