Kinder- und Hausmärchen

De Sprookjes van Grimm
	Kinder- und Hausmärchen, eerste deel, 1812
Oorspronkelijke titel	Kinder- und Hausmärchen
Auteur(s)	Gebroeders Grimm
Land	Duitsland
Taal	Duits
Genre	Sprookje
Oorspronkelijke uitgever	Georg Andreas Reimer
Uitgegeven	1850 (volledig)
Oorspronkelijk uitgegeven	1812 (1e deel)
Pagina's	884
Portaal	Literatuur

Kinder- und Hausmärchen (KHM) is de verzameling van 201 sprookjes en 10 kinderlegenden aangelegd door de gebroeders Grimm en uitgegeven vanaf 1812.

De sprookjes zijn genummerd van KHM1 tot en met KHM200 en worden als zodanig aangeduid. Zo heeft Sneeuwwitje de aanduiding KHM53. Er is één a-nummer, KHM151a (De twaalf luie knechten), en de verzameling bevat sinds de laatste editie dus 201 verhalen. De kinderlegenden hebben geen nummer gekregen, maar worden soms aangeduid met KHM(201) t/m KHM(210).

Sinds 2005 staat de sprookjesverzameling op de Werelderfgoedlijst voor documenten van UNESCO.

Verhalen bewerken

In de verschillende edities van Kinder- und Hausmärchen kwamen in de loop van de tijd verscheidene verhalen te vervallen en andere verhalen werden toegevoegd. Ze werden soms ook aangepast. De Nederlandse vertaling is gebaseerd op de laatste editie. De edities zijn:

156 verhalen in 1815 (de twee delen samen, deel 1 verscheen in 1812)
161 verhalen in 1819
168 verhalen in 1837
178 verhalen in 1840
194 verhalen in 1843
200 verhalen in 1850
201 verhalen in 1857

Kinder- und Hausmärchen, eerste deel, 1837

Dorothea Viehmann was een van de vertelsters van de sprookjes. Afbeelding uit de druk van 1857.

Kinder- und Hausmärchen, eerste deel, 1843

Kinder- und Hausmärchen, volledige uitgave, 1850

KHM55 Repelsteeltje, illustratie door Walter Crane voor de Engelse vertaling Household Stories by the Brothers Grimm, 1886

Kinder- und Hausmärchen, volledige uitgave, 1894

KHM15 Hans en Grietje en de heks, afgebeeld door Arthur Rackham in The Fairy Tales of the Brothers Grimm van Mevr. Edgar Lucas uit 1909

Anmerkungen, 1932; in de Anmerkungen gaven de gebroeders Grimm achtergrondinformatie.

KHM40 De roversbruidegom, illustratie door Walter Crane in Household Stories by the Brothers Grimm, vertaald door Lucy Crane in 1886

De volledige lijst van KHM-nummers bewerken

De kikkerkoning of IJzeren Hendrik
Het huishouden van kat en muis of Kat en muis samen thuis
Het kind van Maria
Sprookje van iemand die erop uittrok om te leren griezelen
De wolf en de zeven geitjes
De trouwe Johannes
De goede ruil
De wonderlijke speelman
De twaalf broeders
Het gespuis
Broertje en zusje
Raponsje
De drie mannetjes in het bos
De drie spinsters
Hans en Grietje
De drie slangenbladeren
De witte slang
Strohalm, kooltje vuur en boontje of Strohalm, kooltje en boon
Van de visser en zijn vrouw
Het dappere snijdertje of Het dappere kleermakertje
Assepoester
Het raadsel
Van het muisje, het vogeltje en de braadworst
Vrouw Holle
De zeven raven
Roodkapje
De Bremer straatmuzikanten
Het zingende botje
De duivel met de drie gouden haren
Luisje en Vlootje
Het meisje zonder handen
Slimme Hans of Snuggere Hans
De drie talen
Knappe Elsje of Pientere Elsje
De kleermaker in de hemel
Tafeltje dek je, ezeltje strek je en knuppel uit de zak
Duimendik
De bruiloft van vrouw Vos
De kabouters
De roversbruidegom
Meneer Korbes of Boeman
De peetoom
Vrouw Trui
De dood als peet of Peetoom Dood
Duimpje de wereld in of Duimpje op reis
Vleerken vogel
Van de wachtelboom of De jeneverboom
De oude Sultan
De zes zwanen
Doornroosje
Vondevogel
Koning Lijsterbaard
Sneeuwwitje
De ransel, het hoedje en het hoorntje
Repelsteeltje
Vrijer Roland of Geliefde Roland
De gouden vogel
De hond en de mus
Frieder en Katherliesje
De twee gebroeders
Het boerke
De bijenkoningin
De drie veren
De gouden gans
Bontepels
Hazekebruid
De twaalf jagers
De gauwdief en zijn meester
Jorinde en Joringel
De drie gelukskinderen
Met z'n zessen de hele wereld rond
De wolf en de mens
De wolf en de vos
De vos en de moeder van zijn petekind of De vos en vrouw Wolf
De vos en de kat
De anjer
Slimme Grietje
De oude grootvader en zijn kleinzoon
De waternimf
De dood van het hennetje
Vrolijke Frans
Speelhans
Gelukkige Hans
Hans viert bruiloft of De bruiloft van Hans
De goudkinderen of De gouden kinderen
De vos en de ganzen
De arme en de rijke
De zingende springende leeuwerik
De ganzenhoedster
De jonge reus
Het aardmanneke
De koning van de gouden berg
De raaf
De verstandige boerendochter
De oude Hildebrand of Boer Hildebrand
De drie vogeltjes
Het water des levens
Dokter Alwetend of Dokter Weetal
De geest in de fles
De roetzwarte broer van de duivel
Berenpels
Het winterkoninkje en de beer
De zoete pap
De verstandige lieden of Slimme mensen
Sprookje van de slang of Slangensprookje
De arme molenaarsknecht en het katje
De twee reisgezellen of De twee reizigers
Hans-mijn-egel
Het doodshemdje
De jood in de doornstruik
De volleerde jager of De jagersgezel
De dorsvlegel uit de hemel
De twee koningskinderen
Het snuggere snijdertje of Het schrandere kleermakertje
De heldere zon brengt het aan het licht
Het blauwe licht
Het eigenzinnige kind of Het koppige kind
De drie heelmeesters
De zeven Zwaben
De drie handwerksgezellen of De drie reizende gezellen
De koningszoon die nergens bang voor was
De groente-ezel
De oude vrouw in het bos
De drie broers
De duivel en zijn grootmoeder
Fernand getrouw en Fernand ontrouw
De ijzeren kachel
De luie spinster
De vier kunstvaardige broers of De vier vakkundige broers
Eenoogje, tweeoogje en drieoogje
Het mooie Katrinelletje en Pief Paf Poltrie
De vos en het paard
De stukgedanste schoentjes
De zes dienaren
De witte en de zwarte bruid
IJzeren Hans of IJzerhans
De drie zwarte prinsessen
Knoest en zijn drie zonen
Het meiske van Brakel
De huishouding
Het lammetje en het visje
Simeliberg
Op reis gaan of Op reis
Het ezeltje
De ondankbare zoon
De raap
Het mannetje dat jong gegloeid werd of Het mannetje dat verjongd werd in het vuur
Het gedierte van de Heer en de Duivel of De dieren van de Heer en de dieren van de duivel
De hanenbalk
De oude bedelares
De drie luiaards
2. De twaalf luie knechten
Het herdersjongetje
De sterrendaalders
De gestolen duit
Bruidskeuze
Klitten of De plukken
De mus en zijn vier kinderen
Het sprookje van Luilekkerland
Het leugensprookje uit Ditmar
Raadselsprookje
Sneeuwwitje en Rozerood
De schrandere knecht of De slimme knecht
De glazen doodskist of De glazen kist
Luie Hein
Vogel Grijp
Sterke Hans
Het boerke in de hemel
Magere Liesje
Het boshuis
Lief en leed samen delen
Het winterkoninkje
De schol
De roerdomp en de hop
De uil
De maan
De duur van het leven of De levensduur
De boden van de dood
Meester Priem
De ganzenhoedster aan de bron
Eva's ongelijke kinderen
De waternimf in de vijver of De nimf in de vijver
De geschenken van het kleine volkje
De reus en de kleermaker
De hoefnagel
De arme jongen in het graf
De ware bruid
De haas en de egel
Het klosje, de schietspoel en de naald
De boer en de duivel
De broodkruimels op de tafel of De kruimels van de tafel
Het zeehaasje
De meesterdief
De trommelslager of De tamboer
De korenaar
De grafheuvel
De oude Rinkrank
De kristallen bol
Jonkvrouw Maleen
De laars van buffelleer
De gouden sleutel

Kinderlegenden bewerken

De kinderlegenden worden meestal aangeduid met een nummer tussen haakjes vanaf 201:

(201). De heilige Jozef in het bos

(202). De twaalf apostelen

(203). De Roos

(204). Armoe en deemoed leide ten hemel

(205). De spijze Gods

(206). De drie groene twijgen

(207). Onze-Lieve-Vrouwenglaasje

(208). Het oude moedertje

(209). De hemelse bruiloft

(210). De hazelaar

Verdwenen sprookjes bewerken

Enkele sprookjes uit eerdere edities komen niet terug.

Die drei Schwestern

Zie ook bewerken

Nederlandse vertalingen bewerken

Sprookjes-boek voor Kinderen. Uit de Nalatenschap van Moeder de Gans, bijeenverzameld en uitgegeven door de Gebroeders Grimm, 1820
Geïllustreerde collectie van twintig sprookjes, vermoedelijk naar de tweede editie van 1819
Volkssprookjes, 1866
Negenenveertig sprookjes met zwart-witplaten
De sprookjes van Grimm, vertaald door M.M. de Vries-Vogel, 1942
Populaire volledige uitgave met illustraties van Anton Pieck, laatst herdrukt in 1984
Sprookjes voor kind en gezin, 1974
Complete uitgave van de 200 sprookjes en 10 legenden uit de editie van 1857, met zwart-witprenten, aantekeningen en register, samengesteld door diverse vertalers, illustratoren en onderzoekers
De ongeschminkte Grimm, vertaald en toegelicht door Patricia van Reet, 1983
Editie van de 45 sprookjes uit het Ölenbergse handschrift, teruggevonden in 1920
Alle sprookjes van Grimm, vertaald door M.M. de Vries-Vogel en Mariska Hammerstein, 2001
Selectie van 50 sprookjes uit de complete uitgave van 1942, overeenstemmend met de Kleine Uitgave. Vertaling van M.M. de Vries-Vogel bewerkt door Mariska Hammerstein en kleurenillustraties van Philip Hopman
Grimm. Volledige uitgave van de 200 sprookjes verzameld door de gebroeders Grimm, vertaald door Ria van Hengel, 2005
Complete uitgave van de 200 sprookjes uit de editie van 1857, zonder de 10 legenden, met kleurenillustraties van Charlotte Dematons

Bronnen, noten en/of referenties

(de) Wikisource: Kinder- und Hausmärchen
(en) Wikisource: Grimms Fairy Tales
Grimm, volledige uitgave (vertaald door Ria van Hengel, illustraties door Charlotte Dematons, 2005)
De sprookjes van Grimm. Volledige uitgave vertaald door M.M. de Vries-Vogel. Geïllustreerd door Anton Pieck. Van Holkema & Warendorf, Weesp, 1984. ISBN 90-269-0969-1
Grimmstories.com: de verhalen in meerdere talen

A:	Assepoester · De anjer · De arme en de rijke · De arme jongen in het graf · De arme molenaarsknecht en het katje · Het aardmanneke ·
B:	Berenpels · Bontepels · Broertje en zusje · Bruidskeuze · De bijenkoningin · De boden van de dood · De boer en de duivel · De Bremer stadsmuzikanten · De broodkruimels op de tafel · De bruiloft van vrouw Vos · De dood als peet · Het blauwe licht · Het boerke · Het boerke in de hemel · Het boshuis ·
D:	De dood van het hennetje · De dorsvlegel uit de hemel · De drie broers · De drie gelukskinderen · De drie handwerksgezellen · De drie heelmeesters · De drie luiaards · De drie mannetjes in het bos · De drie slangenbladeren · De drie spinsters · De drie talen · De drie veren · De drie vogeltjes · De drie zwarte prinsessen · De duivel en zijn grootmoeder · De duivel met de drie gouden haren · De duur van het leven · Dokter Weetal · Doornroosje · Duimendik · Duimpje de wereld in · Het dappere snijdertje · Het doodshemdje ·
E:	Eenoogje, tweeoogje en drieoogje · Eva's ongelijke kinderen · Het eigenzinnige kind · Het ezeltje ·
F:	Frieder en Katherliesje ·
G:	De ganzenhoedster · De ganzenhoedster aan de bron · De gauwdief en zijn meester · De geest in de fles · De geschenken van het kleine volkje · De gestolen duit · De glazen doodskist · De goede ruil · De gouden gans · De gouden sleutel · De gouden vogel · De goudkinderen · De Grafheuvel · De groente-ezel · Gelukkige Hans · Het gedierte van de Heer en de Duivel · Het gespuis ·
H:	De haas en de egel · De hanenbalk · De hazelaar · De heldere zon brengt het aan het licht · De hemelse bruiloft · De hoefnagel · De hond en de mus · De huishouding · Hans en Grietje · Hans viert bruiloft · Hans-mijn-egel · Hazekebruid · Het herdersjongetje · Het huishouden van kat en muis ·

I:	De ijzeren kachel · IJzeren Hans ·
J:	De jonge reus · De jood in de doornstruik · Jonkvrouw Maleen · Jorinde en Joringel ·
K:	De kabouters · De kikkerkoning · De kleermaker in de hemel · De koning van de gouden berg · De koningszoon die nergens bang voor was · De korenaar · De kristallen bol · Het kind van Maria · Klitten · Klosje, schietspoel en naald · Knappe Elsje · Knoest en zijn drie zonen · Koning Lijsterbaard ·
L:	De laarzen van buffelleer · De luie spinster · Het lammetje en het visje · Het leugensprookje uit Ditmar · Lief en leed samen delen · Luie Hein · Luisje en Vlootje ·
M:	De maan · De meesterdief · De mus en zijn vier kinderen · Het mannetje dat jong gegloeid werd · Het meisje zonder handen · Het meiske van Brakel · Het mooie Katrinelletje en Pief Paf Poltrie · Magere Liesje · Meester Priem · Meneer Korbes · Met z'n zessen de hele wereld rond ·
O:	De ondankbare zoon · De oude bedelares · De oude grootvader en zijn kleinzoon · De oude Hildebrand · De oude Rinkrank · De oude Sultan · De oude vrouw in het bos · Op reis gaan ·
P:	De peetoom ·

R:	De raaf · De raap · De ransel, het hoedje en het hoorntje · De rattenvanger van Hamelen · De reus en de kleermaker · De roerdomp en de hop · De roetzwarte broer van de duivel · De roversbruidegom · Het raadsel · Raadselsprookje · Raponsje · Repelsteeltje · Roodkapje ·
S:	De schol · De schrandere knecht · De sterrendaalders · De stukgedanste schoentjes · Het snuggere snijdertje · Het sprookje van Luilekkerland · Simeliberg · Slangensprookje · Slimme Grietje · Slimme Hans · Sneeuwwitje · Sneeuwwitje en Rozerood · Speelhans · Sprookje van iemand die erop uittrok om te leren griezelen · Sterke Hans · Strohalm, kooltje vuur en boontje ·
T:	De trommelslager · De trouwe Johannes · De twaalf broeders · De twaalf jagers · De twaalf luie knechten · De twee gebroeders · De twee koningskinderen · De twee reisgezellen · Tafeltje dek je, ezeltje strek je en knuppel uit de zak · Trouwe Ferdinand en Ontrouwe Ferdinand ·
U:	De uil ·
V:	De verstandige boerendochter · De verstandige lieden · De vier kunstvaardige broers · De volleerde jager · De vos en de ganzen · De vos en de kat · De vos en de moeder van zijn petekind · De vos en het paard · Van de visser en zijn vrouw · Van de wachtelboom · Van het muisje, het vogeltje en de braadworst · Vleerkens vogel · Vogel Grijp · Vondevogel · Vrijer Roland · Vrolijke Frans · Vrouw Holle · Vrouw Trui ·
W:	De ware bruid · De waternimf · De waternimf in de vijver · De witte slang · De witte en de zwarte bruid · De wolf en de mens · De wolf en de vos · De wolf en de zeven geitjes · De wonderlijke speelman · Het water des levens · Het winterkoninkje · Het winterkoninkje en de beer ·
Z:	De zes dienaren · De zes zwanen · De zeven Zwaben · De zeven raven · De zingende springende leeuwerik · De zoete pap · Het zingende botje ·