Semi-metro

Semi-metro
	Stadtbahntram in Keulen
Aandrijving	elektromotor
Periode	in opkomst sinds circa 1960
Snelheid	tot ca. 100 km/h
Beschikbaarheid	openbaar vervoer
Infrastructuur	rails
Doelgroep	stedelijk vervoer
Portaal	Verkeer & Vervoer

Semi-metro is een vorm van openbaar spoorvervoer waarbij trams gedeeltelijk op een conflictvrije baan rijden, door gebruik te maken van tunnels en/of viaducten. Deze conflictvrije baan is zo ingericht dat een traject onstaat op het niveau van metro-exploitatie.^[1] Kenmerkend verschil met een metro is dat semi-metro lijnen slechts gedeeltelijk in tunnels en/of op viaducten rijden. Een metrolijn heeft wel een geheel conflictvrije baan (ongelijkvloerse kruisingen). Semi-metro lijnen rijden met trammaterieel omdat die doorgaans ontwikkeld zijn vanuit een bestaand tramnet.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7] Semi-metro trajecten worden bereden door reguliere stadstrams (al dan niet met lage vloer) of met speciaal ontwikkelde sneltrams, zoals de Stadtbahnwagen type B.

De term semi-metro valt onder de parapluterm lightrail, waaronder allerlei vormen van modern tramvervoer worden gerekend. Semi-metro is zelf een containerbegrip waarbinnen premetro en Stadtbahn vallen. De eerste semi-metro trajecten verschenen in Brussel, Keulen en Frankfurt. Hoewel goedkoper dan een metrolijn, was de aanleg van infrastructuur voor semi-metrotrajecten vaak toch nog te duur. Daarom werden grote delen vaak niet aangelegd (onder meer in Charleroi) of in fases gerealiseerd. De verstrengeling met het bestaande tramnet is een voordeel ten opzichte van een afzonderlijke (lichte) metrolijn.^[8]^[9]^[10]

SoortenBewerken

Semi-metro netwerken zijn weer uit te splitsen in twee vormen. Bij beide termen gaat het om tramnetten waarbij tramvoertuigen over viaducten en/of door tunnels onder stadscentra rijden, met kleine nuanceverschillen:

Premetro is in de basis gelijk aan semi-metro: een vorm van openbaar vervoer waarbij trams gedeeltelijk op een conflictvrije baan rijden, door gebruik te maken van tunnels en/of viaducten. Er wordt doorgaans ook ontwikkeld vanuit een bestaand klassiek tramnet. Er is echter één duidelijke onderscheidende factor: bij premetro is de infrastructuur expliciet aangelegd met de ambitie om die in de toekomst aan te passen voor metrotreinen.^[11]^[12]^[13] Een goed voorbeeld daarvan is de Brusselse premetro, waar de meeste premetrolijnen ondertussen effectief tot volwaardige metrolijn omgebouwd zijn of zullen worden. Een ander voorbeeld is de Antwerpse premetro, waar echter al vroeg bij de bouw besloten is af te zien van een ombouw tot metro. Sindsdien werd nieuwe infrastructuur met kortere perrons aangelegd, al zijn de tunnels technisch nog steeds voorzien op een ombouw met langere en bredere voertuigen.
De Stadtbahn is een openbaarvervoermiddel, een tussenvorm tussen metro en stadstram. De oorsprong ligt in Duitsland, daar gaat het om tramnetten waar speciaal ontwikkelde snelle trams in de stadcentra ondergronds in tunnels rijden. Stadbahn-lijnen zijn weer onder te verdelen naar materieel.
- Er zijn lijnen waar volwaardige (2,65m breed) sneltrams rijden, met lange wagenbakken: ondermeer Keulen, Frankfurt en Stuttgart.
- Er zijn netten waarbij bij de start van de exploitatie begonnen is met smallere stadtbahntrams met kortere wagenbakken: Hannover (TW6000) en Bielefeld (Düwag M/N).
- Vanaf het einde van de 20e eeuw zijn er ook Stadtbahn-lijnen verschenen met lagevloertrams: Dortmund (U43 & U44), Düsseldorf (Wehrhahnlinie) en Keulen (1, 7, 9, 12 en 15).

StedenBewerken

Tram op lijn 9 in het station Simonis.

Twee gekoppelde lagevloertrams in Seattle.

BeneluxBewerken

De aanleg van een metronetwerk was op veel plaatsen een te kostbare aangelegenheid. Daarom werden in een aantal steden ongelijkvloerse trambanen aangelegd. Deze zijn te vinden in:

Naam	Land	Plaats	Startjaar	Netwerklengte
Antwerpse premetro	België	Antwerpen	1975	11,5 km*
Brusselse premetro	België	Brussel	1957/1969	12 km*
Métro Léger de Charleroi	België	Charleroi	1976	35,3 km
Haagse semi-metro	Nederland	Den Haag	1976	3 km*

*Lengte van het deel in tunnels en/of op viaducten.

RandstadRail is een lightrail-project waar de lagevloer sneltrams gebruiken maken van de Haagse semi-metrobaan en van het interurban-achtige spoortracé de 'Krakeling' in Zoetermeer en daarnaast van enkele lijnen van het Haagse tramnet. Midden jaren 1970 waren er plannen om het tramnet van Gent ook te moderniseren tot semi-metro.^[14]

Andere landenBewerken

Er zijn veel landen met vormen van lightrail, maar slechts weinig waar lightrail gebruik maakt van tunnels en/of viaducten. Een goed voorbeeld in Spanje is de metro van Málaga. In de Verenigde Staten is het tramnet van San Francisco bekend, verder worden ook de netten van Buffalo en Seattle tot semi-metro gerekend.^[15]

Zie ook Lijst van semi-metrosystemen

Zie ookBewerken

Lightrail

Externe linksBewerken

Portaal Openbaar vervoer

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (en) Organisation for Economic Co-operation and Development, Environment Committee, The Automobile and the Environment (1973), p. 10. Geraadpleegd op 9 februari 2023 “descending into tunnels in the style of conventional underground mass transit”
↑ Oosthoek Encyclopedie (31 januari 2022). Geraadpleegd op 8 december 2022.
↑ (en) Norley, Kym, Light rail: The semi-metro concept (1 januari 2010), p. 4. Geraadpleegd op 8 december 2022.
↑ (fr) RÉGIE AUTONOME DES TRANSPORTS PARISIENS. (R.A.T.P.) Glossaire (1988). Geraadpleegd op 8 december 2022.
↑ (en) Transportation Research Board Special Report 179 (1978). Geraadpleegd op 8 december 2022.
↑ (en) Implementation of Transportation Controls: Hearing, Ninety-third Congress, Deel 3 (1974), p. 492. Geraadpleegd op 8 december 2022.
↑ (no) Kollektivtrafikkbetjening av Fornebu, Ruterrapport 2011:5 (2011), p. 10 & 22. Geraadpleegd op 23 december 2022.
↑ Geluidloos zoeven door Rennes, geraadpleegd op 2023-01-02.
↑ Hupkes, G., Transport in de toekomst : koorddansen tussen wens en werkelijkheid. Wetenschappelijke uitgeverij, Amsterdam, p. 112. ISBN 9789021425283. Geraadpleegd op 9 februari 2023.
↑ Openbaar vervoer in de Belgische steden pagina 158, geraadpleegd op 2023-03-23.
↑ Smob: 'Fijnmaziger vervoersnet nodig', geraadpleegd op 2022-12-28.
↑ (en) Two new metro stations in Poland!, geraadpleegd op 2022-12-28.
↑ (en) (fr) premetro, geraadpleegd op 2023-01-01.
↑ Metro or not Metro?, geraadpleegd op 2023-03-22.
↑ (en) Electric Light Rail Transit (LRT) (Interurban & Streetcar) (2011). Geraadpleegd op 8 december 2022.

[1] (en) Organisation for Economic Co-operation and Development, Environment Committee, The Automobile and the Environment (1973), p. 10. Geraadpleegd op 9 februari 2023 “descending into tunnels in the style of conventional underground mass transit”

[2] Oosthoek Encyclopedie (31 januari 2022). Geraadpleegd op 8 december 2022.

[3] (en) Norley, Kym, Light rail: The semi-metro concept (1 januari 2010), p. 4. Geraadpleegd op 8 december 2022.

[4] (fr) RÉGIE AUTONOME DES TRANSPORTS PARISIENS. (R.A.T.P.) Glossaire (1988). Geraadpleegd op 8 december 2022.

[5] (en) Transportation Research Board Special Report 179 (1978). Geraadpleegd op 8 december 2022.

[6] (en) Implementation of Transportation Controls: Hearing, Ninety-third Congress, Deel 3 (1974), p. 492. Geraadpleegd op 8 december 2022.

[www2.ruter.no-7] (no) Kollektivtrafikkbetjening av Fornebu, Ruterrapport 2011:5 (2011), p. 10 & 22. Geraadpleegd op 23 december 2022.

[8] Geluidloos zoeven door Rennes, geraadpleegd op 2023-01-02.

[9] Hupkes, G., Transport in de toekomst : koorddansen tussen wens en werkelijkheid. Wetenschappelijke uitgeverij, Amsterdam, p. 112. ISBN 9789021425283. Geraadpleegd op 9 februari 2023.

[10] Openbaar vervoer in de Belgische steden pagina 158, geraadpleegd op 2023-03-23.

[11] Smob: 'Fijnmaziger vervoersnet nodig', geraadpleegd op 2022-12-28.

[12] (en) Two new metro stations in Poland!, geraadpleegd op 2022-12-28.

[13] (en) (fr) premetro, geraadpleegd op 2023-01-01.

[14] Metro or not Metro?, geraadpleegd op 2023-03-22.

[15] (en) Electric Light Rail Transit (LRT) (Interurban & Streetcar) (2011). Geraadpleegd op 8 december 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Typen naar aandrijving:	paarden · stoom · luchtdruk · kabel · verbrandingsmotor · elektrisch (accu)
Typen naar geleding:	direct · jacobsdraaistel · opgelegde bak · zwevende bak
Typen naar aantal assen:	twee · drie · vier · vijf · zes · acht · tien · twaalf
Tramvoertuigen:	motorwagen · dubbeldeks · lagevloer · bijwagen (open) · restaurant · vracht
Tramsystemen:	interurban · lightrail (stadtbahn/premetro/semi-metro, sneltram, tramtrein) · treintram · lichte metro · bandentram
Overzichten:	geschiedenis · tramnet · trammaterieel (experimenteel) · organisatie · België · Nederland · wereldwijd