Wikipedia

Oude Oosterpoort

stadspoort in Nederland

De Oude Oosterpoort, soms ook Waterpoort of Gevangenpoort genoemd, was een stadspoort in de Nederlandse stad Hoorn (Noord-Holland), waarvan alleen nog de zuidelijke poortmuur in de Kleine Sluis resteert.

(Oude) Oosterpoort
Waterpoort of Gevangenpoort
Gevangen Poort door Cornelis Pronk, 1727.
Locatie
Locatie Einde Grote Oost en begin Kleine Oost, Hoorn
Buurpanden Bossuhuizen
Coördinaten 52° 38′ NB, 5° 4′ OL
Status en tijdlijn
Status Gesloopt
Oorspr. functie Stadspoort
Start bouw 1511
Bouw gereed 1538[1]
Opening 1511
Sluiting 1818 (sloop)
Afgebroken 1818
Architectuur
Bouwstijl Hooggotiek
Bouwinfo
Aannemer Heinrich Jansz.
Detailkaart
Oude Oosterpoort (Hoorn)
Oude Oosterpoort
Portaal  Portaalicoon   Civiele techniek en bouwkunde

Geschiedenis bewerken

Volgens stadsschrijver Velius werd in 1426 begonnen met de aanleg van de eerste aarden wallen, met wachthuizen.[2] In 1426 werd nog geen vermelding gemaakt van poorten, maar in 1484 werd wel melding gemaakt van een Oosterpoort, 27 jaar voor de bouw van de Oosterpoort. De bouw van de, toen nog, Oosterpoort begon in 1511. De bouwer was Heinrich Jansz. Wat hij nog meer gebouwd heeft en waar hij vandaan kwam, is niet bekend. Onder de poort is zwaar geheid, omdat de muren dik en zwaar zouden worden. De bouw vorderde traag, waardoor deze pas compleet was in 1538. Echter, in 1511 werd er wel al een rekening ingediend van 24 stuivers, van den Oesterpoert te decken.[3] De poort werd dus in 1511 al wind en waterdicht gemaakt. De poort stond iets ten oosten van het kruispunt van het Grote Oost met het Kleine Oost en het Zon. Aan de landzijde van de poort werd de Kleine Sluis gebouwd, met daaroverheen de voorganger van de Kleine Oostbrug. Na de stadsuitbreiding van 1577 kwam de poort binnen de nieuwe stadsgrenzen te liggen. De poort deed dienst tot de voltooiing van de Nieuwe Oosterpoort in 1678. Die poort bestaat als enige van de vijf gebouwde poorten in Hoorn nog. De Oosterpoort staat aan het einde van het Kleine Oost, in het zicht van diens voorganger. De Oude Oosterpoort bleef behouden en staat daardoor op een aantal tekeningen en op de gevelsteen van het middelste Bossuhuis afgebeeld.

Na de bouw van de nieuwe Oosterpoort heeft de oude poort dienstgedaan als gevangenis voor onder andere militairen; vandaar de naam Gevangenpoort. Ook deed de poort dienst als gildehuis voor de chirurgijns en kleermakers.[4] De Oude Oosterpoort is uiteindelijk in 1818 gesloopt, omdat de vijf poorten in de stad geen functie meer hadden en zij de stad daardoor geld kostten.[5] De poort werd voor een bedrag van ƒ 3225 verkocht. In 1820 publiceerde Jan Frederik Gardner nog tekeningen in Oost-Indische inkt die hij mogelijk kort voor de sloop al had geschetst.

In 1980 organiseerden de Gemeente Hoorn en het Westfries Museum in de wachterswoning van de Oosterpoort een tijdelijke tentoonstelling over de beide Oosterpoorten.[3] Het door Jack Buiten gemaakte schaalmodel van de Oude Oosterpoort werd toen met een kraan naar binnen gehesen, omdat de traptoren te nauw gebouwd was.[6]

Vormgeving bewerken

Qua vormgeving leek de Oude Oosterpoort op de Broederpoort in Kampen. De poort had vier hoektorens met ui-vormige helmdaken.[7] De uien aan de landzijde waren groter dan die aan de stadzijde. De landzijde had nauwelijks versieringen, bestaande uit rondboogfriezen die tot aan de zijgevels doorliepen. De twee torens waren dikker en oogden daardoor robuuster dan de dunnere en hogere torens aan de stadszijde. In de 17de eeuw werd er een nieuwe top aan de stadzijde gebouwd. Boven de poort kwam een nieuwe gevelbekroning. In de voet van de nieuwbouw werd een gevelsteen ingemetseld met daarop het wapen van de stad. Op de steen staat de tekst:

Ano    Is dit
XVe    werck
XXXIII    volmact

Tussen de woorden staan de twee eenhoorns die het wapenschild vasthouden. Aan de landzijde had de poort schietgaten, om bij een eventuele aanval de stad te kunnen verdedigen.

Zie ook bewerken

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oude_Oosterpoort&oldid=67197168"