Punatitan
Punatitan is een plantenetend geslacht van sauropode dinosauriërs, behorende tot de Titanosauriformes, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Argentinië. De enige benoemde soort is Punatitan coughlini.
Vondst en naamgeving bewerken
Op de vindplaats van Quebrada de Santo Domingo, in La Rioja, werden in 2015 drie skeletten van sauropoden gevonden, behorend tot twee nieuwe soorten.
In 2020 benoemden en beschreven Esteban Martín Hechenleitner, Léa Leuzinger, Agustín Guillermo Martinelli, Sebastián Rocher, Lucas Ernesto Fiorell, Jeremías Ramon Alejandro Taborda en Leonardo Salgado de typesoort Punatitan coughlini. De geslachtsnaam is een combinatie van puna, het woord dat lokale bewoners gebruiken om de lucht met een laag zuurstofgehalte in de hoge Andes mee aan te duiden, en het Grieks Titaan, een mythologische reus. De soortaanduiding eert de geoloog Tim Coughlin die als eerste dinosauriërfossielen in het gebied rapporteerde.
Het holotype, CRILAR-Pv 614, is gevonden in een laag zandsteen, honderdzestig meter boven de basis van de Ciénaga del Río Huaco-formatie, welke laag dateert uit het Campanien-Maastrichtien, ongeveer zeventig miljoen jaar oud. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet zonder schedel. Het bewaart een achterste halswervel, twee middelste ruggenwervels (vermoedelijk de zesde en zevende), een stuk heiligbeen, een reeks van dertien staartwervels, sommige met chevrons, ribben, het rechterschaambeen en het linkerzitbeen. Het behoort tot de collectie van het Centro Regional de Investigaciones Cientifícas y Transferencia Tecnológica de La Rioja. Op de vindplaats werden daarnaast grote aantallen titanosaurische eierschalen aangetroffen, duidend op een broedkolonie.
Beschrijving bewerken
De lengte van Punatitan werd in 2020 geschat op veertien meter.
De beschrijvers wisten enkele onderscheidende kenmerken vast te stellen. Sommige daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Bij de middelste ruggenwervels vormen de voorste en achterste richels tussen het doornuitsteeksel en het zijuitsteeksel een breed en plat vlak tussen het vleugelvormige uitsteeksel en het zijuitsteeksel. De achterste richel tussen het wervellichaam en de parapofyse, het onderste ribfacet, raakt de onderkant van de achterste richel op de onderzijde van het zijuitsteeksel. Er bevindt zich een extra uitholling onder de kruising van de achterste richel tussen het wervellichaam en de parapofyse en de bijkomende achterste richel tussen het wervellichaam en het zijuitsteeksel.
Daarnaast is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. Bij de middelste ruggenwervels is er een bijkomende achterste richel tussen het wervellichaam en het zijuitsteeksel die gekruist wordt door de achterste richel tussen het wervellichaam en de parapofyse, een X-vormige structuur vormend. Bij de middelste ruggenwervels bevindt zich een diepe uitholling tussen de richel tussen het achterste gewrichtsuitsteeksel en het wervellichaam en de richel tussen het wervellichaam en het zijuitsteeksel. Bij de zesde ruggenwervel loopt het doornuitsteeksel naar boven taps toe, met een spitse dwarsdoorsnede tot gevolg. Bij de staartwervels lopen de zijuitsteeksels door tot achter de vijftiende wervel. Bij de vijfde tot tiende staartwervels hellen de doornuitsteeksels licht naar voren. Bij deze voorste middelste staartwervels zijn de voorste gewrichtsuitsteeksels aan hun uiteinden verbreed.
Fylogenie bewerken
Punatitan werd in 2020 binnen de Titanosauria in de Lithostrotia en meer bepaald de Aeolosaurini geplaatst als zustersoort van Aeolosaurus. Dat betekent dat hij samen met de gelijktijdig benoemde Bravasaurus tot de eerste Colossosauria behoort die uit het noordwesten van Argentinië bekend zijn.
Het volgende kladogram toont de positie van Punatitan in de evolutionaire stamboom volgens de studie uit 2020.
| Lithostrotia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur bewerken
- E. Martín Hechenleitner; Léa Leuzinger; Agustín G. Martinelli; Sebastián Rocher, Lucas E. Fiorelli, Jeremías R.A. Taborda & Leonardo Salgado, 2020, "Two Late Cretaceous sauropods reveal titanosaurian dispersal across South America", Communications Biology 3(1): Article number 622