Oudezijds Voorburgwal

straat en gracht in Amsterdam, Nederland

De Oudezijds Voorburgwal, vaak afgekort tot OZ Voorburgwal, is een straat en gracht op De Wallen in het centrum van Amsterdam. De OZ Voorburgwal loopt van de Grimburgwal in het zuiden naar de Zeedijk in het noorden, waar hij overgaat in de Oudezijds Kolk, de uitwatering op het IJ.

Oudezijds Voorburgwal
Oudezijds Voorburgwal
Geografische informatie
Locatie       Amsterdam
Stadsdeel Centrum
Begin Zeedijk
Eind Grimburgwal
Postcode 1012
Oudezijds Voorburgwal met de markante trapgevel van het Het Wapen van Riga (OZ Voorburgwal 14), een 17e-eeuws koopmanshuis.
De Oude Kerk is het belangrijkste monumentale gebouw aan de Oudezijds Voorburgwal.
De uitbreiding van het stadhuis met moderne gevel in Amsterdamse School-stijl naar ontwerp van N. Lansdorp uit 1926.

De brug over de OZ Voorburgwal tussen Damstraat en Oude Doelenstraat (brug nr. 204) vormt een duidelijke scheidingslijn tussen het rumoerige noordelijke Wallendeel en het rustige zuidelijke deel. Aan de ene kant is het een van de bekendste straten van de Wallen, vol seksshops, raamprostituees, peepshows, bordelen, kroegen en coffeeshops (The Bulldog heeft hier zelfs meerdere filialen en een hotel). Aan de andere kant staat het ook vol monumentale grachtenpanden uit de Gouden Eeuw en overblijfselen van de vele kloosters die hier in de middeleeuwen stonden.

Geschiedenis bewerken

Van oorsprong was de OZ Voorburgwal een kreek die verder uitgegraven werd tot een gracht om het oostelijke deel van de stad, de oude zijde. Voor 1385 deelde de Amstel de stad Amsterdam in twee vrijwel gelijke delen, de oude zijde met de Oude Kerk en de nieuwe zijde met de Nieuwe Kerk. Ter bescherming van de stad werd aan elke zijde een gracht gegraven met daarachter een burgwal, een aarden wal, voorzien van een houten palissade ter afscherming. Toen achter deze wallen omstreeks 1385 nieuwe wallen werden aangelegd, werd de bestaande wal de Voorburgwal en de nieuwe wal de Achterburgwal, en dit zowel aan de oude als de nieuwe zijde. Zo ontstonden de Oudezijds Voorburgwal, Oudezijds Achterburgwal, Nieuwezijds Voorburgwal en Nieuwezijds Achterburgwal (nu Spuistraat).

In de 17e en 18e eeuw werd de gracht meestal de Fluwelenburgwal genoemd. Bij de bouw van de panden aan de Oudezijds Voorburgwal in de Gouden Eeuw werden ook grachtentuinen aangelegd achter de herenhuizen. Tegenwoordig zijn ze vrijwel allemaal verdwenen.

De bierkaai was de kade aan de Oudezijds Voorburgwal, bij de Oude Kerk, waar de vaten met bier aankwamen en sjouwers werkten die de zware vaten laadden en losten. De bewoners van dit deel van Amsterdam stonden bekend als onoverwinnelijke vechtersbazen. Daarvan is het spreekwoordelijke "vechten tegen de bierkaai" afgeleid: je inzetten voor een hopeloze zaak.[1]

Bekende gebouwen bewerken

Aan de Oudezijds Voorburgwal bevinden zich meer dan honderd rijksmonumenten. Enkele bekende bouwwerken aan de OZ Voorburgwal zijn:

Bruggen bewerken

De Oudezijds Voorburgwal wordt door acht bruggen overspannen:

Brugnummer Naam Gebruik Type Wijdte doorvaartopening Hoogte doorvaartopening Beheer
208 Armbrug Oudezijds Armsteeg Vaste brug 8.00 1.80 Centrum
207 Liesdelsluis Lange Niezel Vaste brug 5.43 1,80 Centrum
206 Oudekerksbrug Oudekennissteeg Vaste brug 11.59 1.80 Centrum
205 Sint-Jansbrug Sint Jansstraat Vaste brug 15,59 2,38 Centrum
204 Varkenssluis Damstraat Vaste brug 5,18 2,06 Centrum
203 Lommertbrug Enge Lombardsteeg Vaste brug 6,60 1,94 Centrum
105 Makelaarsbruggetje Sint Barberensteeg Vaste brug 6.90 1.98 Centrum
201 Sleutelbrug Grimburgwal Vaste brug 6.96 1,92 Centrum

Bij de doorvaarthoogtes in de tabel dient men rekening te houden met het feit dat de Oudezijds Achterburgwal net zoals alle andere grachten in de binnenstad op - 0.40 m van het NAP ligt. Met de drie noordelijke bruggen is iets bijzonders aan de hand:

  • de Armbrug was nooit een welfburg, maar een platte brug en werd als zodanig gemoderniseerd
  • de Liesdelburg was een welfbrug, werd een platte liggerbrug en werd teruggerestaureerd
  • de Oudekerksbrug was een houten brug en werd pas laat 20e eeuw omgebouwd tot welfbrug ("architectonische leugen").

Wetenswaardigheden bewerken

Afbeeldingen bewerken

Zie ook bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Oudezijds Voorburgwal, Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.