Raad van Vijfhonderd

lagerhuis van het Franse parlement tijdens de tweede helft van de Franse Revolutie
Voor de Raad van 500 in de Griekse oudheid, zie Boulè

De Raad van Vijfhonderd (Frans: Conseil des Cinq-Cents) was het lagerhuis van het Franse parlement tijdens de tweede helft van de Franse Revolutie. Het werd ingesteld na de Franse Grondwet van 1795. In deze periode (1795-1799) was een vijfkoppig bestuur (het Directoire) aan de macht in Frankrijk. De Raad van Vijfhonderd was gebaseerd op de Boulè, in de Griekse oudheid een raad van 400 (later 500) leden in Athene.

François Bouchot (1840): Generaal Bonaparte in de Raad van Vijfhonderd in Saint-Cloud, 10 november 1799

De Raad van Vijfhonderd zetelde vanaf 28 oktober 1795 in de Salle du Manège van het Tuilerieënpaleis in Parijs en vanaf 21 januari 1798 in het Palais Bourbon. De Raad was onder meer verantwoordelijk voor het initiëren van wetgeving en het samenstellen van een lijst van 50 kandidaten waaruit de Raad der Ouden de vijf leden van het Directoire koos.

Om na de Terreur het Franse politieke systeem meer stabiel te maken, werden de vijfhonderd leden van de Raad verkozen door indirecte verkiezingen waaraan alleen de rijkste burgers deel konden nemen. De leden werden gekozen door zo'n 20.000 kiesmannen, die op hun beurt werden gekozen door (mannelijke) burgers met censuskiesrecht; alleen de Fransen die de meeste belastingen betaalden (en dus het rijkst waren) hadden stemrecht.

Leden moesten minstens 25 jaar oud zijn (later verhoogd tot 30 jaar) en dienden voor een periode van drie jaar; elk jaar werd een derde van de Raad vervangen. Er was een strikte scheiding der machten: leden van het parlement (de wetgevende macht) mochten niet lid van het Directoire (de uitvoerende macht) zijn, en Directoire-leden mochten niet eens aanwezig zijn bij de vergaderingen van de Raad.

De Raad had een roterend voorzitterschap; elke voorzitter diende maar enkele maanden. Pierre Daunou was de eerste voorzitter. Enkele andere voorzitters waren Jean-Charles Pichegru, Jean-Jacques-Régis de Cambacérès, Jean-Baptiste Jourdan en Lucien Bonaparte.

Geschiedenis bewerken

 
Salle des cinq cents

De Raad verving de Nationale Conventie, dat sinds 1792 als wetgevend orgaan van revolutionair Frankrijk had gefungeerd. De Raad werd ingesteld door de Franse Grondwet van 1795 die op 22 augustus 1795 werd geratificeerd door de Nationale Conventie. De grondwet stelde ook een hogerhuis in, de Raad van Ouden (Conseil des Anciens).

Tijdens de staatsgreep van 18 Brumaire door Napoleon Bonaparte in 1799 verhuisde de Raad van Vijfhonderd tijdelijk van Parijs naar Château de Saint-Cloud, ten westen van de hoofdstad. Toen Bonaparte verscheen in de Oranjerie van het Château waar de Raad van Vijfhonderd in sessie was, werd hij aangevallen door woedende parlementsleden, en alleen door ingrijpen van zijn lijfwachten lukte het hem te ontsnappen. Napoleons broer Lucien Bonaparte, destijds voorzitter van de Raad, glipte de zaal uit en meldde aan de troepen die buiten stonden dat de Raad bedreigd werd door een groep met dolken gewapende afgevaardigden. Hierop marcheerden de troepen de Oranjerie in en ontruimden de zaal.

Na de staatsgreep drukte Napoleon een nieuwe grondwet door, de Grondwet van het Jaar VIII (aangenomen op 24 december 1799), waarbij het Directoire vervangen werd door een nieuw regeringssysteem, het Consulaat, met Napoleon als eerste consul. De Raad van Vijfhonderd en de Raad der Ouden werden vervangen door een nieuw vierkamerig parlement.

Voorzitters bewerken

Naam van tot
Pierre Daunou 28 oktober 1795 21 november 1795
Marie-Joseph Chénier 22 november 1795 21 december 1795
Jean-Baptiste Treilhard 22 december 1795 20 januari 1796
Armand-Gaston Camus 21 januari 1796 19 februari 1796
Antoine Claire Thibaudeau 20 februari 1796 20 maart 1796
Louis-Gustave Doulcet de Pontécoulant 21 maart 1796 19 april 1796
Aaron Jean François Crassous 20 april 1796 19 mei 1796
Joseph (of Jacques)
Defermon des Chapelières
20 mei 1796 18 juni 1796
Jean Pelet de la Lozère 19 juni 1796 18 juli 1796
François-Antoine de Boissy d'Anglas 19 juli 1796 17 augustus 1796
Claude-Emmanuel de Pastoret 18 augustus 1796 21 september 1796
Charles Antoine Chasset 22 september 1796 21 oktober 1796
Jean-Jacques-Régis de Cambacérès 22 oktober 1796 20 november 1796
Nicolas-Marie Quinette 21 november 1796 20 december 1796
Jean Antoine Debry 21 december 1796 19 januari 1797
François Marie Joseph Riou de Kersalaün 20 januari 1797 18 februari 1797
Pierre-Antoine Lalloy 19 februari 1797 20 maart 1797
Michel Mathieu Lecointe-Puyraveau 21 maart 1797 21 april 1797
François Lamarque 21 april 1797 19 mei 1797
Jean-Charles Pichegru 20 mei 1797 18 juni 1797
Pierre François Joachim Henry Larivière 19 juni 1797 18 juli 1797
Joseph Vincent Dumolard 19 juli 1797 17 augustus 1797
Joseph Jérôme Siméon 18 augustus 1797 21 september 1797
François Lamarque (interim) fructidor jaar V
Jean-Baptiste Jourdan 22 september 1797 21 oktober 1797
François-Toussaint Villers 22 oktober 1797 20 november 1797
Emmanuel-Joseph Sieyès 21 november 1797 20 december 1797
Antoine Boulay de la Meurthe 21 december 1797 19 januari 1798
Jacques-Charles Bailleul 20 januari 1798 18 februari 1798
Antoine-François Hardy 19 februari 1798 20 maart 1798
Alexis François Pison de Galand 21 maart 1798 19 april 1798
Joseph Clément Poullain de Grandprey 20 april 1798 19 mei 1798
Jacques Antoine Creuzé-Latouche 20 mei 1798 18 juni 1798
Marie-Joseph Chénier 19 juni 1798 19 juli 1798
Michel Mathieu Lecointe-Puyraveau 20 juli 1798 17 augustus 1798
Pierre Daunou 18 augustus 1798 21 september 1798
Jean-Baptiste Jourdan 22 september 1798 21 oktober 1798
Dieudonné Dubois 22 oktober 1798 20 november 1798
Jean Julien Michel Savary 21 november 1798 20 december 1798
Théophile Berlier 21 december 1798 19 januari 1799
Jean-Baptiste Leclerc 20 januari 1799 18 februari 1799
Gabriel Malès 19 februari 1799 20 maart 1799
Philippe-Laurent Pons 21 maart 1799 19 april 1799
Jean-Marie Heurtault de Lamerville 20 april 1799 19 mei 1799
Jean Antoine Debry 20 mei 1799 18 juni 1799
Jean-Joseph-Victor Genissieu 19 juni 1799 18 juli 1799
Jean-Baptiste Quirot 19 juli 1799 17 augustus 1799
Antoine Boulay de la Meurthe 18 augustus 1799 22 september 1799
Jean-Pierre Chazal 23 september 1799 22 oktober 1799
Lucien Bonaparte 23 oktober 1799 12 november 1799
Antoine Boulay de la Meurthe,
Pierre Daunou en
Jean-Ignace Jacqueminot
22 november 1799 21 december 1799

(met Daunou en Jacqueminot)

Zie ook bewerken

Bronnen bewerken

  • Henry Morse Stephens, Revolutionary Europe, 1789-1815, BiblioBazaar, 2008, pp. 161-162