Wogoels: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k →‎Verspreidingsgebied: naam Wogoelen is wel enigszins verouderd
RudolphousBot (overleg | bijdragen)
Regel 32:
Het '''Wogoels''' (Wogoels: маньси; ''mansi'' of моаньсь; ''moans'', [[Russisch]]: мансийский; ''mansiiski'') is een [[Finoegrische talen|Finoegrische]] [[taal]]. De nauwst verwant taal is het [[Ostjaaks]] (Chanti), op grote afstand gevolgd door het [[Hongaars]]. Samen vormen deze drie talen de Oegrische tak van de Finoegrische talen. Het Ostjaaks en Wogoels vormen hiervan de [[Ob-Oegrische talen|Ob-Oegrische]] subgroep. De [[Mansen]] (Mansi) noemen hun taal zelf ''maan's'i latyng''. Het woord ''maan's'i'' of ''mansi'' betekent oorspronkelijk 'mens' of 'man'. De aanduiding ''Wogoelen'' komt van de [[Zurjeens]]e (Komi) en Ostjaakse benaming voor hen. De Komi waren een tijd lang gidsen voor de Russen op de rivier de Ob, waardoor het woord werd overgenomen in het Russisch, en later ook in andere talen. Tot de 14e eeuw werden de Chanti en de Mansi gezamenlijk aangeduid als '[[Joegra]]-volken'. In 1785 werd het volk in de Russische literatuur voor het eerst als 'Mansi' betiteld. Sinds de jaren '30 van de twintigste eeuw bestaat er een Wogoelse schrijftaal. Het alfabet is gebaseerd op het [[Cyrillisch alfabet|Russische alfabet]]. De schrijftaal is gebaseerd op het noordelijke Sosva-dialect, dat meeste sprekers heeft. Ook in het oostelijke dialect zijn op zeer bescheiden taal teksten geschreven.
 
=== Verspreidingsgebied ===
De taal wordt gesproken door de Mansen (vroeger Wogoelen genoemd) in Noordwest-[[Siberië]]. Het wordt in [[Chanto-Mansië]] gebruikt als [[Talen in Rusland|officiële taal]], naast het Russisch en het Ostjaaks, langs de rivierloop van de [[Ob (rivier)|Ob]] en dan vooral langs haar zijrivieren de [[Noordelijke Sosva]] en de [[Konda]]. Verder woont er een kleine groep Mansi in de buurt van de plaats [[Ivdel (stad)|Ivdel]], aan de bovenloop van de rivier de [[Lozva]] in het noorden van de [[oblast Sverdlovsk]], waarvan een gedeelte de taal ook nog spreekt.
 
Gevreesd wordt dat de taal binnen 10 tot 20 jaar zal zijn uitgestorven.
 
== Dialecten ==
Het Wogoels is door het enorme verspreidingsgebied in de loop der tijd en uiteengevallen in meerdere sterk uiteenlopende dialecten. Deze dialecten zijn zo verschillend van elkaar dat sprekers uit verschillende dialectgroepen elkaar niet kunnen verstaan en derhalve hun toevlucht nemen tot het Russisch. Van de dialecten telt het Noord-Wogoels de meeste sprekers. Ook het Oost-Wogoels heeft nog sprekers.
 
Regel 63:
|}
 
== Gebruik ==
{| border=1 align=right cellpadding=2 cellspacing=1 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #e3e3e3 solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|----- bgcolor="#e3e3e3"
Regel 106:
Door de [[glasnost]] steeg ook bij de Mansi de wens voor meer autonomie. De Mansi zijn aangesloten bij de [[RAIPON]].
 
== Onderzoek naar het Wogoels ==
De eerste Wogoelse woorden werden in de 16de en 17de eeuw opgetekend in Russische kronieken en door [[Sigmund von Herberstein]], die keizer [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel V]] in [[Moskovië]] vertegenwoordigde. [[Daniel Gottlieb Messerschmidt]] vervaardigde in 1725 de eerste Wogoelse woordenlijst, terwijl de eerste gedrukte woordenlijst vijf jaar later verscheen van de hand van [[Philip Johan von Strahlenberg]], een Zweeds officieer die bij de [[Slag bij Poltava]] in Russische gevangenschap was geraakt. Deze twee woordenlijsten tellen respectievelijk 41 en 25 woorden.<br>
De eerste taalwetenschappers die zich met het Wogoels bezighielden waren in de 19de eeuw de Hongaren [[Antal Reguly]] en [[Bernát Munkácsi]] en de Fin [[August Ahlqvist]]. Zij verzamelden ter plaatse materiaal uit alle dialecten en stelden woordenboeken en grammatica's samen. De grootste hoeveelheid materiaal werd aan het begin van de 20e eeuw bijeengebracht door de Fin [[Artturi Kannisto]].<br>
De voornaamste onderzoeker uit de eigen gemeenschap is [[Jevdokija Rombandejeva]], die in 1956 een Russisch-Wogoels woordenboek schreef.
 
== Externe links ==
* [http://www.hrelp.org/grants/projects/index.php?lang=95 Over de status van het Wogoels/Mansi] (Engels)
* [http://www.raipon.org/Web_Database/mansi.html Het Mansivolk (1)] [http://www.eki.ee/books/redbook/mansis.shtml Red book (2)] (Engels)