Springaapjes

Springaapjes
	Zwartkopspringaap (Callicebus personatus)
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Mammalia (Zoogdieren)
Orde:	Primates (Primaten)
Parvorde:	Platyrrhini (Breedneusapen)
Familie:	Pitheciidae (Sakiachtigen)
	Onderfamilie
	Callicebinae; Pocock, 1925
	Typegeslacht
Callicebus; Thomas, 1903
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Springaapjes op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Zoogdieren

De springaapjes (Callicebinae), ook wel titi's genoemd, is een onderfamilie van de Zuid-Amerikaanse familie sakiachtigen (Pitheciidae). De wetenschappelijke naam van de onderfamilie werd voor het eerst geldig gepubliceerd door Reginald Innes Pocock in 1925.^[1]

Kenmerken bewerken

Het zijn vrij kleine apen, met een gewicht van 1 tot 2 kilo en een kop-romplengte van 270 tot 450 mm. Ze bewegen zich voort door lopen, klimmen en springen.^[2]

Soortenbeschrijving bewerken

In de laatste jaren is het aantal soorten van het geslacht zeer sterk toegenomen: in een artikel uit 1963 werden slechts twee soorten onderscheiden (overeenkomend met de huidige ondergeslachten, waarvan nooit twee soorten op dezelfde plaats voorkomen), maar tegen 1990 waren er 13 soorten en in 2001 nam dat aantal nog toe tot 15, maar in 2002 kwam de grote toename, toen een artikel van Marc van Roosmalen e.a. het aantal soorten deed toenemen tot 28.^[2] In 2006 werd nog een soort beschreven, Plecturocebus aureipalatii uit Bolivia.^[3] In 2010 werd P. caquetensis voor het eerst beschreven.^[4] In 2012 werd P. vieirai beschreven.^[5]. In 2014 werd P. miltoni beschreven en in 2015 werd P. urubambensis beschreven. In 2016 is het geslacht Callicebus opgesplitst in 3 geslachten, waarbij de geslachten Cheracebus en Plecturocebus werden beschreven. In 2019 werden P. grovesi en P. parecis beschreven.

Verspreiding bewerken

De soorten uit deze onderfamilie komen voor in het Amazoneregenwoud, de Gran Chaco en het Atlantisch Woud.

Taxonomie bewerken

Dit geslacht omvat de volgende soorten, verdeeld in ondergeslachten en soortengroepen:^[6]^[7]

Onderfamilie: Callicebinae (Springaapjes)
- Geslachtengroep: Callicebini
  - Geslacht: Callicebus (Atlantische springaapjes)
    - - Soort: Callicebus barbarabrownae (Noord-Bahiaanse blonde springaap)
      - Soort: Callicebus coimbrai (Coimbraspringaap)
      - Soort: Callicebus melanochir
      - Soort: Callicebus nigrifrons
      - Soort: Callicebus personatus (Zwartkopspringaap)
  - Geslacht: Cheracebus
    - - Soort: Cheracebus aquinoi
      - Soort: Cheracebus lucifer
      - Soort: Cheracebus lugens
      - Soort: Cheracebus medemi
      - Soort: Cheracebus regulus
      - Soort: Cheracebus torquatus (Weduwaapje)
  - Geslacht: Plecturocebus
    - Plecturocebus donacophilus-groep
      - Soort: Plecturocebus donacophilus
      - Soort: Plecturocebus modestus
      - Soort: Plecturocebus oenanthe
      - Soort: Plecturocebus olallae
      - Soort: Plecturocebus pallescens
      - Soort: Plecturocebus urubambensis
    - Plecturocebus moloch-groep
      - Soort: Plecturocebus aureipalatii^[3]
      - Soort: Plecturocebus baptista
      - Soort: Plecturocebus bernhardi
      - Soort: Plecturocebus brunneus
      - Soort: Plecturocebus caligatus
      - Soort: Plecturocebus caquetensis
      - Soort: Plecturocebus cinerascens
      - Soort: Plecturocebus cupreus (Rode springaap)
      - Soort: Plecturocebus discolor
      - Soort: Plecturocebus grovesi
      - Soort: Plecturocebus hoffmannsi (Hoffmannsspringaap)
      - Soort: Plecturocebus miltoni
      - Soort: Plecturocebus moloch (Grijze springaap)
      - Soort: Plecturocebus ornatus
      - Soort: Plecturocebus parecis
      - Soort: Plecturocebus stephennashi
      - Soort: Plecturocebus toppini
      - Soort: Plecturocebus vieirai^[5]
- Geslachtengroep: Xenothrichini (West-Indische apen) †
  - Geslacht: Antillothrix †
    - - Soort: Antillothrix bernensis † (Rímoli, 1977) (=Saimiri bernensis) (Kwartair van Hispaniola)
  - Geslacht: Insulacebus †
    - - Soort: Insulacebus toussaintiana † Cooke, Rosenberger & Turvey, 2011 (Kwartair van Hispanolia)
  - Geslacht: Paralouatta †
    - - Soort: Paralouatta marianae † MacPhee & Iturralde-Vinent, 1995 (Mioceen van Cuba)
      - Soort: Paralouatta varonai † Rivero & Arredondo, 1991 (Kwartair van Cuba)
  - Geslacht: Xenothrix †
    - - Soort: Xenothrix mcgregori † Williams & Koopman, 1952 (Kwartair van Jamaica)

Bronnen

↑ Groves, C.P. (2005). "Order Primates". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M (eds.) Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 141-146. ISBN 978-0-8018-8221-0.
↑ ^a ^b Roosmalen, M.G.M. van, Roosmalen, T. van & Mittermeier, R.A. 2002. A taxonomic review of the titi monkeys, genus Callicebus Thomas, 1903, with the description of two new species, Callicebus bernhardi and Callicebus stephennashi, from Brazilian Amazonia. Neotropical Primates 10(suppl.):1-52, juni 2002.
↑ ^a ^b Wallace, R.B., Gómez, H., Felton, A. & Felton, A.M. 2006. On a New Species of Titi Monkey, Genus Callicebus Thomas (Primates, Pitheciidae), from Western Bolivia with Preliminary Notes on Distribution and Abundance. Primate Conservation 20:29-39.
↑ New Monkey Sports Bushy Red Beard. Discovery News (11 augustus 2010). Geraadpleegd op 13 augustus 2010.
↑ ^a ^b Gualda-Barros, J., Oliviera do Nascimento, F., Kerr do Amaral, M. (2012). A new species of Callicebus Thomas, 1903 (Primates, Pitheciidae) from the states of Mato Grosso and Pará, Brazil. Papéis Avulsos de Zoologia 52 (23): 261‑279
↑ Byrne, H., Rylands, A. B., Carneiro, J. C., Alfaro, J. W. L., Bertuol, F., da Silva, M. N. F., Messias, M., Groves, C. P., Mittermeier, R. A., Farias, I., Hrbek, T., Schneider, H., Sampaio, I., & Boubli, J. P. (2016). Phylogenetic relationships of the New World titi monkeys (Callicebus): first appraisal of taxonomy based on molecular evidence. Frontiers in Zoology 13 (1): 1-26 DOI:10.1186/s12983-016-0142-4
↑ Mammal Diversity Database (2023). Mammal Diversity Database (Version 1.11) [Data set]. Zenodo. DOI: 10.5281/zenodo.7830771. Geraadpleegd op 01-01-2024.

[MSW3-1] Groves, C.P. (2005). "Order Primates". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M (eds.) Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 141-146. ISBN 978-0-8018-8221-0.

[Roosmalenetal.2002-2] Roosmalen, M.G.M. van, Roosmalen, T. van & Mittermeier, R.A. 2002. A taxonomic review of the titi monkeys, genus Callicebus Thomas, 1903, with the description of two new species, Callicebus bernhardi and Callicebus stephennashi, from Brazilian Amazonia. Neotropical Primates 10(suppl.):1-52, juni 2002.

[Wallaceetal.2006-3] Wallace, R.B., Gómez, H., Felton, A. & Felton, A.M. 2006. On a New Species of Titi Monkey, Genus Callicebus Thomas (Primates, Pitheciidae), from Western Bolivia with Preliminary Notes on Distribution and Abundance. Primate Conservation 20:29-39.

[4] New Monkey Sports Bushy Red Beard. Discovery News (11 augustus 2010). Geraadpleegd op 13 augustus 2010.

[vieirai-5] Gualda-Barros, J., Oliviera do Nascimento, F., Kerr do Amaral, M. (2012). A new species of Callicebus Thomas, 1903 (Primates, Pitheciidae) from the states of Mato Grosso and Pará, Brazil. Papéis Avulsos de Zoologia 52 (23): 261‑279

[6] Byrne, H., Rylands, A. B., Carneiro, J. C., Alfaro, J. W. L., Bertuol, F., da Silva, M. N. F., Messias, M., Groves, C. P., Mittermeier, R. A., Farias, I., Hrbek, T., Schneider, H., Sampaio, I., & Boubli, J. P. (2016). Phylogenetic relationships of the New World titi monkeys (Callicebus): first appraisal of taxonomy based on molecular evidence. Frontiers in Zoology 13 (1): 1-26 DOI:10.1186/s12983-016-0142-4

[mammaldiversity-7] Mammal Diversity Database (2023). Mammal Diversity Database (Version 1.11) [Data set]. Zenodo. DOI: 10.5281/zenodo.7830771. Geraadpleegd op 01-01-2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Callicebus:	Noord-Bahiaanse blonde springaap (C. barbarabrownae) · Coimbraspringaap (C. coimbrai) · Callicebus melanochir · Callicebus nigrifrons · Zwartkopspringaap (C. personatus)
Cheracebus:	Cheracebus aquinoi · Cheracebus lucifer · Cheracebus lugens · Cheracebus medemi · Cheracebus regulus · Weduwaapje (C. torquatus)
Plecturocebus:	Plecturocebus aureipalatii · Plecturocebus baptista · Bernhardaapje (P. bernhardi) · Plecturocebus brunneus · Plecturocebus caligatus · Plecturocebus caquetensis · Plecturocebus cinerascens · Rode springaap (P. cupreus) · Plecturocebus discolor · Plecturocebus donacophilus · Plecturocebus grovesi · Hoffmannsspringaap (P. hoffmannsi) · Plecturocebus miltoni · Plecturocebus modestus · Grijze springaap (P. moloch) · Plecturocebus oenanthe · Plecturocebus olallae · Plecturocebus ornatus · Plecturocebus pallescens · Plecturocebus parecis · Plecturocebus stephennashi · Plecturocebus toppini · Urubamba bruine titi (P. urubambensis) · Plecturocebus vieirai
Cacajao:	Cacajao amuna · Cacajao ayresi · Gewone oeakari (C. calvus) · Cacajao hosomi · Zwartkopoeakari (C. melanocephalus) · Cacajao novaesi · Cacajao rubicundus · Cacajao ucayalii
Chiropotes:	Witneussaki (C. albinasus) · Westelijke roodrugsaki (C. chiropotes) · Oostelijke roodrugsaki (C. sagulatus) · Baardsaki (C. satanas) · Chiropotes utahicki
Pithecia:	Equatoriale saki (P. aequatorialis) · Gele saki (P. albicans) · Pithecia cazuzai · Pithecia chrysocephala · Pithecia hirsuta · Pithecia inusta · Kaalgezichtsaki (P. irrorata) · Pithecia isabela · Pithecia milleri · Monnikssaki (P. monachus) · Pithecia napensis · Witgezichtsaki (P. pithecia) · Pithecia vanzolinii