Polska Partia Socjalistyczna

Polska Partia Socjalistyczna
Geschiedenis
Opgericht	17-23 november, 1892 (in Parijs, Frankrijk) ; 1987 (heropgericht)
Algemene gegevens
Actief in	Polen
Richting	Links
Ideologie	Sociale democratie; Democratisch socialisme
Kleuren	Rood
Internationale organisatie	Labour and Socialist International
Website	www.socjalistyczna.pl
Portaal	Politiek

De Poolse Socialistische Partij (PPS) (Polska Partia Socjalistyczna) was een van de belangrijkste linkse partijen in Polen vanaf de oprichting in 1892 tot 1948. Józef Piłsudski, oprichter van de Tweede Poolse Republiek, was lid van de PPS en begin 20e eeuw leider van de partij. De partij werd heropgericht in 1987 en is tot op heden actief.

Geschiedenis bewerken

De PPS werd opgericht in Parijs in 1892. In 1893 ontstond de SDKPiL uit de PPS. De laatste was nationalistischer en meer voor Poolse onafhankelijkheid terwijl de SDKPiL meer revolutionair en communistisch was. In november 1892 kwam een overeenkomst tot stand over een politiek programma dat toen eerder progressief was.^[1]

Onafhankelijke Republiek van Polen gebaseerd op democratische principes
directe universeel stemrecht
gelijke rechten voor alle nationaliteiten in Polen
gelijke rechten voor alle burgers, onafhankelijk van ras, nationaliteit, religie en geslacht
vrijheid van pers, meningsuiting en recht op organisatie
progressieve belastingen
acht uren werkdag
minimumlonen
gelijke lonen voor mannen en vrouwen
verbod op kinderarbeid (tot 14 jaar)
gratis onderwijs
sociale ondersteuning in geval van een ongeval op de werkplaats

Na de revolutie van 1905 in het Keizerrijk Rusland steeg het aantal leden van de partij van enkele honderden actieve leden tot een massabeweging van ongeveer 60.000 leden.^[2] Er was opnieuw een splitsing in 1906 met de Polska Partia Socjalistyczna – Frakcja Rewolucyjna (PPS-FR), die Józef Piłsudski volgde, die de nationalistische en onafhankelijke idealen steunde en de Polska Partia Socjalistyczna – Lewica (PPS-L) die zich met de SDKPiL alliëren. Nadien groeide de PPS-FR uit tot grootste van de twee en hernoemde zich weer tot de PPS. De PPS-L voegde zich samen met de SDKPiL in 1918 en vormde de Communistische Partij van Polen. In 1917-1918 nam de partij deel aan de regering van Oekraïne.

Tijdens de Tweede Poolse Republiek steunde de PPS eerst Józef Piłsudski, ook zijn Mei Coupe, maar later zetelde zij in de oppositie.

De partij was een lid van de Labour and Socialist International tussen 1923 en 1940.^[3] De grootste uitlaatklep was de krant Robotnik.

De partij steunde het Poolse Verzet tijdens Wereldoorlog II als de Poolse Socialistische Partij - Vrijheid, Gelijkheid, Onafhankelijkheid (Polska Partia Socjalistyczna – Wolność, Równość, Niepodległość). In 1948 onderging het een fatale opsplitsing. Eén factie, onder leiding van Edward Osóbka-Morawski wilde bij de Poolse Volkspartij een gezamenlijk front tegen de Communisten vormen. Een andere factie, onder leiding van Józef Cyrankiewicz, argumenteerde dat de socialisten de communisten moesten steunen in het doorvoeren van een socialistisch programma, maar wel tegen het invoeren van de één-partij regel moesten strijden. Voor-oorlogse vijandigheden bleven de gebeurtenissen beïnvloeden en Stanisław Mikołajczyk, leider van de Poolse Volkspartij, ging niet akkoord om een verenigd front te vormen met de socialisten. De communisten speelden in op deze verdeling en maakten Józef Cyrankiewicz Eerste Minister.

In 1948 fuseerde Cyrankiewicz's factie van socialisten zich met de communistische Poolse Arbeiderspartij om de Poolse Verenigde Arbeiderspartij (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza; PZPR) te vormen, de regerende partij in de Volksrepubliek Polen.

Een nieuwe partij onder dezelfde naam, die de traditie van de originele PPS wil verderzetten, is opgericht door mensen uit de linkse oppositie zoals Jan Józef Lipski in 1987. De nieuwe PPS blijft een kleine groep binnen het politieke landschap van de Derde Poolse Republiek.

Vooraanstaande mensen die lid waren of geassocieerd werden met de PPS bewerken

Presidenten en staatshoofden bewerken

Eerste ministers bewerken

Ignacy Daszyński
Jędrzej Moraczewski
Janusz Jędrzejewicz (lid)
Walery Sławek (lid)
Tomasz Arciszewski
Tadeusz Tomaszewski
Antoni Pająk
Alfred Urbański
Edward Osóbka-Morawski (later communist)
Józef Cyrankiewicz (later communist)

Andere personen bewerken

Jan Józef Lipski
Bolesław Limanowski
Adam Ciołkosz
Lidia Ciołkosz
Jerzy Czeszejko-Sochacki (later communist)
Norbert Barlicki
Jan Kwapiński
Herman Lieberman
Stanisław Mendelson
Stanisław Dubois
Jan Mulak
Mieczysław Niedziałkowski
Antoni Pajdak
Feliks Perl
Kazimierz Pużak
Kazimierz Sosnowski

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Polish Socialist Party op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

↑ Andrzej Friszke (1989). O kształt niepodległej. Biblioteke "Więzi". p22.
↑ Andrzej Friszke (1989). O kształt niepodległej. Biblioteke "Więzi". p45.
↑ Werner Kowalski. Geschichte der sozialistischen arbeiter-internationale: 1923 - 19. Berlin: Dt. Verl. d. Wissenschaften, 1985. p. 316

[1] Andrzej Friszke (1989). O kształt niepodległej. Biblioteke "Więzi". p22.

[2] Andrzej Friszke (1989). O kształt niepodległej. Biblioteke "Więzi". p45.

[kow-3] Werner Kowalski. Geschichte der sozialistischen arbeiter-internationale: 1923 - 19. Berlin: Dt. Verl. d. Wissenschaften, 1985. p. 316

[1]

[2]

[3]

Vertegenwoordigd in Sejm, Senaat of EP:	Biało-Czerwoni (Wit-Roden) ·KNP (Congres van Nieuw Rechts) · KORWiN · Kukiz'15 · Mniejszość Niemiecka (Duitse Minderheid) · Nowoczesna · PiS (Recht en Rechtvaardigheid) · PO (Burgerplatform) · Polska Razem (Polen Samen) · PR (Rechts van de Republiek) · PSL (Poolse Volkspartij) · RKN (Katholiek-Nationale Beweging) · RN (Nationale Beweging) · SDPL (Sociaaldemocratie van Polen) · SLD (Alliantie van Democratisch Links) · Solidarna Polska (Solidair Polen) · UP (Unie van de Arbeid)
Zonder parlementaire vertegenwoordiging:	ChDRP (Christen-Democratie van de Derde Poolse Republiek) · KPN (Confederatie voor een Onafhankelijk Polen) · KPP (Communistische Partij van Polen) · LPR (Liga van Poolse Gezinnen) · Partia Razem · Partia Regionów (Partij van de Regio's) · PD (Democratische Partij - demokraci.pl) · PdP (Verbond voor Polen) · Piast · Polska Lewica (Pools Links) · PPN (Poolse Nationale Partij) · PPP (Poolse Partij van de Arbeid - Augustus 80) · PPS (Poolse Socialistische Partij) · PZ (Partij De Groenen) · Samoobrona (Zelfverdediging) · SD (Democratische Partij) · SP (Partij van de Arbeid) · Twój Ruch (Jouw Beweging) · UChS (Christelijk-Sociale Unie) · UL (Unie van Links) · UPR (Unie voor Reële Politiek)
Niet meer bestaande partijen (na 1989):	Akcja Polska (Poolse Actie) · BBWR (Partijloos Blok voor Steun aan de Hervormingen) · Centrum (Centrumpartij) · FPD (Forum van Democratisch Rechts) · KK (Conservatieve Coalitie) · KLD (Liberaal-Democratisch Congres) · KR (Republikeinse Coalitie) · Libertas Polska · Palikot-Beweging · Partij X · PC (Centrumalliantie) · PChD (Partij van Christen-Democraten) · PJN (Polen is het Belangrijkst) · PK (Conservatieve Partij) · PP (Verbond van Rechts) · PPChD (Alliantie van Poolse Christen-Democraten) · PPN (Poolse Onafhankelijkheidspartij) · PPE-Z (Poolse Ecologische Partij - De Groenen) · PPPP (Poolse Partij van Vrienden van het Bier) · PPZ (Poolse Partij van Groenen) · PSL-PL (Poolse Volkspartij - Volksalliantie) · PSL Solidarność · PUS (Poolse Sociaaldemocratische Unie) · PW (Partij van de Vrijheid) · Racja (Redepartij) · RdR (Beweging voor de Republiek) · RDS (Democratisch-Sociale Beweging) · Republikanie (Republikeinen) · RLP (Beweging van Werkende Mensen) · ROAD (Burgerbeweging Democratische Actie) · ROP (Beweging voor de Wederopbouw van Polen) · RTR (Beweging van de Derde Republiek) · Ruch Patriotyczny (Patriottische Beweging) · Ruch Stu (Beweging van de Honderd) · SKL (Conservatieve Volkspartij) · SLCh (Christelijke Volkspartij) · SN (Nationale Partij) · SND (Nationaal-Democratische Partij) · SP (Solidariteit van de Arbeid) · UD (Democratische Unie) · UW (Vrijheidsunie) · ZChN (Christelijk-Nationale Unie) · ZKP "P" (Unie van Poolse Communisten "Proletariaat")
Gelegenheidscoalities (na 1989):	AWS (Verkiezingsactie Solidariteit) · Blok Senat 2001 (Senaatsblok 2001) · Europa Plus · KKW "Ojczyzna" (Katholiek Kiescomité "Vaderland") · LiD (Links en Democraten) · PdP (Verbond voor Polen) · PdP Centrolewica (Alliantie voor de Toekomst - Centrumlinks) · Porozumienie 11 Listopada (Alliantie van 11 November) · SLD-UP · WAK (Katholieke Verkiezingsactie) · ZL (Verenigd Links)
Historische partijen (1939-1989):	ChSS (Christelijk-Sociale Vereniging) · Democratisch Blok · Front Narodowy (Nationaal Front) · KPP (Communistische Partij van Polen) · PAX · PRON (Patriottische Beweging voor de Nationale Wedergeboorte) · PPK (Poolse Communistische Partij) · PSPP (Poolse Socialistische Partij van de Arbeid) · PZKS (Poolse Katholiek-Sociale Unie) · PZPR (Poolse Verenigde Arbeiderspartij) · SD (Democratische Partij) · SL "Wola Ludu" (Boerenpartij-Volkswil) · ZSL (Verenigde Boerenpartij)
Historische partijen (tot 1939):	Agudath israel · BBWR (Partijloos Blok voor Samenwerking met de Regering) · Bund (Algemene Joodse Arbeidersbond) · JDP (Jungdeutsche Partei in Polen) · KPP (Communistische Partij van Polen) · Poale Zion · PPS (Poolse Socialistische Partij) · PSL (Poolse Volkspartij) · SN (Nationale Partij)