Fokke Sierksma

Fokke Sierksma
	Fokke Sierksma (l.) ontvangt de Roland Holst-prijs uit handen van Garmt Stuiveling (1963)
Persoonlijke gegevens
Geboortedatum	30 mei 1917
Geboorteplaats	Dantumawoude
Overlijdensdatum	22 augustus 1977
Overlijdensplaats	Leiden
Wetenschappelijk werk
Vakgebied	Godsdienstpsychologie; Tibetologie
Overig
Religie	Van huis uit Nederlands Hervormd, later atheïst
Portaal	Religie ; Christendom ; Tibetaans boeddhisme

Fokke Sierksma (Dantumawoude, 30 mei 1917 - Leiden, 22 augustus 1977) was een Nederlands theoloog, godsdienstpsycholoog, tibetoloog, essayist en dichter.

Levensloop bewerken

Hij groeide op in een orthodox-hervormd milieu. Na de mulo in Dokkum en het Gereformeerd Gymnasium in Leeuwarden ging Sierksma in 1936 aan de Rijksuniversiteit Groningen studeren. Door het uitbreken van de oorlog stagneerde zijn studie. In 1945 studeerde hij af bij Gerardus van der Leeuw, bij wie hij in de oorlogsjaren clandestien zijn hoofdvak had gedaan.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij actief in het verzet, waarbij hij onder andere de verhoren en folteringen door de SD afluisterde. Zijn ervaringen uit deze tijd verwerkte hij in de roman Grensconflict, die hij na de oorlog publiceerde onder het pseudoniem Frank Wilders. Hij was nauw betrokken bij de oprichting in 1944 van het illegale Podium. Spoedig trad hij toe tot de redactie van dit tijdschrift en zou hiervan tot halverwege 1951 deel uitmaken.

Na de oorlog kreeg Sierksma een aanstelling bij de Universiteitsbibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. In de periode tot 1955 kreeg hij bekendheid als essayist. Daaruit bleek dat hij zich losmaakte van zijn christelijke achtergrond. Hij schreef over kunst, literatuur en poëzie. Ook verzorgde hij een literaire rubriek bij de Regionale Omroep Noord en Oost (RONO). Naast zijn activiteiten op het literaire vlak deed Sierksma wetenschappelijk werk. In 1963 werd Testbeeld bekroond met de Henriette Roland Holst-prijs. Deze publicatie was een bewerking van een dagboek over televisieprogramma's dat Sierksma gedurende een rustkuur had bijgehouden. In de periode 1965 en 1967 leverde Sierksma bijdragen aan De Nieuwe Linie.

Wetenschappelijk werk bewerken

Sierksma promoveerde in 1950 cum laude aan de Rijksuniversiteit Groningen op zijn proefschrift Phaenomenologie der religie en complexe psychologie. Zijn promotor was prof. J. Lindeboom.

In 1956 werd Sierksma benoemd als wetenschappelijk hoofdmedewerker aan de theologische faculteit van de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn werkterrein besloeg de godsdienstgeschiedenis en godsdienstfenomenologie.

Vooral het verklaren van ritueel gedrag en godsdienstige voorstellingen had zijn bijzondere belangstelling. Daarvoor ontwikkelde hij het begrip 'religieuze projectie'. In zijn onderzoek betrok hij de overeenkomsten tussen dierlijk en menselijk gedrag.

Sierksma benaderde het fenomeen religie vanuit de psychoanalyse en betrok daarbij ook biologisch en experimenteel onderzoek. Deze eigenzinnige benadering riep in theologische kringen veel weerstand op.

Conflicten met collega's bleven niet uit en de positie van Sierksma aan de universiteit stond onder druk. Bijkomende factoren waren zijn gecompliceerde karakter en alcoholverslaving. Na 1967 bleek de benadering van Sierksma goed aan te sluiten bij de studenten.

In 1972 werd Sierksma min of meer gerehabiliteerd in de vorm van een benoeming tot lector en later tot hoogleraar (1973). Op 15 maart 1974 hield hij zijn inaugurele rede Een en ander over de moslimse bijdrage aan de westerse beschaving.

Sierksma was een fervent voorstander van de scheiding tussen kerk en staat en van een wetenschappelijke benadering van de theologie. Ook dit was aanleiding voor conflicten binnen het theologische milieu.

Het archief van Sierksma berust in de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage.

Bibliografie bewerken

Gedichten bewerken

Gewaarmerkte gedichten, postuum uitgebracht, 1977

Artikelen en essays bewerken

Commentaar op Achterberg. Opstellen van jonge schrijvers over de poëzie van Gerrit Achterberg, 1948
Schoonheid als eigenbelang. Essays, 1948
Tussen twee vuren. Een pamflet en een essay, 1952
Bern fan de ierde. In essay oer it dichtwurk van Obe Postma, 1953
Testbeeld. Essays over mens en televisie, 1963
Willem Frederik Hermans, in: Raster jrg. 5 (1971), nr. 2 (zomer)

Briefwisseling bewerken

Brieven van Harmen de Vos (1896-1980), geschreven aan Fokke Sierksma (1917-1977) (1973-74)

Boeken bewerken

Grensconflict, 1948 (onder pseudoniem Frank Wilders)
Om fan dit lân te hâlden... Fokke Sierksma oer Fryslân yn brief en petear, Joop Boomsma, 2006
Phaenomenologie der religie en complexe psychologie. Een methodologische bijdrage, 1950
Freud, Jung en de religie, 1951
Professor dr. G. van der Leeuw. Dienaar van God en hoogleraar te Groningen, 1951
De religieuze projectie. Een antropologische en psychologische studie over de projectie-verschijnselen in de godsdiensten, 1956
De mens en zijn goden, 1959
Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Messianistische en eschatologische bewegingen en voorstellingen bij primitieve volken, 1961
De roof van het vrouwengeheim. De mythe van de dictatuur der vrouwen en het ontstaan der geheime mannengenootschappen, 1962
Profiel van een incarnatie. Het leven en de conflicten van een Tibetaanse geestelijke in Tibet en Europa, 1964
Tibet's Terrifying Deities. Sex and Aggression in Religious Acculturation, 1966
Religie, sexualiteit & agressie. Een cultuurpsychologische bijdrage tot de verklaring van de spanning tussen de sexen, F. Sierksma, Th.P. van Baaren, K.D. Jenner, 1979

Literatuur bewerken

Fokke Sierksma. A biographical sketch and bibliography, door H.L. Beck en K.D. Jenner, 1982
Wetenschap als eigenbelang. Godsdienstwetenschap en dieptepsychologie in het werk van dr. F. Sierksma (1917-1977), Iersel, Josephus Henricus Petrus Maria van, 1991
Stagnatie in de Nederlandse godsdienstwetenschap, 1920-1980. De bijdrage van Gerardus van der Leeuw, Fokke Sierksma en Theo P. van Baaren aan de godsdienstwetenschap, Hak, Durk, 1994