Net (textiel)

geknoopt textiel met grote mazen

Netwerk[1], meestal simpelweg net genoemd, is een textielproduct dat bestaat uit enkelvoudige, getwijnde, gekabeleerde of gevlochten netgarens, of een combinatie daarvan, die zodanig gekruist of verbonden zijn dat ze in het eindproduct open ruimtes vormen die ‘mazen’ worden genoemd.[1][2][3][4] Zowel het textiel als veel producten waarin het verwerkt is worden aangeduid als ‘net’. De eigenlijke naam van het textiel, ‘netwerk’, wordt tegenwoordig vooral gebruikt voor abstracte netwerken zoals telecom- en ICT netwerken.

Geknoopt net gebruikt in de visserij
Visnet uit het Neolithicum

Net heeft veel toepassingen en is verkrijgbaar in verschillende varianten. De eigenschappen variëren afhankelijk van het soort en dikte van het gebruikte netgaren en de wijze waarop het net geknoopt is.

Er zijn verschillende maasvormen mogelijk, bijvoorbeeld: ruit, vierkant of hexagonaal.

Afspraken over netten zijn genormeerd en staan in de internationale norm ISO 1107 Netwerk. Benamingen en definities staan in de Nederlandse norm NEN 5306 Benamingen en definities.[1]

Netwerk wordt soms verward met gaas. Het verschil is dat net gemaakt is van textiel terwijl gaas gemaakt is van metaaldraad.

Geschiedenis bewerken

De oudste vondsten van netten en touwen gemaakt van wilgenbast gaan terug tot het Mesolithicum. Aangezien netten in de prehistorie gemaakt werden van organische materialen die snel vergaan, kan niet worden uitgesloten dat netten al bekend waren in het Laatpaleolithicum.[5] Op grafmonumenten uit het Oude Rijk in het Oude Egypte zijn afbeeldingen gevonden van het vissen met een sleep- of treknet. Op afbeeldingen is te zien dat de netten werden gemaakt door het weven of knopen van vlasdraden.

 
Een retiarius (net-man) was een gladiator die vocht met uitrusting in de stijl van een visser: een verzwaard net (rete, vandaar de naam), een drietand (fuscina of tridens) en een dolk (pugio). Verder droeg hij een armbeschermer (manica) en een schouderbeschermer (galerus), maar geen helm

Netten werden oorspronkelijk gemaakt van natuurlijke materialen zoals hennep, sisal, vlas, linnen, katoen en zijde.

Vanaf halverwege de 19e eeuw begonnen fabrieken met de machinale productie van netten.

Na de Tweede Wereldoorlog verschenen het eerste (vis)netten van nylon, een synthetisch garen. Dit rot niet in tegenstelling tot natuurlijk garen. Bovendien is het sterker. Tegenwoordig worden vrijwel alle netten gemaakt van synthetische garens zoals nylon, polyamide, polyester, polyethyleen en dyneema.[1]

Milieu bewerken

Door de wereldwijde toename van de netvisserij maken gescheurde netten zo’n 10% uit van de totale hoeveelheid afval in zeeën en oceanen. Deze netten vormen een gevaar voor zeedieren, zoals dolfijnen, zeeschildpadden en walvissen, die erin verstrikt raken en sterven. Ook kunnen ze ervan eten of kunnen netten de toegang tot paaigronden blokkeren. Soms raken oude netten verstrikt in koraalriffen.[6]

Tuinnetten en netten op sportcomplexen, zoals tennisnetten, doelnetten en ballenvangers, leveren gevaar op voor vogels en zoogdieren, die erin verstrikt kunnen raken.

Productie bewerken

 
Historische instructies voor netten boeten
 
Boetnaalden
Geknoopte netten
Traditioneel worden netten gemaakt door gedraaide of gevlochten garens op hun kruispunten te knopen. Hiervoor kan een boetnaald of een netknoopmachine worden gebruikt.[3] Soms worden de randen van een net versterkt met een randlijn.
Knooploze netten
Knooploze netten kunnen bijvoorbeeld ‘gebreid’ zijn, waarbij de garens van het net door een breitechniek verbonden worden, bijvoorbeeld met een netmachine, een soort breimachine.[7] Knooploze netten zijn gladder en slijten daardoor minder snel.
Thermoplastisch geproduceerde netten
Van dicht zeildoek worden netachtige doeken gemaakt, door er ronde of vierkante openingen in te perforeren. Deze openingen zijn meestal 2 à 3 cm groot. Deze ‘netten’ worden vaak beschermende leuningen op bouwplaatsen gebruikt. Ook worden ze gebruikt als (tijdelijke) afzettingen op skipistes.

Soorten netten bewerken

Netten hebben veel verschillende toepassingen. Er zijn dan ook veel verschillende soorten netten, bijvoorbeeld:

Visserij bewerken

  Zie Visnet voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  • Visnet
    • Gaand want, vistuig dat door het water wordt voortgetrokken.
    • Staand want, vistuig dat op een vaste plaats wordt gehouden door stokken of ankers.
    • Schutwant, geschakelde rechthoekige lappen net om de zwemrichting van vis te beïnvloeden
  • Schepnet, zak van netmateriaal, opgehangen aan een ring van stevig metaaldraad, welke voorzien is van een steel.
    • Garnalennet, schepnet waar aan de voorzijde van de ring een voorhout bevestigd is, zodat het niet kapot schuurt tijdens schuiven over het zand. De ring is daardoor ‘D’ vormig. Het wordt gebruikt om op het strand garnalen te vangen.
    • Aquariumschepnetje, klein schepnetje voor gebruik in aquaria. Meestal met een vierkante ring.
    • Landingsnet, diep schepnet waarmee een visser een gehaakte vis veilig naar de kant brengt.
  • Werpnet, rond net dat langs de randen verzwaard is. het wordt over de vissen die in het water zwemmen gegooid of snel uitgespreid en zinkt snel waardoor de vissen eronder gevangen wordt.
  • Leefnet of keepnet[noot 1],langwerpig net om gevangen vis tijdelijk in te bewaren. Het net wordt in het water gehangen en wijd gehouden door meerdere kunststof ringen. De bovenzijde is afsluitbaar.
  • Kruisnet, vierkant net dat opgespannen wordt door twee diagonaal van hoek naar hoek lopende stokken. Het net wordt met een touw aan de stokken op de bodem gelaten, en als er vissen boven zwemmen snel opgehaald.
  • Hoopnet[noot 2] emmervormig net, gevormd door enkele hoepels met netwerk ertussen. Hij wordt gebruikt voor het vangen van, rivierkreeftjes, krabbetjes en kleine visjes. Het net ligt op de bodem, de opstaande rand neergelaten. Op het net ligt aas. Rivierkreeften en krabben kruipen erop om het aas op te eten. Als het net opgehaald wordt, wordt de rand omhoog getrokken en kunnen ze niet meer ontsnappen.

Transport bewerken

Veiligheid bewerken

Construction safety nets are flexible plastic nets made from HDPE or High-density polyethylene raw materials.

  • Steigernet of valnet, horizontaal opgehangen net bv op bouwplaatsen, bedoeld om kleine vallende voorwerpen op te vangen. Ook als veiligheidsnet voor personen.
    • Valnet of (op)vangnet, net opgehangen als valbeveiliging, bv bij trapezeacts in een circus.
  • Randnet, verticale constructie met net. Vaak bij constructie van gebouwen gebruikt als tijdelijke tijdelijke balustrade. Ook bv bij balustrades om te voorkomen dat kleine personen erdoorheen vallen.
  • Werfnet of afzetnet, geperforeerd zeildoek dat gebruikt wordt om bouwterreinen af te bakenen.

Agrarisch bewerken

  • Tuinnet
    • anti-vogelnet, moestuinnet, fruitnet, grote netten met kleine mazen die over gewassen worden gespannen om vogels weg te houden. Sommige netten zijn goed zichtbaar voor vogels, waardoor ze niet verstrikt raken in de netten van gevlochten PE draad.
    • vijvernet, net dat de vijver beschermt tegen vogels, bv reigers.
  • Groeinet of klimnet, net met grote mazen (bv 10 cm × 10 cm) waar planten tegen omhoog kunnen klimmen. Bijv. voor bonen en erwten.
  • Schapennet of geitennet, net met grote mazen (ca. 15 cm × 15 cm) waarmee eenvoudig een tijdelijk weiland afgezet kan worden
  • Vangnet, om vogels en kleine zoogdieren te vangen, ook om bv vogels te ringen
    • Fretteernet[10] of buidel, net waarmee een uitgang van een konijnenbouw[noot 3], wordt afgesloten. Een fret jaagt de konijnen uit hun bouw de netten in.[13][14]
    • Mistnet[10], zeer dun fijnmazig net dat tussen twee palen wordt opgehangen voor het vangen van vogels en vleermuizen. Het wordt in Nederland alleen gebruikt voor biologisch onderzoek.
    • Slagnet of klapnet[10], net met een veerbekrachtigd dichtslaand frame waarmee men vogels kan vangen
    • Trekraam of raamval met net bespannen frame dat, door er aan één zijde een stokje met een lang touw eraan onder te zetten, schuin geplaatst wordt. Zodra een vogel bij het lokvoer eronder komt, wordt het stokje weggetrokken.
    • Werpnet[10], rond net dat langs de randen verzwaard is. het wordt een dier gegooid of snel uitgespreid dat er zo onder gevangen wordt.

Sport en spel bewerken

Kleding bewerken

Verpakken bewerken

Overig bewerken

Militair bewerken

Gezegden met net bewerken

In het Nederlands komen en verschillende gezegden voor waarin het net in een overdrachtelijke betekenis wordt aangewend. Enkele voorbeelden:[19]

  • Achter het net vissen (een kans missen)
  • De vogel over het net laten vliegen (goede kansen niet aangrijpen)
  • Door de mazen van het net glippen (op het nippertje ontsnappen)
  • Grote vissen scheuren het net (hooggeplaatste personen worden niet zo gemakkelijk gestraft)
  • Iemand het net over het hoofd halen (iemand tegen wil en dank tot iets doen besluiten)
  • Roep geen haring voor hij in het net is (wees niet te voorbarig)
  • Tussen de mazen van het net vissen (creatief te werk gaan)
Zie de categorie Nets van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.