Deil

**Deil**
Plaats in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Provincie	Gelderland
Gemeente	West Betuwe
Coördinaten	51° 53′ NB, 5° 15′ OL
Algemeen
Oppervlakte	7,69 km²
- land	7,61 km²
- water	0,08 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	2.060 ; (268 inw./km²)
Woningvoorraad	846 woningen
Overig
Woonplaatscode	3217
Portaal	Nederland

Deil (Dialect: Dèhl) is een dorp en voormalige gemeente in de Tielerwaard, Betuwe in de Nederlandse provincie Gelderland. De plaats telt circa 2.060 inwoners op 1 januari 2023. Het dorp was de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, die bij de herindeling van 1978 werd ingedeeld bij Geldermalsen. Deze is per 2019 opgegaan in de gemeente West Betuwe. De plaats is met name bekend vanwege het gelijknamige knooppunt Deil. Hier kruisen de A2 Amsterdam-Maastricht en de A15 Europoort-Lingewaard.

Historie bewerken

Voor het eerst wordt in 1148, maar vermoedelijk al in 978, gewag gemaakt van landerijen te "Daile". In oude geschriften wordt het dorp gespeld als Daile, Deile, Dilee, Deijl, Deil en Deyl. Vroeger stonden er in Deil zeven kastelen: Bulckestein, Palmestein, Ringelestein, Reynestein, Vogelenburcht, Bakerbos en Schorestein (ook vermeld als Schonestein of Gerestein). In sommige gevallen was de term 'versterkt huis' een betere term dan kasteel. Daarnaast stonden er in Deil markante huizen als Duivelshof en Frissestein, die regelmatig foutief tot de zeven kastelen gerekend worden.

Van alle kastelen en huizen is alleen Huis Frissestein bewaard gebleven, dat vanaf 1929 diende als gemeentehuis van Deil. In de jaren tachtig werd Gasterij De Os en het Paard in het huis gevestigd.^[2]^[3] Van kasteel Palmestein resteert nog de slotgracht en van kasteel Bulckestein staat nog een klein gedeelte van de poort. De kastelen en huizen leven voort in Deilse straatnamen.^[4]^[5]

De schrijfster en vertaalster Clara Asscher-Pinkhof (1896-1984) werkte na haar opleiding aan de kweekschool in Amsterdam een jaar als onderwijzeres in Deil, waarna ze les ging geven op een Joodse school in Amsterdam. Zij verwerkte haar indrukken van de dorpsschool, het dorp en omgeving in haar boek "Door's groeitijd" (Alkmaar, 1929).

Onderwijs bewerken

In het dorp zit basisschool R. Lokhorstschool (openbaar).

Evenementen bewerken

Festivate is een jaarlijks terugkerend festival.

Openbaar vervoer bewerken

De volgende buslijnen rijden door het dorp:

Lijn 260 van Geldermalsen naar Leerdam (buurtbus)
Lijn 647 van Enspijk via Geldermalsen naar Gorinchem (schoolbus)

Monumenten bewerken

Hervormde kerk uit 1847, waarvan de toren deels 12e eeuws, deels 16e-eeuws is.
Witte stenen stellingmolen "de Vlinder" (1913).

Voormalige gemeente bewerken

Van 1810 tot 1978 vormde Deil, met de dorpen Enspijk, Gellicum en Rumpt een zelfstandige gemeente. Opvallend was, dat telkens een telg uit het geslacht Kolff burgemeester was.