Station Leiden Centraal
Station Leiden Centraal is het grootste spoorwegstation in de Nederlandse stad Leiden, provincie Zuid-Holland. Leiden heeft daarnaast twee andere spoorwegstations: aan de zuidoostelijke kant van de stad ligt station Leiden Lammenschans en aan de zuidwestelijke kant, op de grens van de gemeenten Leiden en Voorschoten, ligt station De Vink.
| Leiden Centraal | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Station Leiden Centraal (Centrumzijde)
| ||||
| Afkorting | Ledn | |||
| Opening | 15 juni 1843 | |||
| Perrons | 3 | |||
| Perronsporen | 6 (waaronder 2 kopsporen) (Sporenschema) | |||
| Perrontoegang | via poortjes | |||
| Spoorlijn(en) | Oude Lijn Schiphollijn Woerden - Leiden | |||
| Vervoerders | ||||
| - Treinvervoerder | NS | |||
| - Busvervoerder | Arriva & EBS | |||
| Reizigers | 72.162 (2022)[1] per dag | |||
| Ligging | ||||
| Plaats | Leiden | |||
| Coördinaten | 52° 09′ 59″ NB, 4° 28′ 56″ OL | |||
| Externe link | NS-stationsinformatie | |||
  | ||||
| ||||
De stationshal is op straatniveau en heeft een ingang aan de centrumzijde en een aan de zeezijde. Deze biedt via trappen, roltrappen en liften toegang tot de drie hoger gelegen perrons: van centrumzijde naar zeezijde een perron met kopsporen 1 en 2, een eilandperron met de sporen 4 en 5, en een eilandperron met de sporen 8 en 9. De sporen 1 en 2 en de b-gedeelten (gezien vanaf het centrum links) van de sporen 4, 5, 8 en 9 bereikt men zo direct, en zijn er roltrappen omhoog. Voor de sporen 4a, 5a, 8a en 9a zijn er geen roltrappen en moet men bovendien nog een stukje lopen over het perron.
Geschiedenis bewerken
.jpg)
Het eerste station Leiden werd geopend op 15 juni 1843 aan de Oude Lijn, de eerste spoorlijn van de HIJSM. Het oorspronkelijke stationsgebouw werd in 1879 vervangen door een nieuw gebouw van Dirk Margadant. Omdat er enig oponthoud was in het doortrekken van de lijn vanaf de spoorbrug over de Haarlemmertrekvaart in 1842, werd er een provisorisch station aangelegd aan de oostzijde van de spoorbrug. Hier vertrok op 17 augustus 1842 de eerste trein van Leiden naar Amsterdam.
In 1955, toen de spoorlijn omhoog werd gebracht, werd het station van Margadant vervangen door een ander gebouw, ontworpen door H.G.J. Schelling. Het werd gekenmerkt door een grijze betonnen bouw, die in die jaren ook werd toegepast bij de stations van Arnhem, Enschede, Hengelo en Zutphen. Er waren veel pilaren in de hal en de gangen. Via een trap kon de hoofduitgang bereikt worden. Voor het doorgaande autoverkeer, dat direct voor het station langs reed, werd in de vroege jaren negentig een tunnel aangelegd.
Knooppuntvorming bewerken
Tot 1976 was Leiden een station aan de Oude Lijn waar alleen overgestapt kon worden op de Spoorlijn Woerden - Leiden. Maar met het gereedkomen van verbindingssporen in 1976 (bij Station Den Haag Laan van NOI) tussen de Oude Lijn en het naar het in 1973 geopende Station Den Haag Centraal werd de rol van station Leiden als overstapstation groter. Reizigers konden in Leiden voortaan een (overstap)keus maken of ze, zoals voorheen, naar Station Den Haag HS en naar verdere bestemmingen wilden reizen of naar Station Den Haag Centraal (tot 29 mei 2000 CS i.p.v. Centraal) dat veel dichter bij het centrum lag en met een groot bus- en tramstation ook veel meer lokale aansluitingen bood. (Een klein jaar eerder, vanaf september 1975, was het reeds mogelijk om in Den Haag van NOI over te stappen op (pendel-)treinen naar Den Haag Centraal die via een tweesporige verbindingsboog reden.)
Tegen het einde van de 20e eeuw waren er twee grote spoorweguitbreidingen rond Leiden.
- Door de Schiphollijn, geopend in 1981, die na de indienststelling van de Westelijke tak van de Ringspoorbaan in 1986 een tweede verbinding gaf met Amsterdam Centraal, werd Leiden, ook voor de noordelijke richtingen, een belangrijk spoorwegknooppunt met veel overstappende reizigers.
- Door het drukke treinverkeer op de Schiphollijn was het traject Leiden – Den Haag een flessenhals geworden, zodat het viersporig werd gemaakt. Hierdoor werd een spooruitbreiding van het station noodzakelijk, die in 1995 werd uitgevoerd.
Stationsgebouw (1996 - heden) bewerken
Na de komst van de Schiphollijn werd het station van Schelling te klein bevonden voor het steeds verder groeiende aantal reizigers. Vooral de hal en de tunnel naar de perrons werden te krap. In 1996 werd een nieuw en het vierde stationsgebouw van Leiden opgeleverd.
Het stationsgebouw is in 1987 ontworpen door NS-architect Harry Reijnders. Het voor die tijd futuristische ontwerp bestaat uit witte vakwerkconstructies. Kenmerkend is de entree, bestaande uit een gebogen witte schelp. Op 4 mei 1996 werd het officieel geopend.[2] Het was ontworpen volgens het Rail 21 concept waarbij hogesnelheidstreinen via twee passeersporen in het midden van het station met 160 km/h konden passeren. Aanvankelijk werd bij de hoofdingang een grote, aparte ruimte voor de kaartverkoop geopend. Met de komst van de kaartautomaten in de stationshal bleek deze ruimte, die door het hoge plafond maar moeilijk te verwarmen was, grotendeels overbodig. De vloer van het station bestond oorspronkelijk uit wit en lichtblauw gekleurde tegels. Hoewel deze vloer een lichte aanblik gaf, deden de eerste problemen zich al snel voor. Bij nat weer werd de tegelvloer snel glad. In het voorjaar van 2009 kwam er een nieuwe vloer, bestaande uit de standaard grijze vloertegels, zoals die destijds gebruikt werden bij de vervanging van vloeren of bij nieuwbouw van stations.
Aan de voorzijde (centrumzijde) van het station bevinden zich een busstation en de taxibrug met daaronder een verdiepte fietsenstalling. Het doorgaande autoverkeer wordt hier onderlangs geleid in de in 1997 geopende Stationspleintunnel. Aan de achterzijde (zeezijde) is een verdiepte (gratis) bewaakte fietsenstalling met ruimte voor ruim 2.000 fietsen.
Sporen en perrons bewerken
Sinds de verbouwing bestaat het station uit een perron met twee kopsporen 1 en 2, twee eilandperrons met de sporen 4 en 5 (centrumzijde) respectievelijk 8 en 9 (zeezijde) en vier niet-perronsporen 3, 6, 7 en 10. Het kop-perron is rond 1976 gebouwd en was al in gebruik voor alles afgewerkt was: treinen naar Alpen aan de Rijn en Utrecht hoefden daarna geen gebruik meer te maken van de eilandperrons zodat daar ruimte beschikbaar kwam voor treinen vanuit het toen nieuwe Den Haag Centraal en later ook naar Schiphol. Het eilandperron aan de zeezijde werd met de verbouwing van 1996 in westelijke richting opgeschoven. Daardoor kwam er ruimte om het doorgaande midden-spoor te verdubbelen tot de sporen 6 en 7, zodat internationale treinen zoals de Thalys, en de Beneluxtrein die sinds 1998 hier niet meer stopte, konden passeren. De twee eilandperrons zijn zodanig verlengd dat twee achter elkaar staande treinen ieder apart kunnen worden afgehandeld, dankzij wisselverbindingen met de aangrenzende sporen (overloopwissels). Hierdoor stoppen sommige treinen aan de noordkant van het station buiten de overkapping, op afstand van de trappen, de liften en de centrale stationshal.
Naam bewerken
Toen het nieuwe station werd geopend beweerde de gemeente dat haar station, in reizigersaantallen het vijfde van Nederland, recht had op de aanduiding Centraal station. NS besloot toen de vijf stations met de grootste reizigersaantallen (Amsterdam CS, Utrecht CS, Den Haag CS, Rotterdam CS en Leiden) de toevoeging 'Centraal' te geven. In 1997 werd het station Leiden Centraal gedoopt, de rest volgde op 29 mei 2000.
OV-chipkaart bewerken
In 2007 zijn poortjes geplaatst. Het OV-chipkaartgebied bestaat uit de perrons en het grootste deel van de stationstraverse met winkels en horeca. De lokettenhal en een aantal winkels vallen er buiten het OV-chipkaartgebied. De kaartautomaten zijn buiten en binnen het OV-chipkaartgebied geplaatst. Ondanks protesten, onder meer van de gemeente Leiden, zijn in april 2016 de poortjes gesloten, zodat men alleen nog met een geldig vervoerbewijs of een passagekaart onder het station door kan lopen.
De gemeente Leiden, die de stationstunnel ziet als een belangrijke voetgangersverbinding tussen het centrum en de bebouwing achter het station (met onder meer het Leids Universitair Medisch Centrum en het Level-gebouw), had bezwaar gemaakt tegen de voorgenomen afsluiting met poortjes voor niet-reizigers. De NS heeft verplaatsing van de poortjes naar onderaan of bovenaan de trappen onderzocht, maar deze plaatsen bleken niet geschikt.[3] De NS biedt een gratis passage-recht, maar men zal als borg een instaptarief van € 20 moeten betalen. Bij een verblijf dat langer is dan zestig minuten is men dit bedrag kwijt. Op 29 augustus 2011 had de gemeente besloten op te treden tegen de poortjes omdat ze zonder vergunning zijn neergezet en omdat het bestemmingsplan aangeeft dat de stationshal een voetgangerstraverse is.[4]
Proefstation Leiden bewerken
In 2007 werd station Leiden Centraal een proefstation voor de nieuwe "wereldstations" van de Nederlandse Spoorwegen, een stationsconcept voor stations waar hogesnelheidstreinen stoppen.[5] Op het station werden ideeën daarvoor beproefd. Leiden Centraal moest hiervoor worden verbouwd en dit was eind 2009 gereed. Niet iedereen toonde zich enthousiast over de verbouwingsplannen. De gemeente Leiden liet de bouw korte tijd stilleggen omdat vergunningen ontbraken. De bezwaren van de architect van het gebouw, Harry Reijnders, waren fundamenteler en richtten zich vooral tegen de versmalling van de centrale hal.[6]
RijnGouwelijn bewerken
Door wijzigingen in het politieke beleid en doordat de bekostiging niet rond kwam, wordt de RijnGouwelijn, een lightrailverbinding van Gouda naar Katwijk/Noordwijk via Leiden Centraal, niet aangelegd.
Knooppunt bewerken
Station Leiden Centraal is een knooppunt van OV-verbindingen. Door het gereedkomen van de HSL Zuid in 2009 en het verleggen van de Beneluxtrein over die HSL in 2018 wordt het station, inclusief de doorrijsporen, niet meer gebruikt door internationale treinen.
Spoorlijnen bewerken
Er komen de volgende spoorlijnen samen:
- de spoorlijn Amsterdam - Rotterdam ("Oude Lijn"): Amsterdam Centraal / Hoorn – Haarlem – Leiden – Den Haag HS – Rotterdam Centraal en verder
- de spoorlijn Weesp - Leiden ("Schiphollijn"): Amsterdam / Weesp – Schiphol – Leiden – Den Haag Centraal / Rotterdam Centraal en verder
- de spoorlijn Woerden - Leiden: Leiden – Alphen aan den Rijn – Utrecht / Gouda
Het station wordt in de dienstregeling 2024 door de volgende treinseries bediend:
| Serie | Treinsoort | Route | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|
| 700 | Intercity (NS) | Den Haag Centraal – Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Almere Centrum – Lelystad Centrum – Zwolle – Assen – Groningen | Vormt tussen Den Haag Centraal en Zwolle een halfuurdienst met serie 1800. Vormt tussen Lelystad Centrum en Leiden Centraal samen met de 1800 een scheve kwartierdienst met de serie 2400. Vormt tussen Zwolle en Groningen een halfuurdienst met serie 500. Stopt tussen Zwolle en Groningen alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations. |
| 1400 | Intercity (NS) | Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Rotterdam Centraal | Nachtnet. De treinserie 21400 voor de trajectverlengingen Rotterdam Centraal – Eindhoven Centraal en Utrecht Centraal – Eindhoven rijden uitsluitend in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag. In het eerste deel van de nachten volgend op woensdag en donderdag stopt de trein in Gouda in plaats van Delft. Daarnaast worden bussen ingezet op het traject Rotterdam Centraal – Delft – Den Haag HS. |
| 1800 | Intercity (NS) | Den Haag Centraal – Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Almere Centrum – Lelystad Centrum – Zwolle – Meppel – Leeuwarden | Vormt een halfuurdienst tussen Den Haag Centraal en Zwolle met serie 700 en tussen Zwolle en Leeuwarden met serie 600. |
| 2100 | Intercity (NS) | Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag Centraal | |
| 2200 | Intercity (NS) | Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen | Rijdt op weekdagen overdag 1x/uur en vormt op weekdagen overdag een scheve halfuursdienst met serie 6100. Op weekdagen overdag vormt tussen Amsterdam Centraal en Roosendaal een halfuursdienst met serie 2300. 's Avonds en in het weekend rijdt deze serie 2x/uur. |
| 2300 | Intercity (NS) | Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen | Rijdt alleen op weekdagen overdag en rijdt 1x/uur. Vormt tussen Amsterdam Centraal en Roosendaal een halfuursdienst met serie 2200. 's Avonds en in het weekend rijdt serie 2200 2x/uur. |
| 2400 | Intercity (NS) | (Lelystad Centrum – Almere Buiten – Almere Centrum – Amsterdam Zuid – )Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht | Rijdt alleen tijdens de spits van maandag t/m donderdag tussen Schiphol Airport en Lelystad Centrum v.v. Tussen de spitsen en vrijdag de gehele dag tot 20:00 is deze serie gekoppeld te Schiphol Airport aan de 3500. Rijdt niet na 20:00 en in het weekend. |
| 3200 | Intercity (NS) | Arnhem Centraal – Ede-Wageningen – Utrecht Centraal – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal | Spitstrein, rijdt alleen van maandag tot en met donderdag. |
| 3300 | Sprinter (NS) | (Den Haag Centraal – Leiden Centraal – )Hoofddorp – Schiphol Airport – Zaandam – Purmerend – Hoorn – (Hoorn Kersenboogerd) | 's Avonds na 20:00 uur, op vrijdag de hele dag en in het weekend wordt er alleen gereden tussen Hoofddorp en Hoorn. |
| 13300 | Sprinter (NS) | Den Haag Centraal – Leiden Centraal | Rijdt enkel op vrijdag tot 20:00. Is in Leiden gekoppeld aan sprinter 6300 met een stop van 17 tot 19 minuten. |
| 3700 | Intercity (NS) | Dordrecht – Rotterdam Centraal – Schiedam Centrum – Delft – Den Haag HS – Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Helmond – Venlo | Rijdt van maandag t/m donderdag enkel in de avonduren en rijdt van vrijdag t/m zondag vrijwel de hele dag en vervangt dan series 2400 en 3500. Rijdt in de late avond alleen tussen Schiphol Airport en Utrecht Centraal v.v. |
| 4600 | Sprinter (NS) | (Den Haag Centraal – )Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal – (Weesp – Almere Centrum – Almere Buiten – Almere Oostvaarders) | Rijdt in de avonduren en het weekend ook van/naar Den Haag Centraal. Rijdt enkel van maandag t/m donderdag in de spitsuren tussen Amsterdam Centraal en Almere Oostvaarders. Vormt tussen Hoofddorp en Weesp een scheve kwartierdienst met Sprinter 5800. Vormt tussen Weesp en Almere Centrum een scheve kwartierdienst met Sprinter 4300. |
| 6300 | Sprinter (NS) | (Den Haag Centraal – ) Leiden Centraal – Heemstede-Aerdenhout – Haarlem | Rijdt na 20:00 uur en op vrijdag en in het weekend tussen Leiden Centraal en Haarlem. Op vrijdag tot 20:00 is deze serie doorgekoppeld aan serie 13300 met een stop van 17 tot 19 minuten in Leiden Centraal. |
| 8800 | Sprinter (NS) | Leiden Centraal – Alphen a/d Rijn – Woerden – Utrecht Centraal | Is van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6000. Is na 20:00 uur en van vrijdag t/m zondag te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6700. Rijdt non-stop tussen Woerden en Utrecht Centraal, maar stopt van maandag t/m donderdag tussen de ochtend- en middagspits wel op station Utrecht Leidsche Rijn. |
| 8900 | Sprinter (NS) | (Leiden Centraal – Alphen a/d Rijn – )Woerden – Utrecht Centraal | Rijdt alleen van maandag t/m donderdag in de spitsuren en vormt dan tussen Leiden Centraal en Woerden een kwartierdienst met serie 8800. Enkele ritten aan de randen van de spits rijden niet tussen Leiden Centraal en Woerden. |
| 24400 | Intercity (NS) | Amsterdam Bijlmer ArenA – Schiphol Airport – Leiden Centraal | Nachtnet. Rijdt alleen in de nachten volgend op dinsdag en woensdag. |
Busstation bewerken
Station Leiden Centraal is een knooppunt voor het stads- en streekvervoer. In het busstation hebben de buslijnen in principe een eigen vertrekperron, maar wanneer deze vol is (twee bussen), kan de chauffeur uitwijken naar een perron naast het geplande perron. De vertrekplaats wordt door een dynamisch reizigersinformatiesysteem toegewezen en aangeduid op grote vertrekstaten.
In het kader van de herontwikkeling van het stationsgebied wilde de gemeente Leiden in 2016 het busstation verplaatsen naar de andere kant van de sporen.[7] Hiertegen rees veel verzet en de provincie ging niet akkoord met het bekostigen van de verplaatsing.[8][9]
De exploitatie van bijna alle lijnen is in handen van Arriva. De lijnen 43 en 45 wordt door EBS geëxploiteerd.
De volgende lijnen komen bij het centraal station:
Ontwikkeling aantal reizigers bewerken
Het aantal door NS vervoerde reizigers (per gemiddelde werkdag) ontwikkelde zich sedert 2019 als volgt:
| Jaar | Aantal reizigers |
|---|---|
| 2019 | 102.305 |
| 2020 | 44.102 |
| 2021 | 48.046 |
| 2022 | 72.162 |
Externe links bewerken
- Zoek informatie over station Leiden Centraal op ns.nl
- Station Leiden op Stationsweb
- Jaarboekje Historische Vereniging oud Leiden 1954
Bronnen, noten en/of referenties
|
