Provinciehuis (Groningen)

Provinciehuis
	Voorzijde Provinciehuis met links de portierswoning
Locatie
Locatie	Martinikerkhof 12, Groningen
Coördinaten	53° 13′ NB, 6° 34′ OL
Status en tijdlijn
Huidig gebruik	Provinciehuis
Detailkaart
	;
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

Het provinciehuis van Groningen is het bestuurlijk centrum van de provincie Groningen. Het gebouwencomplex staat aan de oostzijde van het Martinikerkhof in het hart van de stad Groningen. Het frontgebouw aan het Martinikerkhof dateert uit het begin van de twintigste eeuw, de achterzijde, met daarin de statenzaal, is de voormalige Latijnse Sint Maartensschool van Groningen en dateert uit de late middeleeuwen.

Geschiedenis bewerken

De huidige provincie Groningen ontstond in 1594 na de reductie van Groningen. De Ommelanden wilden weinig van de stad weten, maar de Republiek hechtte groot belang aan de stad als vesting in het noorden en dwong de Ommelander jonkers een niet gewild samengaan met de stad op. Voor het bestuur van het nieuwe gewest werd na lang zoeken de voormalige Sint Maartensschool uitverkoren. Deze school werd vermoedelijk in de 14e eeuw hier gesticht en komt voor het eerst voor in een stadsrekening uit 1425 als 'schole tho Sunte Meerten'.^[1]

Huidige gebouw bewerken

De oude Sint Maartensschool voldeed tot in de negentiende eeuw als zetel van het bestuur van Stad en Lande. Er werden in de loop der jaren wel een aantal kleine bijgebouwtjes aan het gebouw toegevoegd, maar tot 1871 bleef de oude school de kern van het provinciehuis.

In dat jaar werd aan het Martinikerkhof een nieuw provinciehuis geopend, dat aan het Martinikerkhof, voor het oude schoolgebouw werd gebouwd. Het nieuwe provinciehuis, een Waterstaatgebouw, werd echter na veertig jaar alweer gesloopt en vervangen door het huidige gebouw, ontworpen door Jan Vrijman, die in Groningen ook het Academiegebouw heeft ontworpen. De oude Sint Maartensschool is nog steeds in het complex terug te vinden, het is tegenwoordig in gebruik als de vergaderzaal van Provinciale Staten.

Portierswoning bewerken

Naast het provinciehuis staat de portierswoning. Dit is een herbouw van het oude Cardinaalshuis (Huis Cardinael), dat in 1559 werd gebouwd in de (Oude) Kijk in 't Jatstraat, waarschijnlijk voor mandenmaker Pauwei Cornelis, die lid was van de gezworen gemeente en hoofd was van de schutterij. Het huis is vernoemd naar de laatste eigenaar, effectenhandelaar Klaas Cardinaal. In 1893 werd het afgebroken, maar de stenen van de Renaissancistische façade met de portretmedaillons van Alexander de Grote, Koning David en Karel de Grote (waarschijnlijk een afgeleide van de van neghen den besten) werden door toedoen van rijksarchivaris Johan Adriaan Feith bewaard en na de bouw van het Provinciehuis in 1927 weer opgebouwd naast het provinciehuis. Het is intern met het provinciehuis verbonden door een viertal doorgangen.

Het Provinciehuis met rechts de consistorie van de Martinikerk. Aquarel van Jan Bulthuis uit 1774
Ingang van het Provinciehuis
Hoek Martinikerkhof met de Sint-Jansstraat met de toren
Toren bij avond
Het Cardinaalshuis op zijn oude locatie in de Kijk in 't Jatstraat (1893)
De voormalige Sint Maartensschool, nu de Statenzaal van het provinciehuis
Overdekte binnenplaats
zuilengalerij aan de Sint Janstraat bij avond.
Rechter toren.
Detail voorzijde.

Interieur bewerken

Schouw op zandstenen pilasters met gesneden boezem met het schilderij 'Religie en Vrijheid' van Herman Collenius uit 1712. De schouw bevindt zich in de Statenzaal en werd gemaakt rond 1686 door stadsbouwmeester Matthias Kruyff.
Schouw met het schilderij 'Gerechtigheid' van Herman Collenius uit 1699-1700 in de Gedeputeerdenzaal. Het houtsnijwerk is van Allert Meijer en Bartheld Waldeck en de pilasters van Bremer zandsteen onder de schoorsteenmantel werden gemaakt door Jan de Rijk.
Schouw van de vroegere Reeken Camer, die in 1898 werd verplaatst naar de huidige '(sectie)kamer 21'. Schoorsteenbetimmering van Allert Meijer, houtsnijwerk door Jan de Rijk. Schilderij 'Het Goede Beheer' door Herman Collenius (1700).
Gang met schilderijen van De Ploeg
Verlichting boven het trappenhuis

Literatuur bewerken

Hermus, Jacques, Het Provinciehuis: van Latĳnse school tot bestuurscentrum. Stichting Vrienden van de Stad Groningen, Groningen (1987). ISBN 978-90-71407-02-4

Trivia bewerken

Tijdens het boerenprotest van 2019 bestormde boze boeren het provinciehuis en werden de deuren open geforceerd met een trekker.^[2]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Telting, A. [red.], Seuende boeck: CXCVI. Van der schole tho Sunte Meerten. Oude vaderlandsche rechtsbronnen: Stadboek van Groningen p. 69. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff (1886). Geraadpleegd op 18-7-2021.
↑ Jurre van den Berg, Boze boeren dringen provinciehuis Groningen binnen om stikstofbesluit. de Volkskrant (14 oktober 2019). Geraadpleegd op 16 oktober 2019.

Zie de categorie Provinciehuis Groningen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Telting, A. [red.], Seuende boeck: CXCVI. Van der schole tho Sunte Meerten. Oude vaderlandsche rechtsbronnen: Stadboek van Groningen p. 69. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff (1886). Geraadpleegd op 18-7-2021.

[2] Jurre van den Berg, Boze boeren dringen provinciehuis Groningen binnen om stikstofbesluit. de Volkskrant (14 oktober 2019). Geraadpleegd op 16 oktober 2019.

[1]

[2]