Wikipedia

Schoonebeek

dorp en voormalige gemeente in de Drentse gemeente Emmen, Nederland

Schoonebeek (tot 1952: Oud-Schoonebeek) (Drents: Skoonebeek of Aold-Skoonebeek) is een dorp in de gemeente Emmen in de Nederlandse provincie Drenthe. In Schoonebeek bevindt zich het op een na grootste olieveld van het vasteland van West-Europa (na het Matzenveld in Oostenrijk).[2]

Schoonebeek
Plaats in Nederland Vlag van Nederland
V.l.n.r. de Nederlands-Hervormde kerk; de turfstrooiselfabriek; (Duitse) jaknikker (direct over de grens bij Schoonebeek); Oosterse Bos; Schoonebeker Diep.
Schoonebeek (Drenthe)
Schoonebeek
Situering
Provincie Vlag Drenthe Drenthe
Gemeente Vlag Emmen Emmen
Coördinaten 52° 40′ NB, 6° 53′ OL
Algemeen
Oppervlakte 25,49[1] km²
- land 25,39[1] km²
- water 0,11[1] km²
Inwoners
(2023-01-01) 		4.440[1]
(175 inw./km²)
Woning­voorraad 1.951 woningen[1]
Overig
Postcode 7760-7761
Netnummer 0524
Woonplaats­code 1998
Belangrijke verkeersaders    
Opgegaan in Emmen in 1998
Foto's
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Buizen in het landschap voor de oliewinning
De hervormde kerk bepaalt het aangezicht van Schoonebeek
De jaknikker in het centrum van Schoonebeek.

Geschiedenis

bewerken

Sage

bewerken

Een oude sage vertelt over het ontstaan van Schoonebeek. De mooie Rebekke uit Noordbarge (Emmen) zou ongewenst zwanger zijn geworden. Na een volksgericht werd zij verbannen en trok het moerasgebied in. Op een bewoonbare zandrug baarde zij haar kind. De plek werd naar de schone Rebekke vernoemd: Schoonebeek.

Feiten

bewerken

In werkelijkheid dankt Schoonebeek zijn naam aan de schone, op zandgrond stromende, beek. Deze beek viel op in het veenland met zijn zwarte watertjes en meren.

Schoonebeek is tussen 1250 en 1435 gesticht als veenontginningsdorp en is samen met Ruinerwold een van de oudste ontginningsdorpen van Drenthe.[3] De oudst bekende vermelding dateert van 26 mei 1341.[4]

Het dorp bestond oorspronkelijk uit vier delen: Westerse Bos (ook wel: Westeinde), Middendorp, Kerkeind en Oosterse Bos (ook wel: Oosteinde). Deze lagen op een verhoging in het landschap.[5]

Het dorp groeide in de jaren na 1947 flink door de vondst van aardolie. Er werden veel arbeiderswoningen gebouwd voor medewerkers van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Architect Arno Nicolaï ontwierp de woningen aan de Julianalaan, de Hankenhofweg en de Norbruislaan, alsmede de gereformeerde kerk.

Voordat het onderdeel werd van de gemeente Emmen tijdens de herindeling in 1998 behoorde Schoonebeek tot de gemeente Schoonebeek, die ontstond na een scheiding tussen Schoonebeek en de voormalige gemeente Dalen op 1 juli 1884.[6] Het Tweede Kamerlid Lucas Oldenhuis Gratama speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van de zelfstandige gemeente.

Van 1958 tot 2009 had Schoonebeek een eigen school voor middelbaar algemeen voortgezet onderwijs, de Christelijke Mavo Schoonebeek.

Aardolie

bewerken

In 1943 werd in de aardlagen onder het dorp een olieveld ontdekt door de Bataafse Petroleum Maatschappij.[7] Dit veld werd vervolgens geëxploiteerd door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Met zogenaamde jaknikkers werden tot 1996 zo'n 250 miljoen vaten olie opgepompt. De olie werd met de trein vervoerd vanaf Emplacement Schoonebeek.

In 1996 werd de winning van de dikvloeibare aardolie gestaakt, omdat deze te onrendabel was geworden. De opgepompte olie bestond uit 95% zout water en 5% olie.[7]

In 2005 werd bekeken of er weer opnieuw kon worden gestart met oliewinning. Hiervoor is er in november en december van dat jaar seismologisch onderzoek gedaan en werd over een groot gebied een meetnetwerk aangelegd. In december 2007 is bekendgemaakt dat er in 2010 weer gestart zou worden met het winnen van olie. Het project zorgt ervoor dat de Nederlandse aardoliereserves met ongeveer 50 procent toegenomen zijn. De jaknikkers keerden echter niet meer terug. Omdat het steeds lastiger is geworden om de taaie, stroperige olie uit de grond te halen, past de NAM stoominjectie toe. De stoom wordt gehaald uit een nieuw gebouwde installatie, die naast de rioolzuiveringsinstallatie in Emmen staat. Met restwarmte van een warmte-krachtcentrale wordt het water tot stoom verhit en tegelijkertijd elektriciteit opgewekt. Het mengsel van water (95%) en olie (5%) wordt opgepompt. Na scheiding van water en de olie wordt het water opgeslagen in een leeg gasveld onder Schoonebeek en de olie getransporteerd naar een raffinaderij in het Duitse Lingen.[8] Op 24 januari 2011 is het veld officieel weer in productie genomen.[9][10] Het afvalwater werd in eerste instantie in lege gasputten in Twente opgeslagen, maar na problemen met lekkende transportleidingen en protesten van inwoners van Twente is deze opslag gestaakt.[11]

"De spuiter"

bewerken

Op maandag 8 november 1976 ging er iets mis: in de vroege ochtend begaf de afsluiter bij een van de putten het. Hierdoor spoot er twee dagen lang formatievloeistof, vermengd met zand en olie, uit de put. Een groot gedeelte van Schoonebeek werd bedekt onder een laagje oliehoudend zand. Pas dinsdagavond lukte het de technici de put af te sluiten. De NAM liet alles reinigen door schoonmaakploegen en keerde schadevergoedingen uit.[12]

Geografie

bewerken

Schoonebeek ligt vlak aan de Duitse grens en aan het Schoonebeker Diep, dat tevens de grens tussen Nederland en Duitsland vormt. Schoonebeek wordt ook wel Oud-Schoonebeek genoemd, waarschijnlijk om verwarring met het dichtbijgelegen Nieuw-Schoonebeek te voorkomen.

Bezienswaardigheden

bewerken

Jaknikkers

bewerken

Er zijn nog enkele jaknikkers te bezichtigen. De meest bijzondere staat in het centrum, op de plek waar hij altijd heeft gewerkt. Overdag draait hij nog steeds, hoewel hij geen olie meer oppompt. Deze jaknikker is rijksmonument.[13]

Ook op enkele andere plaatsen aan de rand van het dorp heeft men jaknikkers laten staan, onder andere aan de weg naar Erica ter hoogte van de Valendisweg en aan de weg naar Nieuw-Schoonebeek ter hoogte van Koelveen. Deze jaknikkers staan echter stil.

Overig

bewerken

Sport en recreatie

bewerken

De plaatselijke voetbalclub is SVV '04. Schoonebeek heeft ook een zwembad genaamd De Slagen.

Geboren

bewerken

Trivia

bewerken
  • Schimpnaam voor de inwoners: Veenkloeten.
  • Lodewijk Bernardus Johannes Dommers werd in 1884 de eerste burgemeester van Schoonebeek.
  • Ieder jaar op de laatste zaterdag van augustus is er de zogenaamde Boortorenwandeltocht met afstanden over 5, 10, 15, 20 en 40 kilometer. Om de 5 jaar is er zelfs een 50 kilometer route. Op 31 augustus 2024 werd de 67e editie georganiseerd waaraan ruim 1800 wandelaars hebben deelgenomen.
  • Ieder jaar in het eerste weekend van juli wordt in Schoonebeek een van de grootste recreatieve waterpolotoernooien van Nederland gehouden. De teams komen onder andere uit: Nederland, Duitsland, België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Er wordt gespeeld in het nabijgelegen natuurbad 'De Zandpol'.

Zie ook

bewerken

Fotogalerij

bewerken
  •  
    Zandstrooi-boerderij Zwaantje Hans-Stokman's Hof.
  •  
    Beeld van een zand strooiende Zwaantje Hans. (O. de Ruyter, 1984)
  •  
    Het Schoonebeker Diep vormt de grens tussen Nederland en Duitsland.
  •  
    Schoonebeker Diep
  •  
    Luchtwachttoren aan het Schoonebeker Diep
  •  
    Oosterse Bos
  •  
    Het Turfcafé
  •  
    Oude Gemeentehuis
  •  
    Jaknikker
  •  
    Oliefontein in Schoonebeek op 9 november 1976
  •  
    Hervormde kerk
Zie de categorie Schoonebeek van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Schoonebeek&oldid=68071003"