Lijst van heersers van Rusland

Wikimedia-lijst

Hieronder volgt een lijst van heersers van Rusland.

Context bewerken

Kievse Rijk bewerken

Rusland wordt hier in ruime zin genomen, te beginnen bij Rurik, de stamvader van de dynastie der Ruriken (of Rurikiden), wiens opvolgers het Kievse Rijk stichtten, dat wordt gezien als de eerste Slavische staat en het begin van Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne. Tussen 1054 en 1224 ontstonden uit dit rijk 64 soms zeer kortstondige vorstendommen, met 293 prinsen die de opvolging opeisten, waarbij 83 burgeroorlogen ontstonden. Het Rijk deed uiteindelijk drie nationaliteiten ontstaan; de Oekraïners in het zuidoosten en zuidwesten, de Wit-Russen in het noordwesten en de Russen in het noorden en noordoosten. De belangrijkste rijken die hieruit ontstonden waren de Republiek Novgorod, de eerste democratische Slavische staat in het noorden, Vladimir-Soezdal in het noordoosten, dat wordt gezien als de Russische opvolger en in het zuidwesten ontstond Galicië, dat begin 14e eeuw Galicië-Wolynië werd genoemd en zich zag als de opvolger van het Kievse Rijk. In de tweede helft van de 14e eeuw raakte het echter in verval en Galicië en Wolynië werden respectievelijk onderdeel van Polen en Litouwen, waarbij de laatste het Roethenië noemde.

Vladimir-Soezdal en de Mongoolse overheersing bewerken

Joeri Dolgoroeki liet zijn zoon Andrej Bogoljoebski kronen tot eerste vorst van Vladimir-Soezdal in 1157. Dit rijk was in de 12e eeuw het machtigste rijk onder de Oost-Slavische staten. In 1223 volgde echter de Mongoolse invasie in Rusland (zoals de voorvaders van de Russen, Wit-Russen en Oekraïners werden genoemd), die, na de Slag aan de Kalka onder leiding van Batu Khan het hele gebied (behalve de republiek Novgorod), inclusief de buren Wolga-Bulgarije, Kiptsjaken en Alanen, onder controle brachten van de kans in Sarai, de hoofdstad van de Gouden Horde, de westelijke opvolger van het Mongoolse Rijk. Alexander Nevski van Novgorod en Vladimir wist de westelijke opmars van de Zweden en de Duitse Orde tot staan te brengen bij respectievelijk de Slag aan de Neva in 1240 en de Slag op het IJs in 1242 en zijn jongste zoon Daniël werd de eerste prins van Moskovië.

Grootvorstendom Moskou en Rusland bewerken

Vanuit Sarai werden de gebieden van de kan's feitelijk bestuurd, maar de Slaven mochten hun eigen heersers behouden. Hiervan wist met name het Grootvorstendom Moskou sterk te profiteren, vooral onder Ivan I die de belangrijkste belastingophaler werd voor de kan's en daarmee Moskovië zeer rijk maakte. Zijn kleinzoon Dmitri Donskoi wist de Mongolen in de Slag op het Koelikovo-veld voor het eerst te verslaan en bij de Confrontatie bij de Oegra werd onder leiding van Ivan III een keerpunt gebracht in de heerschappij van de Mongolen en werd Moskou de dominante staat, die langzamerhand alle andere vorstendommen opslokte en onder Ivan IV de hoofdstad Kazan van het kanaat Kazan innam in 1552, waarmee de weg openviel voor de kolonisatie van Siberië. Vanaf Ivan IV wordt het rijk vaak gezien als Rusland.

Titulatuur bewerken

De heersers van het Kievse Rijk en Moskovië lieten zich veliki knjaz (grootvorst) noemen. In 1547, bij de kroning van Ivan IV werd de benaming officieel tsaar, hoewel Ivans voorganger Ivan III zich ook al tsaar liet noemen. De dynastie van de Ruriken eindigde bij Vasili IV in de Tijd der Troebelen. In 1613 komt de Romanov-dynastie op de troon. Peter I van Rusland voerde in 1721 de titel keizer imperator in, maar hield daarnaast de titel van tsaar aan voor gebieden binnen zijn rijk, dat vanaf die tijd wordt aangeduid als het Russische Rijk (of Keizerlijk Rusland). In 1917 komt door de Februarirevolutie de monarchie ten val. Nicolaas II wordt gezien als laatste tsaar. Deze droeg het leiderschap over op zijn broer als Michaël II, deze weigerde dit te aanvaarden, waarmee de laatste dynastie, Romanov-Huis Holstein-Gottorf, officieel ophield te bestaan. De tsaar werd met zijn familie vermoord in het Ipatiev-huis te Jekaterinenburg en het Rijk werd effectief opgevolgd door de Sovjet-Unie.

Grootvorsten van Novgorod en het Kievse Rijk (860-) bewerken

Grootvorsten van Vladimir-Soezdal bewerken

Grootvorst Periode Opmerkingen
Andrej I Bogoljoebski 1168 - 1174
Vsevolod III het Grote Nest 1176 - 1212
Constantijn 1212 - 1218
Joeri II 1218 - 1238
Jaroslav II 1238 - 1246
Svjatoslav III 1246 - 1249
Andrej II 1249 - 1252
Alexander I van de Neva 1252 - 1263
Jaroslav III 1263 - 1271 eerste Grootvorst van Tver
Vasili 1271 - 1277 + 1273 Novgorod; maakte Kostroma tot zijn zetel
Dmitri I 1277 - 1281 uit Pereslavl-Zalesski
Andrej II 1281 - 1283 van Gorodets
Dmitri I ± 1283 - 1293
Andrej II ± 1293 - 1303
Michaël 1303 - 1318 van Tver
Joeri III 1318 - 1322 grootvorst van Moskou
Dmitri II 1322 - 1325 van Tver
Alexander II 1325 - 1327 van Tver
Ivan I van Moskou de Geldzak 1328 - 1341 grootvorst van Moskou
Simeon van Moskou de Trotse 1341 - 1353 grootvorst van Moskou
Ivan II van Moskou de Schone 1353 - 1359 grootvorst van Moskou
Dimitri III 1359 - 1362 van Soezdal

Grootvorsten van Moskou bewerken

Dimitri Donskoj was degene die de Mongolen voor het eerst wist te verslaan en daarna de eerste was die het grootvorstschap overdroeg aan zijn zoon, zonder hiervoor de kan om toestemming te vragen.

Grootvorst Periode Opmerkingen
Ivan I de Geldzak 1328-1341
Simeon 1341-1353
Ivan II de Schone 1353-1359
Dmitri III van de Don 1359-1389
Vasili I 1389-1425
Vasili II de Blinde 1425-1462 eerste vorst over 'alle Landen van de Roes'
Joeri van Zvenigorod 1433-1434 usurpator
Vasili de Schele 1434 usurpator
Vasili II
Dimitri Sjemjaka 1446-1447 usurpator
Vasili II
Ivan III de Grote 1462-1505 de facto de eerste heerser van heel Rusland
Vasili III 1505-1533
Ivan IV de Verschrikkelijke 1533-1547 eerste tsaar
1533-1538 regentes: Jelena Glinskaja (moeder)

Tsaren van Rusland (1547-1721) bewerken

Tsaar Periode Opmerkingen
Ivan IV de Verschrikkelijke 1533-1584 In 1547, bij zijn troonsbestijging, nam Ivan IV de titel van tsaar aan,
wat vaak wordt gezien als het einde van Moskovië en het begin van de benaming Rusland.
Simeon Bekboelatovitsj 1575-1576 door Ivan IV formeel gekroond tot 'Grootvorst van heel Rusland', marionettenregent
Fjodor I 1584-1598 de op een na laatste der Ruriken die op de Russische troon zit. Daarna 8 jaar geen Ruriken meer op de troon
Boris Godoenov 1598-1605 1598-1613: Tijd der Troebelen
Fjodor II 1605
Valse Dimitri I 1605-1606
Vasili IV 1606-1610 de laatste der Ruriken die op de Russische troon zit
Wladislaus 1610-1613 later als Wladislaus IV koning van Polen
Michaël I 1613-1645 eerste vorst van het Huis Romanov
Alexis I 1645-1676
Fjodor III 1676-1682
Ivan V + Peter I 1682-1696
1682-1689 Regentes: Sofia Aleksejevna
Peter I de Grote 1696-1721

Keizers van het Russische Rijk (1721-1917) bewerken

Keizer Periode Opmerkingen
Peter I de Grote 1721-1725 In 1721 nam Peter de Grote de titel imperator (keizer) aan.
Daarnaast bleef de titel tsaar (tsarina voor vrouwelijke heersers) in gebruik.
Catharina I 1725-1727
Peter II 1728-1730
Anna I 1730-1740
Ivan VI 1740-1741
Elisabeth I 1741-1762
Peter III 1762 vanaf nu Huis Romanov-Huis Holstein-Gottorp
Catharina II de Grote 1762-1796
Paul I 1796-1801
Alexander I 1801-1825
1825 Constantijn I; nooit gekroond, doorgaans niet meegerekend
Nicolaas I 1825-1855
Alexander II 1855-1881
Alexander III 1881-1894
Nicolaas II 1894-1917
1917 Michaël II; nooit gekroond, doorgaans niet meegerekend

Tijdlijn bewerken

Zie ook bewerken