Oldambtsters: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Noorderling (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Noorderling (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 12:
== Oorsprong==
Het Oldambt maakt onderdeel uit van de Noordzeecultuur, in de middeleeuwen werd hier een variant van het [[Oudfries]] gesproken. Het Oldambt viel vanaf medio vijftiende eeuw onder jurisdictie van de de Stad [[Groningen]]. In de Stad Groningen was de taal zwaar beinvloed door het [[Nederduits]]. Deels kwam dit door de invloed van de [[Hanze]] , waar Groningen onderdeel vanuit maakte. En deels werd dit veroorzaakt door een zekere oriëntatie van Groningen op Westfalen c.q. het [[Westfaals]]. Er onstond wat tegenwoordig [[Nedersaksisch]] heet en wat het Oudfries in het Oldambt verdrong.
In de zeventiende en achttiende eeuw toen de naburige regio's als de [[Veenkoloniën]] (en [[Oost-FreislandFriesland]] ) onder grote invloed kwam van de Hollandse taal en cultuur, was dat in het Oldambt veel minder het geval. Een mogelijke oorzaak is dat in deze periode het Oldambt zich ontpopte als een rijke en dynamische regio, met een behoorlijk zelfbewustzijn. Ook de wat behoudende sfeer in het Oldambt, sterk gekleurd door het rechtzinnige [[piëtisme]], heeft hierop z'n weerslag gehad.
Het Oldambtsters heeft veel invloed gehad op het [[Veenkoloniaals]], wat in feite een 'zeventiende eeuwse geactualiseerde versie' van het Oldambsters is. Het Oldambtsters viel praktisch samen met het dialect in het [[Rheiderland]] en vooral in dat van de Dollardpolders in en rondom de grensplaats [[Bunde]]. De Dollardpolders , aan weerskanten van de grens, vormden in feite een aaneengesloten gebied met nauwe (familiale) relaties. De invloed van de standaardtalen aan weerskanten van de grens zorgt voor een taalkundige verwijdering. Overigens wordt het Oldambsters tegenwoordig vooral in het Zuiden en Westen van het Oldambt (bijvoorbeeld in [[Meeden]] en [[Noordbroek]]) sterk bepaald door het aangrenzende Veenkoloniaals, wat voor velen, dankzij de Hollandse uu uitspraak, 'moderner' aandoet.
 
== Oldambtster auteurs ==
Een voorbeeld van het Oldambtsters is te vinden in W, van Palmar, De Golden Kette (Groningen 1875), deze is recentelijk heruitgeven in de serie Goud Volk (2008). Naast een voorbeeld van het Oldambtster dialect geeft het ook inzicht in de toenmalige barse sociale verhoudingen in het gebied. Dit is in het volgende fragment, door muziekgroep Törf op CD gezet, op een subtiele manier onder woorden gebracht:
 
*Tot weerzeins
 
*Tot weerzeins, tot weerzeins!
*De wereld is wied
*' t Liekt hier nog wel mooi maor wie kinnen onz' tied
*Dat stoppeland wil 't ons beduden.
*Gao je mit ons, gao je mit ons.
*Nao ' t Zuden?
 
*Tot weerzeins, tot weerzeins!
*O! heerlik is 't lând
*Daor gunder; dei bârgen, dei meeren dat strând!
*Wat bluien daor planten en kruden
*Gaot mit toch, gaot mit toch
*Nao ' t Zuden!
 
*Tot weerzeins, tot weerzeins!
*Arbaiders op 't veld!
*Bie joe is 't hier vaok toch zoo treurig gesteld;
*Wöl 'k langer zo wruiten en ruden
*Trekt mit ons, trekt mit ons
*Nao t' Zuden
 
*Tot weerzeins, tot weerzeins!
*Gezegende boer!
*Wees mild veur dat volk, want heur leven is stoer
*O! zeg, worren 't betere tieden?
*Ans bliev' wie, âns bliev' wie
*In 't Zuden.
 
NB: Deze tekst is wat fonetisch opgesteld en de ao wordt in het Gronings nu als oa omschreven.
 
Andere bekende schrijvers in het Oldambsters zijn de dichter en boer Derk Sibolt Hovinga, een voorbeeld is op de volgende link te horen en zien: [http://nl.youtube.com/watch?v=-VwDspAyQVM]. [[Simon van Wattum]] en Jelte Dijkstra hebben naast werken in respectievelijk het Westerkwartiers en het Veenkoloniaals ook werken in het Oldambtsters nagelaten.
Naast Törf die oude Oldambtster teksten van folk-muziek hebben voorzien is het Oldambsters in een modern jasje te vinden bij tekstschrijver en zanger Edwin de Vries.
 
== Oldambtster eigenheid==