Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund

spoorlijn in Duitsland
(Doorverwezen vanaf Kreisbahn Aurich)

De Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund(afgekort WAL) was een spoorwegonderneming in Duitsland die gebruik maakte van smalspoor met een spoorbreedte van 1000 mm. De onderneming werd na faillissement voortgezet onder de naam Kleinbahn Leer–Aurich–Wittmund (afgekort LAW) en reed van Leer via Aurich naar Esens en Bensersiel. Er was ook een aansluitverbinding van Ogenbargen naar Wittmund. Deze spoorlijn ontsloot het Oost-Friese binnenland en zorgde voor goederenvervoer. In de volksmond werd de Kleinbahn "Jan Klein" genoemd. De opvolger van het personenvervoer Verkehrsbetriebe Kreisbahn Aurich heeft de merknaam Jan Klein op hun voertuigen staan.

Kreisbahn Aurich
Leer - Bensersiel
Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund op de kaart
Totale lengte69,7 km
Spoorwijdtemeterspoor 1000 mm
Aangelegd doorWAL
Geopend1899
Gesloten1969
Huidige statusopgebroken
Aantal sporen1
Traject
SPLa DB 2931 van Hamm (Westf)
vSTR-DST Leer (Ostfriesl) Gbf
vÜSTr
dv-SHI2grdABZglENDEeq aansluiting haven
vBHF +
uexvSTR- + vKDSTe-
0,0 Leer (Ostfriesl)
vÜSTuexvSTR-
vSHI2luxmdKRZd DB 2931 naar Emden Rbf
dSTRuexdHST 2,6 Loga
xmvSTRr-SHI1r DB 1520 naar Oldenburg (Oldb) Hbf
uexBHF 5,1 Logabirum
uexHST 8,4 Brinkum
uexBHF 9,9 Holtland
uexHST 11,5 Hesel Fabrik
uexBHF 13,0 Hesel
uexHST 16,1 Stikelkamp
uexBHF 19,1 Bagband
uexBHF 21,2 Strackholt
uexHST 23,1 Spetzerfehn
uexHST 25,7 Großefehn
uexBHF 27,5 Aurich-Oldendorf
uexHST 28,5 Wrisse
uexBHF 30,4 Holtrop
uexHST 32,8 Schirum
uexBST Popens Fabrik
uexWBRÜCKE1 34,8 Eems-Jadekanaal
uexHST 35,0 Popens
uexHST 37,0 Aurich-Ost
uexSTRuexdKBHFaexdKBHFa 4,0 Aurich
uexABZl+luexdABZqrexdABZlr DB 1573 naar Abelitz opgebroken
uexBHF 43,2 Sandhorst
uexHST 46,8 Plaggenburg
uexHST 49,2 Pfalzdorfer Weg
uexHST 51,9 Middels-Westerloog
uexBHF 53,3 Ogenbargen
lijn naar Wittmund opgebroken
uexBHF 57,4 Brill
uexBHF 59,6 Dunum
uexHST 62,3 Folstenhausen
uexmKRZexSTR+r DB 1570 van Jever opgebroken
uexHSTexBHF Esens DB
+
exSTR+l + uexSTR
exABZql +
DB 1570 naar Emden Rbf opgebroken
uexBHF 65,0 Esens LAW
uexKBHFe 69,7 Bensersiel
BOOT veerdienst op Langeoog
Kreisbahn Aurich
Ogenbargen - Wittmund
Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund op de kaart
Totale lengte14,2 km
Spoorwijdte
1899 - 1940: meterspoor 1000 mm
1940 - 1951: normaalspoor 1435 mm
Aangelegd doorWAL
Geopend1899
Gesloten1951
Huidige statusopgebroken
Aantal sporen1
Traject
uexSTR lijn van Leer opgebroken
uexBHF 53,3 Ogenbargen
lijn naar Bensersiel opgebroken
exHST 55,3 Middels-Osterloog
exBHF 56,3 Wittmundhaven
exBHF 57,3 Ardorf
exDST 58,0 Ziegelei Ardorf
exHST 63,0 Willen
exHST 65,9 Wittmund Stadt
evSHI1+l-STR+l DB 1570 van Emden Rbf
evÜSTxl
vexKBHFe-BHF 67,5 Wittmund
v-STR DB 1570 naar Jever

Geschiedenis bewerken

 
LAW Motorrijtuig in Station Aurich in jaren '1930.

In 1898 werd de Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund opgericht; reeds een jaar later werd het eerste trajectdeel tussen Wittmund en Aurich geopend. Tot 1909 groeide het net tot rond 85 kilometer, waardoor de Kreisbahn een van de grootste Kreisbahnen in Noordwest-Duitsland werd. In het jaar 1930 werd de onderneming failliet verklaard. In 1931 werd de Kleinbahn Leer–Aurich–Wittmund opgericht met doel de activiteiten van de Kreisbahn Wittmund–Aurich–Leer voort te zetten.

De bedrijfsvoering werd vanaf 1933 door de Landeskleinbahnamt Hannover uitgevoerd. Vanaf 1 oktober 1959 nam de Bentheimer Eisenbahn de bedrijfsvoering over. In 1964 werd de onderneming vernieuwd en verscheen een nieuwe firma: Kreisbahn Aurich. De laatste personentrein reed in 1967 en de laatste goederentrein reed in 1969. Kort daarop werden de sporen opgebroken. De Kreisbahn Aurich GmbH verzorgt nu met bussen het personenvervoer, ook langs de voormalige spoorlijn. Het voormalige spoortracé doet nu dienst als wandelroute voor de Ostfriesland wanderweg.

Vanaf de start in 1899 was de spoorbreedte 1000 mm. Vanaf 1940 is het gedeelte tussen Wittmund en Wittmundshafen omgespoord naar normaalspoor ten behoeve van het militaire vliegveld. Na de Tweede Wereldoorlog is ook het resterende gedeelte tussen Wittmundshafen en Ogenbargen omgespoord.

Trajecten bewerken

In de volgende stations bestaat aansluiting op de Staatsbahn:

Goederenvervoer bewerken

Voor het vervoer van normaalsporige goederenwagens werd in Esens, Wittmund, Aurich en in Leer een rolbokinstallatie gebouwd. De goederenwagens konden te Esens, Wittmund en Aurich worden uitgewisseld met het net van de Ostfriesische Küstenbahn en konden te Leer worden uitgewisseld met het net van de Hannoversche Westbahn / Großherzoglich Oldenburgische Eisenbahn.

Voertuigen bewerken

Het bedrijf werd in 1899 met zes tweeassige stoomlocomotieven van de firma Hagans geopend. Later kwamen nog acht locomotieven van verschillende types naar de Kleinbahn, de laatste in 1941 uit Bayern. In 1935 werd voor het personenvervoer een treinstel overgenomen.

Pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen er diesellocomotieven bij de Kleinbahn. In 1965 werd de laatste stoomlocomotief terzijde gesteld. In 1967 werd een grote diesellocomotief als D8 van de Alsen'schen Potland-Cementwerke in Lägerdorf van het MaK-type 400 BB overgenomen. Eerst werd deze locomotief bij Schöma omgespoord van 860 mm naar 1000 mm (meterspoor). Door schade aan een koppeling werd deze locomotief in 1969 buiten dienst gesteld. Deze locomotief is tegenwoordig nog actief als 241 bij de Rhätische Bahn in Zwitserland.

Literatuur bewerken

Zie ook bewerken

Externe link bewerken