Een oxozuur, zuurstofzuur of ternair zuur is een anorganische verbinding van het type XOm(OH)n waarbij X staat voor een centraal atoom, m voor het aantal OH-groepen dat aan het centrale atoom gekoppeld is en n voor het aantal zuurstofatomen dat aan het centrale atoom gekoppeld is. Een andere algemene formule die gebruikt wordt om oxozuren te beschrijven is HnXOm+n, waarbij verondersteld wordt dat men weet dat de waterstofatomen onder vorm van een OH-groep voorkomen.

ZUREN en BASEN
Algemene begrippen
pH
Zuur-basereactie
Zuur-basetitratie
Zuurconstante
Buffer
Waterevenwicht
Hammett-zuurfunctie
Zuren

Sterk · Zwak · Lewiszuur · Anorganisch zuur · Organisch zuur · Superzuur · Oxozuur · Halogeenzuurstofzuur

Basen

Sterk · Zwak · Lewisbase · Organische base

Portaal  Portaalicoon  Scheikunde

Wanneer er waterstofatomen op het centrale element gebonden zijn, in plaats van op een zuurstofatoom, wordt dit algemeen genoteerd als XHlOm(OH)n, wat overeenkomt met HnXHlOm+n.

Opbouw en eigenschappen

bewerken

Een oxozuur bestaat uit waterstof en een zuurrest die naast het centrale atoom X (dat altijd een niet-metaal is) één of meerdere zuurstofatomen bevat. De rol van het centrale atoom X wordt altijd vervuld door het atoom in de molecuulformule dat geen O of H is. Bij diwaterstofcarbonaat (H2CO3) is dit koolstof (C), bij salpeterzuur en salpeterigzuur is dit stikstof (N) en bij zwavelzuur is dit zwavel (S).

De OH-groep is niet hetzelfde als het hydroxide-anion in bijvoorbeeld kaliumhydroxide, waarmee een basisch karakter kan geassocieerd worden. De OH-groep duidt hier – net zoals de hydroxylgroep in een alcohol of een carbonzuur – op de aanwezigheid van een zuur proton dat door deprotonering kan worden afgesplitst.

In het geval van bijvoorbeeld diwaterstofcarbonaat wordt de rol van het centrale atoom X vervuld door koolstof. Volgens de formule X(OH)mOn komt elk waterstofatoom in een oxozuur slechts voor in de vorm van een OH-groep. Aan de molecuulformule H2CO3 is dus te zien dat:

  • er in het molecuul twee OH-groepen aanwezig zijn
  • er één zuurstofatoom O aan het centrale atoom zit zonder waterstof

Het centrale atoom X dient niet noodzakelijk een niet-metaal te zijn. Het kan ook een halogeen zijn (dan wordt gesproken van een halogeenzuurstofzuur), een metaal (zij kunnen opgevat worden als de gehydrateerde vorm van het overeenkomstig oxide) of zelfs een edelgas (zoals xenonzuur).

Overzicht

bewerken

Onderstaande tabel geeft een overzicht van oxozuren met hun systematische en triviale naam (gebruiksnaam), zoals deze (in het Engels) voorkomen in het IUPAC Red Book.[1] De halogeenzuurstofzuren zijn hier evenwel niet in opgenomen. De stoffen die aanstipt zijn met een sterretje komen niet voor in de recentste IUPAC-aanbevelingen, en zijn mogelijks verouderde of af te raden namen.

Systematische naam Triviale naam Brutoformule
triwaterstofboraat boorzuur H3BO3, B(OH)3
diwaterstofcarbonaat koolzuur H2CO3, CO(OH)2
waterstofnitraat salpeterzuur HNO3, NO2(OH)
waterstofnitriet salpeterigzuur HNO2, NO(OH)
tetrawaterstofsilicaat kiezelzuur H4SiO4, Si(OH)4
triwaterstoffosfaat fosforzuur H3PO4, PO(OH)3
diwaterstoffosfonaat fosfonzuur H2PHO3, PHO(OH)2
waterstoffosfinaat fosfinezuur HPH2O2, PH2O(OH)
tetrawaterstofdifosfaat difosforzuur H4P2O7, (HO)2OPOPO(OH)2
diwaterstofsulfaat zwavelzuur H2SO4, SO2(OH)2
diwaterstofsulfiet zwaveligzuur H2SO3, SO(OH)2
triwaterstofarsenaat arseenzuur H3AsO4, AsO(OH)3
triwaterstofarseniet arsenigzuur H3AsO3, As(OH)3
diwaterstofseleniet selenigzuur H2SeO3, SeO(OH)2
diwaterstofselenaat seleenzuur H2SeO4, SeO2(OH)2
diwaterstoftelluraat telluurzuur H2TeO4, TeO2(OH)2
hexawaterstoforthotelluraat orthotelluurzuur H6TeO6, Te(OH)6
diwaterstoftelluriet tellurigzuur H2TeO3, TeO(OH)2
*orthotitaniumzuur titaniumzuur H4TiO4
*triwaterstofvanadaat vanadiumzuur H3VO4
*diwaterstofmolybdaat molybdeenzuur H2MoO4
*diwaterstofxenaat xenonzuur H2XeO4
*tetrawaterstofperxenaat perxenonzuur H4XeO6
*diwaterstofwolframaat wolfraamzuur H2WO4

Zie ook

bewerken