Nuit et brouillard (Jean Ferrat)
Nuit et brouillard (Nacht en nevel) is een lied van Jean Ferrat (1930-2010). Het verscheen in 1963. Jean Ferrat beschrijft in het lied het lot van de slachtoffers van de Duitse concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tegelijkertijd verwoordt hij een traumatisch en persoonlijk drama. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd zijn joodse vader Michel Tenenbaum op 19 maart 1942 in Parijs op straat opgepakt en geïnterneerd in het interneringskamp Royallieu in Compiègne en daarna in Drancy. Vervolgens werd hij getransporteerd naar Auschwitz waar hij op 5 oktober 1942 op 56-jarige leeftijd werd vermoord door de Duitsers. Jean Ferrat was toen twaalf jaar. Met Nuit et brouillard herdacht hij alle slachtoffers van de concentratiekampen.
De titel bewerken
De titel verwijst naar de instructie Nacht und Nebel (Richtlinien für die Verfolgung von Straftaten gegen das Reich oder die Besatzungsmacht in den besetzten Gebieten), ondertekend door Adolf Hitler in 1941. Hierin werd de opdracht gegeven om iedereen die in de bezette gebieden een bedreiging was voor het Derde Rijk of het leger, de Wehrmacht, te transporteren naar Duitsland om ze daar in het absolute geheim te laten verdwijnen.
In de jaren zestig was de deportatie van Franse verzetsstrijders al goed gedocumenteerd, maar dit was nog niet het geval met de deportatie en uitroeiing van joodse Fransen en andere bevolkingsgroepen. Jean Ferrat probeerde juist hier aandacht aan te geven. Hij beschreef het lot van Jean-Pierre, Natacha of Samuel ongeacht tot welke godsdienst zij behoorden, of zelfs helemaal niet godsdienstig waren: “Ils s'appelaient Jean-Pierre, Natacha ou Samuel/Certains priaient Jésus, Jéhovah ou Vishnou/D'autres ne priaient pas, mais qu'importe le ciel”.
Controverse rond Nuit et Brouillard bewerken
Omdat Frankrijk juist in deze periode een verzoening met Duitsland nastreefde, werd Nuit et brouillard onder invloed van de overheid (het Élysée) verboden op de radio en de televisie. Een couplet verwoordt de tegenstand die Jean Ferrat al had verwacht. Sommigen zeiden dat zijn woorden niet van deze tijd waren en dat het beter was om alleen liedjes over de liefde te zingen: “On me dit à présent que ces mots n’ont plus cours/Qu’il vaut mieux ne chanter que des chansons d’amour”. Hij wist dat men hem zou vertellen dat bloed snel droogt in de geschiedenisboeken en dat het geen zin had om hierover te zingen: “Que le sang sèche vite en entrant dans l’histoire/Et qu’il ne sert à rien de prendre une guitare”. Hij vroeg zich af wie hem zou kunnen tegenhouden dit lied te zingen: “Mais qui donc est de taille à pouvoir m’arrêter”. Hij wilde met Nuit et brouillard bereiken dat op een dag de kinderen, de volgende generaties, zouden weten wie de slachtoffers waren: “Pour qu’un jour les enfants sachent qui vous étiez”.
Zijn eerste grote succes bewerken
Ondanks het verbod van het Élysée werd Nuit et brouillard op een zondag rond het middaguur uitgezonden in het programma Discorama van Denise Glaser. Succes volgde en Jean Ferrat ontving in 1963 voor dit lied de grand prix du disque, de belangrijkste Franse prijs voor uitmuntende prestaties op het gebied van muziek. Dit was het begin van het succes voor Jean Ferrat.