Achalkalaki (gemeente)

gemeente in Georgië

Achalkalaki (Georgisch: ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი, Achalkalakis munitsipaliteti) is een gemeente in het zuiden van Georgië met ruim 39.000 inwoners (2023) en een oppervlakte van 1.235 km², gelegen in de regio Samtsche-Dzjavacheti. De gelijknamige stad is het bestuurlijk centrum. Achalkalaki is gesitueerd in het Dzjavacheti-hoogland. De bevolking van Achalkalaki is voor 93% van Armeense komaf. Het heeft samen met het aangrenzende Ninotsminda het hoogste percentage Armeniërs van Georgische gemeenten.

Achalkalaki
ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი
Gemeente in Georgië Vlag van Georgië
Vlag van Achalkalaki
Wapen van Achalkalaki
Locatie in Georgië
Kaart van Achalkalaki
Geografie
Regio Samtsche-Dzjavacheti
Hoofdplaats Achalkalaki
Oppervlakte 1235 km² [1]
Hoogste punt Didi Aboeli (3301 m)
Coördinaten 41° 24′ NB, 43° 29′ OL
Bevolking
Inwoners (2023) 39.392 [2]
(31,9 inw./km²)
Etniciteit (2014) Armeens (92,9%)
Georgisch (6,8%)
Religie (2014) Armeens-Apostolisch (78,8%)
Katholiek (12,6%)
Georgisch-Orthodox (5,7%)
Bestuur
Burgemeester Melqon Makarian (2021-)
Overige informatie
Tijdzone UTC+4
Website akhalkalaki.gov.ge
Achalkalaki in Samtsche-Dzjavacheti
Achalkalaki (Samtsche-Dzjavacheti)
Achalkalaki
Foto's
Landschap Achalkalaki
Landschap Achalkalaki
Portaal  Portaalicoon   Georgië

Geschiedenis bewerken

De huidige gemeente Achalkalaki lag in de middeleeuwen in het vorstendom Samtsche (Samtsche-Saatabago, of ook wel Mescheti). Dit vorstendom werd in de 15e eeuw onafhankelijk van het Koninkrijk Georgië, maar werd in de 16e eeuw door zowel het Ottomaanse Rijk als Safavidisch Perzië bevochten. Met de Vrede van Amasya in 1555 kwam Achalkalaki in Perzisch gecontroleerd gebied te liggen.[4] In de 17e eeuw kwam het gebied onder Ottomaanse controle,[5] en werd het onderdeel van het Eyalet van Çıldır (of ook Pasjalik Achaltsiche).[6]

Russisch gezag bewerken

 
Oejezd Achalkalaki

In de 18e eeuw werd het gebied wederom betwist toen het Georgische koninkrijk Kartli-Kachetië zich los probeerde te worstelen van zowel de Perzen als de Turken. Dit liep met Russische steun uit op een mislukking bij Aspindza en bleef het gebied onder Turks gezag.[7] Gedurende de eerste fase van de Russische annexatie van Georgische gebieden in het begin van de 19e eeuw lag Achalkalaki nog in het Ottomaanse Rijk. Na de Russisch-Turkse Oorlog (1828-1829) en het Verdrag van Adrianopel kwam Achalkalaki en omgeving onder Russisch gezag te staan.[8]

Het gebied werd vervolgens vanaf 1840 bestuurlijk onderdeel van het oejezd Achaltsiche, dat korte tijd deel uitmaakte van het gouvernement Georgië-Imeretië. Het oejezd Achaltsiche werd met de splitsing van dat gouvernement in 1846 bij het gouvernement Koetais ingedeeld, om vervolgens in 1867 bij het gouvernement Tiflis ingedeeld te worden.[9][10] In 1874 werd Achalkalaki afgesplitst en werd het een apart oejezd dat het gebied van de hedendaagse gemeenten Achalkalaki en Ninotsminda omvatte.

Moderne indeling bewerken

Deze indeling bleef feitelijk bestaan tot de Sovjetverovering van de Democratische Republiek Georgië in 1921 en de bestuurlijke hervorming in 1930. Toen werd het oejezd gesplitst in de rajons Achalkalaki en Ninotsminda en kreeg Achalkalaki de hedendaagse omvang. Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde regio (mchare) Samtsche-Dzjavacheti, en werd het district in 2006 omgevormd tot gemeente.[11]

Geografie bewerken

Achalkalaki grenst in het westen aan de gemeente Aspindza, in het noorden aan Bordzjomi, in het noordoosten aan Tsalka (regio Kvemo Kartli) en in het oosten aan Ninotsminda. Ten slotte grenst de gemeente in het zuiden aan Turkije.

De gemeente ligt in het Achalkalaki-hoogland, een plateau dat onderdeel is van het Dzjavacheti-hoogland, en ligt rond de 1.800-2.200 meter boven zeeniveau. De noordoostelijke gemeentegrens wordt geografisch bepaald door het Samsarigebergte, terwijl de noordelijke gemeentegrens aan de voet van het Trialetigebergte ligt. Verder wordt de geografie van Achalkalaki bepaald door de kloven van de Mtkvari en de Paravani rivieren. Deze laatste stroomt vanuit Ninotsminda in het zuidoosten via de stad Achalkalaki naar Chertvisi waar de rivier zich bij de Mtkvari voegt.

De hoogste berg van de gemeente is de Didi Aboeli, een stratovulkaan in het Samsarigebergte, met een top van 3.301 meter boven zeeniveau.[12] Andere vulkanische toppen zijn de Samsari (3285 m), Sjavnabada (2929 m) en Tavkvetili (2583 m). In het gebied liggen verschillende meren, die tot de grootste van Georgië behoren, de Tabatskoeri- en Kartsachimeren.

Demografie bewerken

Begin 2023 telde de gemeente Achalkalaki 39.392 inwoners,[2] een daling van ruim 12% ten opzichte van de volkstelling van 2014. Het gemeentelijk centrum Achalkalaki verloor 7% inwoners in deze jaren.

Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Achalkalaki
1897 1922 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002[13] 2014 2020 2023
Gemeente Achalkalaki - - - 64.655   62.977   69.992   68.234   69.256   60.975   45.070   41.481   39.392
Achalkalaki 5.440   2.737   3.475   5.331   8.804   10.751   13.405   15.572   9.802   8.295   7.851   7.693
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.[14][15][16][17] Noot:[13]

Etniciteit en religie bewerken

 
`De Armeense Soerb Chatsj kerk uit 1856 in Achalkalaki

De bevolking van Achalkalaki bestond volgens de volkstelling van 2014 voor het overgrote deel uit Armeniërs (92,9%), met Georgiërs als belangrijkste etnische minderheid (6,8%). Andere minderheden waren enkele tientallen Russen en Grieken.[19] Het grootste deel van de inwoners was volgens de volkstelling Armeens-Apostolisch (78,8%), gevolgd door katholiek (11,7%) en Georgisch-Orthodox (5,7%) en moslim (1,8%). Verder waren er en kleine aantallen jehova's, protestanten en joden.[20]

Administratieve onderverdeling bewerken

 
De stratovulkaan Didi Aboeli

De gemeente Achalkalaki is administratief onderverdeeld in 21 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 64 dorpen (სოფელი, sopeli) en één stad (ქალაქი, kalaki), het bestuurlijk centrum Achalkalaki.[1]

Bestuur bewerken

De gemeenteraad van Achalkalaki (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 42 leden: 28 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 14 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.[21] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 23 districtszetels.

Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Melqon Makarian van Georgische Droom met 82,0% van de stemmen gekozen tot burgemeester. De veertien districtszetels zijn allen naar kandidaten van Georgische Droom (12) gegaan. De Georgische Droom behaalde veruit de meeste proportionele stemmen (76,3%), gevolgd door Verenigde Nationale Beweging (7,9%), Europees Georgië (5,5%) en Lelo (3,5%). Zeven andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.[22][23]

Partij 2017[24] 2021[25]
  Georgische Droom (GD) 31 37
  Verenigde Nationale Beweging (UNM) 2
  Europees Georgië (EG) 1 2
  Lelo voor Georgië 1
  Alliantie van Patriotten (AP) 5
Totaal 38 42

Bezienswaardigheden bewerken

 
Achalkalaki-fort
 
Tabatskoerimeer met de Tavkvetili (l) en Sjavnabada (r) op de achtergrond.

In de gemeente zijn verschillende bezienswaardigheden, maar de belangrijkste zijn:

Vervoer bewerken

 
De grensovergang met Turkije bij Kartsachi.

De belangrijkste doorgaande wegen door de gemeente zijn de Georgische routes van internationaal belang S11 en S13. De S13 ligt geheel in de gemeente Achalkalaki en voert vanaf de stad naar de Turkse grens bij Kartsachi. De S11 verbindt Achaltsiche met Armenië via Achalkalaki en Ninotsminda en is onderdeel van de Europese weg E692. De nationale route Sh20 heeft de zuidelijke terminus bij de stad Achalkalaki, en is een belangrijke regionale verbinding naar Bakoeriani.

Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw is Achalkalaki het eindpunt van een spoorlijn van de Georgische Spoorwegen vanuit Marabda via Tetritskaro, Tsalka en Ninotsminda. Sinds 2007 vindt er geen passagiersvervoer meer plaats toen de lijn grootschalig werd gemoderniseerd in het kader van de Bakoe-Tbilisi-Kars spoorlijn. Tussen Achalkalaki en Ninotsminda werd een aftakking naar Turkije aangelegd, waarbij er ook een groot vracht- en spoorwisselstation bij Achalkalaki is gebouwd. Het nieuwe gedeelte steekt ten zuidoosten van het Kartsachimeer de grens met Turkije over. Sinds 2017 rijden er internationale goederentreinen over het spoor. Het lokale passagiersvervoer is niet hervat. Het gedeelte van het nieuwe station van Achalkalaki naar het oude eindpunt van de lijn aan de zuidkant van de stad werd daarna ontmanteld.

Externe link bewerken

Referenties bewerken

Zie de categorie Akhalkalaki Municipality van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.