Michel Houellebecq

Frans schrijver

Michel Houellebecq ([miʃɛl wɛlˈbɛk]?), pseudoniem van Michel Thomas (Saint-Denis, Réunion, 26 februari 1956),[noot 1] is een Frans romancier, essayist, dichter, toneelschrijver en filmregisseur.

Michel Houellebecq
Houellebecq in São Paulo (2016)
Algemene informatie
Geboren 26 februari 1956
Geboorteplaats Saint-Denis (Réunion)
Land Vlag van Frankrijk Frankrijk
Beroep bioloog, auteur
Werk
Jaren actief 1985-heden
Bekende werken Elementaire deeltjes, Platform, Mogelijkheid van een eiland, Onderworpen, Serotonine
Uitgeverij De Arbeiderspers
Onderscheidingen Prix de Flore, Prix Interallié, Prix Goncourt, Legioen van Eer
Dbnl-profiel
(en) IMDb-profiel
Website
Portaal  Portaalicoon   Literatuur

Biografie bewerken

Michel Houellebecq werd geboren als Michel Thomas in het Franse overzeese departement Réunion, een eiland in de Indische Oceaan. Zijn vader René Thomas, een berggids, en zijn moeder Lucie (Janine) Ceccaldi, arts en anesthesist, interesseerden zich weinig voor de kleine Michel. Slechts enkele maanden oud, werd hij bij zijn grootmoeder van vaders kant ondergebracht, terwijl zijn ouders door Afrika reisden. Enkele maanden later gingen ze uit elkaar, hoewel ze pas in 1960 officieel scheidden. Michels moeder liet haar zoon daarop overbrengen van grootmoeder van vaders kant naar haar eigen ouders in Algiers.[noot 2] Bij de scheiding van zijn ouders in oktober 1960 deed zijn moeder afstand van haar rechten, waarop Michel terug verhuisde naar zijn grootmoeder van vaders kant, Henriette Stéphanie Houellebecq, eerst in Dicy (Auxerre), daarna in Villiers-sur-Morin, vlak bij Parijs.[3] Met zijn grootmoeder, die in 1978 overleed, had Michel een sterke band.[noot 3] Als eerbetoon nam hij later haar achternaam als pseudoniem aan.[5] Zijn ouders zag hij alleen tijdens vakanties.[noot 4]

Op twaalfjarige leeftijd ging hij naar het Lycée Henri-Moissan in Meaux, waar hij tevens in het internaat verbleef.[noot 5] In 1974 wordt hij toegelaten tot het Lycée Chaptal in Parijs, waar hij wordt voorbereid op een studie aan een grande école, een van de prestigieuze Franse hogescholen. Een jaar later begint hij zijn studie aan het Institut national agronomique (INA) in Parijs-Grignon.[8] In 1980 behaalde hij het diploma van landbouwingenieur en ook trouwde hij in dat jaar. Zijn zoon Étienne werd in 1981 geboren. Er volgde echter een echtscheiding, waarna hij vanwege een depressie meermaals behandeld moest worden in psychiatrische instellingen.

Op twintigjarige leeftijd ontlook zijn literaire interesse en in 1985 kwam de ontmoeting met Michel Bulteau, die hem de mogelijkheid gaf zijn eerste boek te publiceren: een biografie van Howard P. Lovecraft, Contre le monde, contre la vie. Zijn eerste literaire werk, de novelle Extension du domaine de la lutte, verscheen in 1994.

Na de publicatie van een ingekort interview in het tijdschrift Lire en zijn roman Plateforme werden Houellebecq en de uitgever van het blad voor het gerecht gedaagd door verschillende moslimorganisaties in Frankrijk en de moskeeën van Parijs en Lyon, die vergeefs een schadevergoeding eisten.[9][10][11] Omdat zijn werk met anti-islamitische elementen net voor de aanslagen op de Twin Towers verscheen, beschouwen veel aanhangers hem als een visionair.

In 1998 hertrouwde hij met Marie-Pierre Gauthier. Vanaf 1998 leefde Houellebecq met zijn vrouw in vrijwillige ballingschap, eerst in Ierland en vanaf 2003 (deels) in Zuid-Spanje, in de buurt van Almeria. In 2010 scheidde het echtpaar. Tegenwoordig[(sinds) wanneer?] woont hij weer in Parijs, namelijk in Chinatown.[12]

In september 2011 kwam het bericht dat Houellebecq vermist zou zijn, nadat hij afspraken in Nederland en België niet was nagekomen. Sinds eind juni 2011 reageerde hij niet meer op e-mails en telefoontjes van zijn uitgever.[13] Diezelfde week dook hij echter alweer op. Als verklaring voor zijn mysterieuze verdwijning zei hij de afspraken te zijn vergeten.[14] De film L'enlèvement de Michel Houellebecq uit 2014 is een mockumentary, een komisch drama met een knipoog naar de geruchtenmolen die op gang kwam tijdens de dagen dat hij vermist was.[15]

In 2018 trouwde hij voor de derde keer met Qianyun Lysis Li, een 34 jaar jongere Chinese studente.[16]

Oeuvre bewerken

Overzicht bewerken

Volgens Houellebecq zou de hedendaagse roman uiteenlopende aspecten van de menselijke ervaring moeten bevatten, van zuivere emoties tot filosofische reflecties en theoretische uiteenzettingen. In zijn oeuvre beschrijft hij het bankroet van de libertijnse en neoliberale westerse maatschappij die de individuele vrijheid als ultieme maatstaf aanneemt en ontspoort in een koude, egoïstische samenleving waarin onder andere new age, vrije liefde, abortus, euthanasie en zelfmoord, maar ook een tot het uiterste doorgedreven commercialisering en ontspoord marktdenken alomtegenwoordige en gebanaliseerde verschijnselen worden.

In zijn eerste boek, Extension du domaine de la lutte (1994, De wereld als markt en strijd), neemt Houellebecq de consumptiemaatschappij op de korrel. Seksuele begeerte en frustratie zaaien haat en verdriet onder geatomiseerde individuen. Dat het hier deels om een reactie op het existentialistische vrijheidsdenken gaat, blijkt uit een dubbele verwijzing naar Camus: een poging tot moord op een strand (vgl. Camus, L'Étranger) mislukt jammerlijk en een van de hoofdpersonen komt om bij een auto-ongeluk. (Dit is hoe Camus is omgekomen.)

In Les Particules élémentaires noemt hij man en paard: de hippies en de activisten van mei 1968 hebben de oude waardenstelsels opgeblazen zonder er iets voor in de plaats te stellen; integendeel, ze zijn opgegaan in de kapitalistische consumptiemaatschappij die ze grotendeels zelf vormgegeven hebben, zich troostend met de zweverij van de new age. De levenswegen beschreven in deze roman zijn exemplarisch voor het bankroet van de liberale westerse samenleving. Deze roman, vooral gestoeld op de stijl van Aldous Huxley, veroorzaakte daarom vooral in kringen van klassiek links verwarring en woede.[bron?]

 
Houellebecq met zijn Poolse vertaalster en uitgever (Warschau, juni 2008)

Een cynisch antwoord op de liefdeloosheid geeft Plateforme (2001, Platform), waarin de hoofdpersoon eindelijk liefde vindt in een seksueel bevredigende relatie, en een reisbureau opzet voor sekstoerisme. Zijn droom spat uiteen in een wrede aanslag door moslimterroristen, die overigens sterk lijkt op de aanslag in een nachtclub op Bali in oktober 2002, die ná het verschijnen van de roman plaatsvond. Ook in dit werk verwijst Houellebecq met een knipoog naar Camus wanneer hij het werk begint met de zin: "Mijn vader is een jaar geleden gestorven." De vreemdeling van Camus begint met: "Vandaag is moeder gestorven."

In september 2010 werd Houellebecq van plagiaat beschuldigd vanwege het gebruik van stukken uit onder andere Wikipedia in zijn nieuwe roman La carte et le territoire.[17][18] Dit wierp de auteursrechtelijke vraag op hoe ver een roman mag gaan in het gebruiken en pasticheren van bestaande teksten zonder bronvermelding (een door Houellebecq - en vele anderen - regelmatig toegepast procedé).

Zijn controversiële maatschappijkritische toekomstroman Soumission - Frans voor 'onderwerping'/'onderworpenheid', wat 'islam' ook betekent - verscheen op 7 januari 2015. In het boek wordt de leider van de partij La Fraternité musulmane (de Islamitische broederschap), de ambitieuze en charismatische Mohammed Ben Abbes, in de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen van 2022 verkozen, nadat de linkse partijen uit afkeer van het Front National ervoor kiezen zijn kandidatuur te ondersteunen. Frankrijk wordt een islamitische staat en voert een milde vorm van de sharia in. De roman beschrijft het leven van de misantroop François (een subtiele verwijzing van Houellebecq naar zichzelf), docent Franse letteren aan de Sorbonne, die een specialist en bewonderaar is van het werk van Joris-Karl Huysmans (die zich bekeerde tot het katholicisme). Na zijn pragmatische bekering tot de islam vindt François opnieuw wat geborgenheid en geluk. Houellebecq haalt scherp uit naar politici als François Hollande, die in het boek aan zijn tweede ambtstermijn als president bezig is, en François Bayrou, die de eerste islamitische premier wordt.[19] De Nederlandse vertaling heeft als titel Onderworpen en verscheen op 12 mei 2015.[20]

In januari 2019 verscheen in Frankrijk Sérotonine[21][22]; in maart 2019 de Nederlandse vertaling Serotonine. De titel verwijst naar de neurotransmitter die in verband wordt gebracht met geluksgevoel en depressie en waarvan in deze roman de aanmaak zou worden gestimuleerd door het fictieve antidepressivum Captorix. Theodore Dalrymple merkte in zijn recensie van deze ook weer misantropische roman op dat er op elke pagina galgenhumor te vinden is, en dat de gehangene de westerse beschaving betreft.[23] Kort voor het verschijnen van Serotonine schreef Houellebecq een artikel in het Amerikaanse Harper’s Magazine waarin hij zich vierkant schaart achter Trumps politiek.[24]

Ontvangst en kritiek bewerken

Houellebecq wordt gezien als een van de meest invloedrijke Franse auteurs van de 21e eeuw, hoewel ook een van de meest controversiële.[25] Niet alleen diverse linkse groeperingen en feministen hebben zijn werk dan ook met verontwaardiging ontvangen, maar ook vanuit het bedrijfsleven, zoals bijvoorbeeld uit de reisbranche, is aan zijn werk aanstoot genomen.[5] Ondanks de soms felle kritiek van een deel van de gevestigde media, blijkt zijn werk echter uitermate populair in Frankrijk en daarbuiten. Zo werd zijn roman Les Particules élémentaires (Elementaire deeltjes) uit 1998 reeds in ongeveer 25 talen vertaald. Het werk van Houellebecq wordt in het Nederlands vertaald door Martin de Haan en verschijnt bij De Arbeiderspers.[noot 6]

Onderscheidingen bewerken

Bibliografie bewerken

  • 1991 H.P. Lovecraft: contre le monde, contre la vie (essayistisch werk over H.P. Lovecraft; opgenomen in De koude revolutie, vert. Martin de Haan, 2004)
  • 1991 Rester vivant (venijnige beschouwing over het dichterschap, Leven, lijden, schrijven - methode, vert. Martin de Haan, 2003; opgenomen in De koude revolutie)
  • 1992 La poursuite du bonheur (poëzie)
  • 1994 Extension du domaine de la lutte (roman; De wereld als markt en strijd, vert. Martin de Haan, 2000)
  • 1996 Le sens du combat (poëzie)
  • 1998 Les Particules élémentaires (roman; Elementaire deeltjes, vert. Martin de Haan, 1999)
  • 1998 Interventions (essays; opgenomen in De koude revolutie, vert. Martin de Haan)
  • 1999 Renaissance (poëzie)
 
Anéantir (originele Franse versie, januari 2022)
  • 2000 Lanzarote (novelle met fotoboek; Lanzarote, vert. Kiki Coumans, 2001)
  • 2001 Plateforme (roman; Platform. Midden in de wereld, vert. Martin de Haan, 2002)
  • 2005 La possibilité d'une île (roman; Mogelijkheid van een eiland, vert. Martin de Haan, 2005)
  • 2008 Ennemis publics (briefwisseling met Bernard-Henri Lévy; Publieke vijanden. Een steekspel in brieven, vert. Martin de Haan en Rokus Hofstede, 2009)
  • 2009 Interventions 2 - traces (essays; grotendeels opgenomen in De koude revolutie, vert. Martin de Haan)
  • 2010 La carte et le territoire (roman; De kaart en het gebied, vert. Martin de Haan, 2011)
  • 2013 Configuration du dernier rivage (gedichten)
  • 2015 Soumission (roman, de Nederlandse vertaling van Martin de Haan verscheen in mei 2015, met als titel Onderworpen[28])
  • 2017 En présence de Schopenhauer (essays. Nederlandse vertaling: In aanwezigheid van Schopenhauer. Vertaald door Martin de Haan. Arbeiderspers, Amsterdam, 2018. ISBN 9789029525619)
  • 2019 Sérotonine (roman. Nederlandse vertaling: Serotonine. Vertaald door Martin de Haan. Arbeiderspers, Amsterdam, 2019. ISBN 9789029529020)
  • 2022 Interventions 2020. Nederlandse vertaling (met iets andere samenstelling dan het Franse origineel): Nader tot de ontreddering. De koude revolutie 2022. Vertaald door Martin de Haan. Arbeiderspers, Amsterdam. ISBN 9789029544924. Herziene editie van De koude revolutie.
  • 2022 Anéantir (roman. Nederlandse vertaling: Vernietigen. Vertaald door Martin de Haan. Arbeiderspers, Amsterdam, 2023. ISBN 9789029545884)
  • 2023 Quelques mois dans ma vie. Octobre 2022-Mars 2023 (over een conflict met KIRAC)[29][30]

Bestseller 60 bewerken

Boeken met noteringen in de Nederlandse Bestseller 60 Datum van
verschijnen
Datum van
binnenkomst
 Hoogste 
positie
 Aantal 
weken
 Opmerkingen 
Platform 2002 03-03-2004 29 4
De koude revolutie 1998 10-03-2004 41 2
Elementaire deeltjes 1999 22-09-2004 28 5
Mogelijkheid van een eiland 2005 30-11-2005 15 7
De kaart en het gebied 2011 01-06-2011 17 4
Onderworpen 2015 20-05-2015 16 9
Onderworpen (harde kaft) 2015 20-05-2015 30 1
Serotonine 2019 27-03-2019 5 10
Vernietigen 2023 15-03-2023 4 6

Films en toneelstukken bewerken

 
Guillaume Nicloux en Michel Houellebecq (rechts) lichten de film L'enlèvement de Michel Houellebecq toe (juli 2014)

In 2006 werd zijn roman Elementaire deeltjes verfilmd in het Duits. Eerder verscheen er al een verfilming van zijn debuutroman, De wereld als markt en strijd. Van Platform is in 2004 tevens een toneelstuk gemaakt door Johan Simons.

In 2008 ging de door Houellebecq zelf geregisseerde film La Possibilité d'une île in première. Over Houellebecqs maakproces werd de documentaire Derniers Mots gemaakt, waarvoor Iggy Pop de muziek maakte.

In de film uit 2014 The Kidnapping of Michel Houellebecq (Frans: L'enlèvement de Michel Houellebecq)[31][32] geregisseerd door Guillaume Nicloux speelt Houellebecq zichzelf. Met de film wil Houellebecq met een vette knipoog een verklaring bieden voor een periode in 2011[31], toen hij enkele dagen vermist was. In de film wordt hij ontvoerd door 3 amateurkidnappers.

In 2014 verscheen ook de film Near Death Experience, geproduceerd door Benoît Delépine en Gustave Kervern.[33] De film handelt over een werknemer bij een callcenter met een burn-out, gespeeld door Houellebecq. Hij vlucht naar de bergen waar hij een unieke ervaring beleeft.[34]

In 2016 verscheen een film in een nieuwe samenwerking met Iggy Pop, een verfilming van Houllebecqs manifest en oproep tot het maken van kunst Rester Vivant. In To Stay Alive: A Method speelt Houllebecq de mislukte kunstenaar Vincent, die een bezoek krijgt van Pop, die overigens een groot bewonderaar van de schrijver is. Eveneens in 2016 speelde hij een kleine rol in de Frans-Belgische film Saint Amour.

In 2019 speelde hij zichzelf in de film Thalasso van Guillaume Nicloux (met Gérard Depardieu);[16] en in 2022 de rol van de arts Mory in Rumba la vie van Franck Dubosc.

Over Houellebecq bewerken

  • Dominique Noguez, Houellebecq, en fait. Parijs, 2003
  • Fernando Arrabal, Houellebecq. Parijs, 2005
  • Denis Demonpion, Houellebecq non autorisé. Enquête sur un phénomène. Parijs, 2005 (vertaald door Kiki Coumans: Houellebecq. De ongeautoriseerde biografie. Amsterdam, 2006)
  • Aurélien Bellanger, Houellebecq, écrivain romantique. Parijs, 2010
  • L'unité de l'oeuvre de Michel Houellebecq. Parijs, 2013
  • Martin de Haan, Aan de rand van de wereld. Michel Houellebecq. Portret in dertig korte stukken. Amsterdam, 2015

Externe link bewerken

Bronnen, noten en verwijzingen bewerken

Zie de categorie Michel Houellebecq van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.