1533

Het jaar 1533 is het 33e jaar in de 16e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Het huwelijk van Hendrik VIII en Catharina van Aragon wordt onwettig en ontbonden verklaard

1533
Eeuwen:	15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw
Decennia:	1520-1529 · 1530-1539 · 1540-1549
Jaren:	<< · < · 1532 · 1533 · 1534 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita:		2286 MMCCLXXXVI
Armeense jaartelling:		982 – 983 ԹՎ ՋՁԲ – ՋՁԳ
Chinese jaartelling:		4229 – 4230 己辰 – 庚巳
Christelijke jaartelling:		1533 MDXXXIII
Ethiopische jaartelling:		1525 – 1526
Hebreeuwse jaartelling:		5293 – 5294
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1588 – 1589
- Shaka Samvat		1455 – 1456
- Kali yuga		4634 – 4635
Iraanse jaartelling:		911 – 912 ۹۱۱ – ۹۱۲
Islamitische jaartelling:		939 – 940 ٩٤٠ – ٩٣٩
Maçonnieke jaartelling:		5532 – 5533
Juliaanse kalender van 1533

Gebeurtenissen

januari

• 25 - Hendrik VIII van Engeland gaat een geheim huwelijk aan met Anna Boleyn.

februari

• 18 - Stichting van de orde der Barnabieten.

maart

• 30 - Thomas Cranmer wordt de eerste Anglicaanse aartsbisschop van Canterbury.

mei

• 23 - Thomas Cranmer verklaart het huwelijk tussen Hendrik VIII en Catharina van Aragon ontbonden.

juni

• 1 - Pedro de Heredia sticht Cartagena.
• 22 - Sultan Süleyman I en keizer Ferdinand I sluiten vrede. Ze verdelen Hongarije in drie delen: Ferdinand krijgt het westen en noorden, de sultan het Hongaarse kernland en de Hongaarse edelman Johan Zápolya krijgt Transsylvanië.

juli

• 11 - Paus Clemens VII verklaart Hendrik VIII geëxcommuniceerd tenzij hij Catharina van Aragon weer als zijn vrouw aanneemt.

oktober

• 14 - Slag bij Jemmingen: Gelderse hulptroepen van Balthasar Oomkens van Esens verslaan een numeriek grote Oost-Friese legermacht. Balthasar keert terug als heerser over Harlingerland, zij het als leenman van Gelre.
• oktober - De Franse kroonprins Hendrik huwt Catharina de' Medici.

november

• 1 - Johannes Calvijn vlucht uit Parijs.
• 15 - Francisco Pizarro bereikt en verovert Cuzco.

zonder datum

• Generaal Nguyen Kim kroont Le Trang Tong tot keizer van Vietnam en sticht daarmee de gerestaureerde Le-dynastie.
• Begin van de drooglegging van het Achtermeer, de eerst bekende droogmakerij in de Nederlanden.
• Photisarat I verplaatst de hoofdstad van Lan Xang van Luang Prabang naar Vientiane.
• Na de dood van Filips I van Baden wordt het markgraafschap Baden verdeeld in Baden-Durlach onder Ernst en Baden-Baden onder Bernhard III
• De Spanjaarden sluiten vrede met de Taíno opstandeling Enriquillo, waarbij de indianen op Hispaniola bepaalde rechten toegekend krijgen.
• Diego Becerra ontdekt Baja California.
• Hendrik VIII van Engeland voert de Buggery Act in, die sodomie verbiedt.
• De heerlijkheid Bergen op Zoom wordt verheven tot markizaat.
• Huwelijk van Francesco II Sforza met Christina van Denemarken.
• Khair ad-Din bouwt een grote oorlogsvloot in Constantinopel.
• De gouden florijn wordt afgeschaft.

Literatuur

• Heinrich Cornelius Agrippa: De occulta philosophia libri tres
• Thomas Elyot: The Knowledge which maketh a Wise Man and Pasquyll the Playne
• Regiomontanus: De triangulis omnimodis (postuum)
• Bernhard Rottmann: Bekenntniss von beyden Sacramenten, Doepe vnde Nachtmaele, Der Praedicanten tho Munster

Beeldende kunst

• 
  Hans Holbein de Jongere: De ambassadeurs
• 
  Titiaan: Portret van Karel V met zijn hond
• 
  Jacopo Pontormo: Venus en Cupido
• 
  Lorenzo Lotto: Portret van een vrouw

Opvolging

• Ayutthaya - Borommaracha IV opgevolgd door Ratchadathiratkuman, op diens beurt opgevolgd door Chairacha
• aartsbisschop van Canterbury - Thomas Cranmer als opvolger van William Warham
• Generalitat de Catalunya - Francesc Oliver de Boteller opgevolgd door Dionís de Carcassona
• Incarijk - Atahualpa opgevolgd door Túpac Huallpa
• Mirandola - Gian Francesco II Pico della Mirandola als heer opgevolgd door Galeotto II Pico della Mirandola als graaf
• Moscovië - Vasili III opgevolgd door zijn zoon Ivan IV onder regentschap van diens moeder Elena Glinskaya
• Nemours en Genève - Filips opgevolgd door zijn zoon Jacob
• Sleeswijk - Frederik I van Denemarken opgevolgd door zijn zoon Christiaan III van Denemarken

Afbeeldingen

• 
  executie van Atahualpa
• 
  begrafenis van Vasili III
• 
  Huwelijk van Hendrik II en Catharina de' Medici
• 
  graftombe van Frederik I van Denemarken
• 
  graf van Filips I van Baden
• 
  Villa del Principe, Genua (voltooid 1533)
• 
  graf van Maria Tudor

Geboren

• 28 februari - Michel de Montaigne, Frans filosoof
• 10 maart - Francesco III Gonzaga, hertog van Mantua en markgraaf van Monferrato
• maart - Anna van Egmond, Noord-Nederlands edelvrouw, echtgenote van Willem van Oranje
• 5 april - Giulio della Rovere, Italiaans edelman en kardinaal
• 24 april - Willem van Oranje, Duits-Nederlands staatsman
• 1 mei - Catalina Tomàs, Spaans mystica
• 2 mei - Filips II van Brunswijk-Grubenhagen, Duits edelman
• 3 mei - Cheng Dawei, Chinees wiskundige
• 4 juni - Hendrik van Brunswijk-Dannenberg, Duits edelman
• 7 september - Elizabeth I, koningin van Engeland (1558-1603)
• 11 september - Karel Rym, Zuid-Nederlands jurist
• 15 september - Catharina van Oostenrijk, echtgenote van Sigismund II August van Polen
• 27 september - Stefanus Báthory, vorst van Transsylvanië, koning van Polen en grootvorst van Litouwen (1571/1575/1576-1586)
• 22 november - Alfonso II d'Este, hertog van Ferrara (1559-1597)
• 13 december - Erik XIV, koning van Zweden (1560-1568)
• Oudard de Bournonville, Zuid-Nederlands militair
• Cornelis Cort, Noord-Nederlands graveur
• Pierre de Gondi, Frans kardinaal
• Cesare I Gonzaga, Italiaans edelman
• Pieter Hellynck, Zuid-Nederlands abt
• Johan Baptista Houwaert, Zuid-Nederlands toneelschrijver
• Christiaan Kruik van Adrichem, Noord-Nederlands geestelijke
• Antoon II van Lalaing, Zuid-Nederlands edelman
• Johannes Molanus, Zuid-Nederlands theoloog
• Karel van Sint-Omaars, Zuid-Nederlands botanist
• Robert Stewart, Schots edelman
• Diego Valadés, Spaans missionaris
• Diego Vázquez de Mercado, Spaans prelaat
• Anthonie Blocklandt van Montfoort, Noord-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
• Jacob van Foreest, Nederlands geestelijke (jaartal bij benadering)
• Andrea Gabrieli, Venetiaans componist (jaartal bij benadering)
• Francis Walsingham, Engels diplomaat (jaartal bij benadering)

Overleden

• 31 januari - Ludovica Albertoni (~59), Romeins edelvrouw en filantroop
• 10 april - Frederik I (61), koning van Denemarken en Noorwegen (1523-1533)
• 13 april - Jancko Douwama (~50), Fries politicus
• 18 mei - Johan III van Wied-Runkel, Duits edelman
• 25 mei - Augustijn van Teylingen, Noord-Nederlands politicus
• 25 juni - Maria Tudor, echtgenote van Hendrik VIII van Frankrijk
• 6 juli - Ludovico Ariosto (58), Italiaans schrijver
• 26 juli - Atahualpa (~31), Incakeizer (1532-1533)
• 6 september - Jacopo Salviati (71)
• 17 september - Filips I van Baden (53), Duits edelman
• 20 september - Nicolas Liégeois, Zuid-Nederlands componist
• 25 oktober - Filips van Savoye-Nemours (~43), Savoyaards edelman en prelaat
• november - Pieter Gillis (47), Zuid-Nederlands humanist
• 3 december - Vasili III (54), grootvorst van Moskou (1505-1533)
• Juan de Ampiés, Spaans koloniaal bestuurder
• Borommaracha IV, koning van Ayutthaya (1529-1533)
• Johan George (~45), markgraaf van Monferrato
• Lucas van Leyden (~39), Noord-Nederlands kunstschilder en graveur
• Jacob Cornelisz. van Oostsanen, Noord-Nederlands kunstschilder
• Ratchadathiratkuman (~4), koning van Ayutthaya (1533)
• Simon Robert, Zuid-Nederlands geestelijke
• Túpac Huallpa, Incakeizer (1533)
• Johan VII Schellaert van Obbendorf, Limburgs edelman
• Veit Stoss, Pools-Duits beeldhouwer
• Pieter van Edingen, Zuid-Nederlands tapijtwever (jaartal bij benadering)
• Meester van Frankfurt, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)

Mediabestanden

Zie de categorie 1533 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.