Tweede Kamerverkiezingen 1933

Tweede Kamerverkiezingen 1933
Datum	26 april 1933
Land	Nederland
Te verdelen zetels	100
Opkomst	94,22%
Resultaat
Grootste partij	RKSP
Nieuwe minister-president	Hendrik Colijn
Begin regeerperiode	Colijn II
Opvolging verkiezingen
Portaal	Politiek

Op 26 april 1933 vonden Tweede Kamerverkiezingen plaats. Voornaamste winnaar van de verkiezingen is de ARP, die met Colijn aan het hoofd twee zetels wint. Net als in 1925 geldt hij als sterke man, die Nederland uit de crisis moet leiden. Naast de heersende economische crisis, met massa-werkloosheid, spelen ook de internationale situatie en de ondermijning van het gezag daarbij een grote rol. De nazi's zijn op 30 januari 1933 in Duitsland aan het bewind gekomen en op het marineschip 'De Zeven Provinciën' heeft diezelfde maand een muiterij plaatsgevonden.

De vervroegde verkiezingen geven in tegenstelling tot in 1929 wel de nodige verschuivingen te zien. Opvallend is echter vooral het grote aantal partijen dat aan de verkiezingen deelneemt: 54. Daaronder zijn enkele rechts-extremistische, zoals de Algemeene Nederlandsche Fascisten Bond, maar die behalen geen zetel.

Toch behoren kleinere partijen ter linker- en rechterzijde tot de winnaars. Links is dat de Revolutionair-Socialistische Partij (RSP) van Henk Sneevliet, die met één zetel in de Kamer komt. En ook de communisten winnen: twee zetels. Daardoor is er voor het eerst een Nederlands-Indiër, Roestam Effendi, gekozen.

Ter rechterzijde wint het op een sterk gezag hamerende Verbond voor Nationaal Herstel (VNH) een zetel. De lijsttrekker, generaal Snijders, neemt overigens zelf geen zitting.

De RKVP keert weer terug in de Kamer en fuseert in september 1933 tot KDP, terwijl de protestantse pacifistische Christelijk-Democratische Unie (CDU) eveneens één zetel behaalt.

De winst van de splinterpartijen gaat ten koste van gevestigde partijen. De SDAP en de RKSP verliezen twee zetels; de CHU, de VDB en de Liberalen verliezen er een.

Van de kleine partijen handhaven SGP, HGSP en Plattelandersbond (ditmaal onder de naam Nationale Boeren-, Tuinders- en Middenstandspartij, NBTMP) zich. Alleen Floris Vos keert niet terug, maar hij was ook geen kandidaat meer.

Na de verkiezingen wordt een centrumrechts crisiskabinet gevormd onder leiding van Colijn.

Uitslag bewerken

Opkomst en kiesdeler bewerken

	1929		1933
	# stemmen	%	# stemmen	%
Kiesgerechtigden	3.588.106		4.136.519
Niet opgekomen	372.871	10,39^[1]	239.009	5,78^[1]
Opkomst	3.215.235	89,61^[1]	3.897.510	94,22^[1]
Blanco stemmen	4.299	0,13^[2]	107.097	2,75^[2]
Ongeldige stemmen	42.678	1,33^[2]	68.585	1,76^[2]
Geldige stemmen	3.168.258	98,53^[2]	3.721.828	95,49^[2]
Kiesdeler	31.682	1,00^[3]	37.218	1,00^[3]
Kiesdrempel	23.761	0,75^[3]	27.913	0,75^[3]

Verkiezingsuitslag naar partij bewerken

Partij		1929			1933			verschil		Zetelverdeling (grafisch)
Partij		# stemmen	%^[3]	zetels	# stemmen	%^[3]	zetels	%	zetels	Zetelverdeling (grafisch)
	RKSP	931.832	29,38	30	1.037.355	27,92	28	-1,46	-2	1929 1933
	SDAP	762.281	24,03	24	798.632	21,49	22	-2,54	-2
	ARP	371.698	11,72	12	499.892	13,45	14	+1,73	+2
	CHU	335.800	10,59	11	339.813	9,15	10	+1,44	-1
	Vrijheidsbond	232.187	7,32	8	258.750	6,96	7	-0,36	-1
	VDB	193.031	6,09	7	188.952	5,09	6	-1,00	-1

	CPH-De Visser^[4]	35.696	1,13	1
	CPH-Wijnkoop^[4]	29.355	0,93	1
	CPH^[4]	-	-	-	118.238	3,18	4
	subtotaal	65.051	2,06	2	118.238	3,18	4	+1,12	+2

	SGP	71.420	2,25	3	93.275	2,51	3	+0,26	0
	RSP	20.869	0,66	0	48.405	1,30	1	+0,64	+1
	NBTM^[5]	32.301	1,02	1	47.688	1,28	1	+0,26	0
	RKVP	21.894	0,69	0	40.905	1,10	1	+0,41	+1
	CDU	12.407	0,39	0	38.464	1,04	1	+0,65	+1
	HGSP	34.442	1,09	1	33.930	0,91	1	-0,18	0
	VNH	-	-	-	30.332	0,82	1	+0,82	+1
	OSP	-	-	-	25.616	0,69	0	+0,69	0
	KDB	-	-	-	20.487	0,55	0	+0,55	0
	ANFB	-	-	-	15.814	0,43	0	+0,43	0
	ADU^[6]	8.650	0,27	0	14.192	0,38	0	+0,11	0
	POR^[7]	-	-	-	10.466	0,28	0	+0,28	0
	NCAP^[8]	1.602	0,05	0	6.602	0,18	0	+0,13	0
	LF	-	-	-	6.358	0,17	0	+0,17	0
	VvN	3.459	0,11	0	5.989	0,16	0	+0,05	0
	RKAP	-	-	-	5.967	0,16	0	+0,16	0
	R&V	-	-	-	4.164	0,11	0	+0,11	0
	Marktkooplieden	-	-	-	3.184	0,09	0	+0,09	0
	Lijst Wolswinkel	-	-	-	2.742	0,07	0	+0,07	0
	OZ^[9]	-	-	-	2.257	0,06	0	+0,06	0
	NSP^[10]	-	-	-	2.083	0,06	0	+0,06	0
	NFU^[11]	-	-	-	1.733	0,05	0	+0,05	0
	Lijst Jacobs	-	-	-	1.629	0,04	0	+0,04	0
	RKBA^[12]	-	-	-	1.330	0,04	0	+0,04	0
	HM^[13]	4.072	0,13	0	1.123	0,03	0	-0,10	0
	VWP^[14]	-	-	-	1.040	0,03	0	+0,03	0
	BvB^[15]	-	-	-	910	0,02	0	+0,02	0
	Lijst Eijking	-	-	-	772	0,02	0	+0,02	0
	NSP^[16]	-	-	-	746	0,02	0	+0,02	0
	Lijst Engels	-	-	-	725	0,02	0	+0,02	0
	H&HA^[17]	845	0,03	0	702	0,02	0	-0,01	0
	NVAB^[18]	342	0,01	0	551	0,01	0	+0,00	0
	Lijst Bongers	-	-	-	476	0,01	0	+0,01	0
	Lijst De Wit	-	-	-	452	0,01	0	+0,01	0
	VAW^[19]	-	-	-	371	0,01	0	+0,01	0
	ZP^[20]	-	-	-	311	0,01	0	+0,01	0
	ANHB^[21]	-	-	-	294	0,01	0	+0,01	0
	OF	-	-	-	261	0,01	0	+0,01	0
	UP^[22]	-	-	-	237	0,01	0	+0,01	0
	NWP^[23]	-	-	-	227	0,01	0	+0,01	0
	ACP^[24]	-	-	-	197	0,01	0	+0,01	0
	PG^[25]	-	-	-	185	0,00	0	+0,00	0
	CDAP^[26]	-	-	-	182	0,00	0	+0,00	0
	Lijst Triesscheijn	-	-	-	172	0,00	0	+0,00	0
	O&V^[27]	-	-	-	142	0,00	0	+0,00	0
	AAB^[28]	-	-	-	97	0,00	0	+0,00	0
	Lijst Groothuis	-	-	-	90	0,00	0	+0,00	0
	MP S&L	36.382	1,15	1	-	-	-	-1,15	-1
overige partijen in 1929		82.531	1,18	0	-	-	-	-1,18	0
Totaal		3.215.235	100	100	3.897.510	100	100	0	0

Gekozen leden bewerken

Zie Samenstelling Tweede Kamer 1933-1937 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Kabinetsformatie bewerken

Op 26 mei 1933 trad het kabinet-Colijn II aan, dat bestond uit ministers van RKSP, ARP, CHU, LSP en VDB, aangevuld met een partijloze.

Externe links bewerken

www.politiekcompendium.nl
Verkiezingsprogramma's 1933 bij het DNPP

Bronnen, noten en/of referenties

Kiesraad - verkiezingsuitslagen. www.verkiezingsuitslagen.nl. Geraadpleegd op 30 november 2021.

↑ ^a ^b ^c ^d % van het aantal kiesgerechtigden.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal uitgebrachte stemmen.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal geldige stemmen.
↑ ^a ^b ^c In de CPH zijn de CPH-De Visser en de CPH-Wijnkoop opgegaan.
↑ Nam in 1929 deel onder de naam Plattelandersbond.
↑ Nam in 1929 deel onder de naam Democratische Partij.
↑ Nationaal Verbond Plicht, Orde, Recht
↑ Nederlandse Christelijke Arbeiderspartij; nam in 1929 deel onder de naam Christelijke Arbeiderspartij.
↑ Onafhankelijke Zakenlui
↑ Nationaal-Socialistische Partij
↑ Nederlandse Fascisten Unie
↑ Roomsch-Katholieke Bouwvakarbeiders
↑ Handeldrijvende Middenstand; nam in 1929 deel onder de naam Algemeene Bond van Kleine Winkeliers en Middenstanders.
↑ Volkswelvaartspartij
↑ Bond van Belastingbetalers
↑ Nieuwe Socialistische Partij
↑ Hoofd- en Handarbeiders
↑ Nationaal Verbond voor Arbeidersbelangen; nam in 1929 deel onder de naam Neutrale Volkspartij.
↑ Voor Algemeen Welzijn
↑ Zuiderzee Partij
↑ Algemeene Nederlandse Huurdersbond
↑ Universeele Partij
↑ Nationale Werkliedenpartij
↑ Anti-crisis Partij
↑ Proletarische Groep
↑ Centrale Democratische Arbeiderspartij
↑ Opbouw en Verbroedering
↑ Algemeene Arbeidersbond

[kiesgerechtigden-1] % van het aantal kiesgerechtigden.

[opkomst-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal uitgebrachte stemmen.

[geldig-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f % van het aantal geldige stemmen.

[cph-1930-4] In de CPH zijn de CPH-De Visser en de CPH-Wijnkoop opgegaan.

[5] Nam in 1929 deel onder de naam Plattelandersbond.

[6] Nam in 1929 deel onder de naam Democratische Partij.

[7] Nationaal Verbond Plicht, Orde, Recht

[8] Nederlandse Christelijke Arbeiderspartij; nam in 1929 deel onder de naam Christelijke Arbeiderspartij.

[9] Onafhankelijke Zakenlui

[10] Nationaal-Socialistische Partij

[11] Nederlandse Fascisten Unie

[12] Roomsch-Katholieke Bouwvakarbeiders

[13] Handeldrijvende Middenstand; nam in 1929 deel onder de naam Algemeene Bond van Kleine Winkeliers en Middenstanders.

[14] Volkswelvaartspartij

[15] Bond van Belastingbetalers

[16] Nieuwe Socialistische Partij

[17] Hoofd- en Handarbeiders

[18] Nationaal Verbond voor Arbeidersbelangen; nam in 1929 deel onder de naam Neutrale Volkspartij.

[19] Voor Algemeen Welzijn

[20] Zuiderzee Partij

[21] Algemeene Nederlandse Huurdersbond

[22] Universeele Partij

[23] Nationale Werkliedenpartij

[24] Anti-crisis Partij

[25] Proletarische Groep

[26] Centrale Democratische Arbeiderspartij

[27] Opbouw en Verbroedering

[28] Algemeene Arbeidersbond

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

Algemeen:	1848 · 1850 · 1853 · 1866 · 1868 · 1884 · 1886 · 1887 · 1888 · 1891 · 1894 · 1897 · 1901 · 1905 · 1909 · 1913 · 1917 · 1918 · 1922 · 1925 · 1929 · 1933 · 1937 · 1946 · 1948 · 1952 · 1956 · 1959 · 1963 · 1967 · 1971 · 1972 · 1977 · 1981 · 1982 · 1986 · 1989 · 1994 · 1998 · 2002 · 2003 · 2006 · 2010 · 2012 · 2017 · 2021 · 2023
Periodiek:	1852 · 1854 · 1856 · 1858 · 1860 · 1862 · 1864 · 1866 · 1869 · 1871 · 1873 · 1875 · 1877 · 1879 · 1881 · 1883
	Periodieke verkiezingen werden in de periode 1850-1888 gehouden in een kiesdistrict waar de zittingstermijn van een lid (vier jaar) afliep. Gemiddeld was bij periodieke verkiezingen de helft van de Tweede Kamerleden aftredend. Bij algemene verkiezingen in deze periode, na ontbinding van de Tweede Kamer, werden alle Kamerleden opnieuw gekozen, evenals bij alle verkiezingen vanaf 1888.