Nederrijnse Heuvelrug

De Nederrijnse Heuvelrug (Duits: Niederrheinischer Höhenzug) is een stuwwal, die zich met verschillende onderbrekingen in het westen van het Nederrijnse Laagvlakte van Krefeld tot Nijmegen in een wijde boog tussen het Rijndal in het oosten en het dal van de Niers uitstrekt. Dit landschapelement wordt ook wel de Nederrijnse Hoogte genoemd.

De stuwwal die op enige plaatsen tot honderd meter hoogte reikt (Klever Berg (106 m)) en die meer dan zestig meter boven de omliggende rivierterrassen van de oer-Rijn uitsteekt, ontstond in de voorlaatste IJstijd (het Saale-glaciaal), door opstuwingen van uit het noordoosten komende gletsjers en gletsjertongen. Twee van deze gletsjertongen vormden de glaciale bekkens van Groesbeek en Kranenburg waardoor de op de kaart duidelijk herkenbare typerende W-vormige stuwwal tussen Nijmegen en Kleef ontstond.

Lijst van heuveltoppen bewerken

Hoofdsectie	Deelsectie (dichtstbijzijnde plaats)	Berg/heuvel	Plaats	Hoogte^[1]	Coördinaten^[1]	Opmerkingen/bronnen
Pfalzdorfer Höhen Ketelwald	Zeven Heuvelen (Nederlands deel van de Groesbeeker Lobus)	Vlierenberg	Berg en Dal	91,8	51° 48′ NB, 5° 55′ OL	^[2]
		Stollenberg	Berg en Dal	83	51° 50′ NB, 5° 55′ OL	^[3]
		Muntberg	Groesbeek	82,6	51° 48′ NB, 5° 54′ OL
		Hooge Hoenderberg	Groesbeek	81,1	51° 47′ NB, 5° 54′ OL
		Wolfsberg	Groesbeek	77,8	51° 46′ NB, 5° 55′ OL
		Kiekberg	Plasmolen	76,7	51° 45′ NB, 5° 55′ OL	Natuurgebied Sint Jansberg
		Duivelsberg (Duits: Wylerberg)	Berg en Dal	75,9	51° 49′ NB, 5° 57′ OL
		Papenberg	Mook	75	51° 45′ NB, 5° 55′ OL	Natuurgebied Mookerheide
		Ravenberg	Beek	67	51° 50′ NB, 5° 55′ OL	^[4]
		Sint-Maartensberg	Plasmolen	66,1	51° 45′ NB, 5° 56′ OL	Natuurgebied Sint Jansberg
		Sint-Jansberg	Plasmolen	59	51° 44′ NB, 5° 56′ OL	Natuurgebied Sint Jansberg^[5]
		Boterberg	Berg en Dal	46	51° 50′ NB, 5° 55′ OL
	Reichswaldhöhen / Duitse deel van de Groesbeeker Lobus (bij Grafwegen)	N.N.		74	51° 45′ NB, 5° 58′ OL	Niet ver van de brandtoren; ligt de beroemde rots het "Goldenes Kalb"
		Freudenberg (Freilenberg)		71	51° 45′ NB, 5° 59′ OL
		Jan		66	51° 45′ NB, 5° 58′ OL
		Hunsköbel		62^[6]	51° 45′ NB, 5° 58′ OL
		Jäje		54^[6]	51° 44′ NB, 5° 58′ OL	("Sohn von Jan")^[6]
		Hertenkop		50^[6]	51° 45′ NB, 5° 59′ OL
	Reichswaldhöhen / Kranenburger Lobus (zuidelijk van Kranenburg bij Kleef)	Klever Berg		106^[7]	51° 47′ NB, 6° 7′ OL	Met uitkijktoren
		Rupenberg		96^[6]^[8]	51° 46′ NB, 6° 5′ OL
		Stoppelberg		92	51° 46′ NB, 6° 5′ OL
		Brandenberg		90	51° 46′ NB, 6° 1′ OL
		Geldenberg		89	51° 45′ NB, 6° 3′ OL	Met brandtoren
		Sternberg		86	51° 48′ NB, 6° 7′ OL	Standplaats oorlogsgedenkteken
		Neun-Uhren-Berg (Negenurenberg)		87	51° 46′ NB, 6° 4′ OL
		Lentsenberg		85	51° 45′ NB, 6° 1′ OL
		Treppkesberg (Trepkesberg)		84	51° 46′ NB, 6° 4′ OL
		Rosenbordenberg		81^[6]	51° 46′ NB, 6° 5′ OL
		Godlofsenberg		81	51° 45′ NB, 6° 3′ OL
		Himmelsleiter		80+	51° 45′ NB, 6° 1′ OL
		Pölsberg		78^[6]	51° 45′ NB, 6° 4′ OL
		Beginenberg		76^[6]	51° 46′ NB, 6° 1′ OL
		Drüller Berg (Drölsenberg)		76	51° 46′ NB, 5° 60′ OL
		Köhlerberg		74^[6]	51° 47′ NB, 6° 5′ OL
		Grote Högt		70^[6]	51° 46′ NB, 6° 5′ OL
		Rauwenberg		70^[6]	51° 45′ NB, 6° 3′ OL
		Hauberg		68	51° 45′ NB, 6° 1′ OL
		Königsstuhl		64^[6]	51° 45′ NB, 6° 4′ OL
		Mönnikenberg		65^[6]	51° 46′ NB, 6° 5′ OL
		Pölhögt		60^[6]	51° 46′ NB, 6° 1′ OL
		Spielberg		53,6	51° 48′ NB, 6° 6′ OL	Standplaats oorlogsgedenkteken
		Vossenhögt		53^[6]	51° 46′ NB, 6° 0′ OL
		Maselberg		52,5	51° 47′ NB, 6° 5′ OL
		Wolfsberg		46	51° 47′ NB, 6° 4′ OL	Voormalige zandgroeve, thans beschermd natuurgebied
		Vossberg		46	51° 47′ NB, 6° 5′ OL
		Frasselter Berg		40+	51° 47′ NB, 6° 2′ OL
		Heyberg		40+	51° 46′ NB, 6° 2′ OL	Standplaats windturbine
		Hingstberg		33,3	51° 47′ NB, 6° 4′ OL	Voormalige zandgroeve, thans beschermd natuurgebied
	Bedburg-Moyländer Höhen (van Kleef over Bedburg-Hau en Moyland naar Kalkar)	Monreberg		68,3	51° 43′ NB, 6° 18′ OL	Standplaats zendmasten en watertoren
		Pierenberg		57,6	51° 43′ NB, 6° 18′ OL
		Kalkarberg		46,7	51° 44′ NB, 6° 17′ OL	Standplaats kazerne met zendinstallaties
		Sternberg (bij Schneppenbaum)		43	51° 45′ NB, 6° 13′ OL
		Eselsberg		41	51° 45′ NB, 6° 12′ OL	Voormalige standplaats standerdmolen Schneppenbaumer Mühle (1926 gesloopt)
		Schollenberg		34,9	51° 45′ NB, 6° 13′ OL
	Pfalzdorfer Höhenrand (van Kalkar over Uedem naar Goch)	Paulsberg		55	51° 41′ NB, 6° 18′ OL	Militairgebied
		Katzenberg		54	51° 40′ NB, 6° 17′ OL	Standplaats van de windmolen Hohe Mühle, thans uitzichttoren (foto)
		Totenhügel		53+	51° 42′ NB, 6° 18′ OL	Standplaats grindgroeve
		Rother Berg		48,5	51° 40′ NB, 6° 17′ OL	Standplaats zendmasten, kazerne
		Gochfortzberg		45,2	51° 39′ NB, 6° 18′ OL
		Klutenberg		40,1	51° 39′ NB, 6° 17′ OL
		Kalvariberg		34	51° 43′ NB, 6° 6′ OL
Xantener Lobus	Balberger/Labbecker Höhen, (Sonsbecker Schweiz, Tüschenwald, Uedemer Hochwald, tussen Sonsbeck, Labbeck en Marienbaum)	Balberg (Balberger Höhe)		87,4	51° 38′ NB, 6° 22′ OL
		N.N. (im nördlichen Tüschenwald bei Wessels)		86,9	51° 39′ NB, 6° 21′ OL	Standplaats zendtoren
		Op den Hövel		85,9	51° 38′ NB, 6° 24′ OL
		Steinhügel		79,2	51° 39′ NB, 6° 21′ OL
		Dürsberg		79	51° 37′ NB, 6° 23′ OL	Met uitzichttoren. Ongeveer 0,5 km noordwestelijk van de Dürsberges ligt een naamloze heuvel met 80,9 m hoogte.
		Auf dem Berg		78,8	51° 37′ NB, 6° 24′ OL
		Krobsberg		75,7	51° 38′ NB, 6° 22′ OL
		Die Hau		73	51° 39′ NB, 6° 21′ OL
		N.N. (in Uedemer Hochwald)		72	51° 41′ NB, 6° 22′ OL	Naast de telecommunicatietoren
		Wendeltreppe !Die Wendeltreppe		60+	51° 37′ NB, 6° 23′ OL
		Sandberg		48,9	51° 37′ NB, 6° 25′ OL	Voormalige zandgroeve
		Hufscher Berg		46	51° 40′ NB, 6° 22′ OL
	Die Hees/Maikamer (bij Xanten)	Drei-Bäumchen-Berg		75,5	51° 38′ NB, 6° 28′ OL	Standplaats zendtoren (Richtfunkschaltstelle van de luchtmacht); drie rotsblokken beschermd als natuurmonument
		Fürstenberg (ook: Ob Tolls Berg)		75^[9]	51° 39′ NB, 6° 28′ OL	Standplaats Romeins legerkamp Castra Vetera, oostzijde thans beschermd natuurgebied
		Wolfsberg		74,8	51° 38′ NB, 6° 27′ OL
		Heesberg		72,6	51° 39′ NB, 6° 27′ OL	Standplaats brandtoren, zendmast
		Dachsberg		56	51° 39′ NB, 6° 28′ OL
Bönninghardt		Haagscher Berg		57,8	51° 35′ NB, 6° 27′ OL
		Mühlenhöhe Alpen		57,2	51° 35′ NB, 6° 30′ OL	Standplaats Altes Kastell en Alte Mühle
		Lecht !Die Leucht		53+	51° 33′ NB, 6° 31′ OL
		Schmitteberg		35+	51° 35′ NB, 6° 25′ OL	Meer vlakke heuvels in de buurt: Bramenberg, Brückenberg, Legeberg
		Paßenberg (Passberg)		35	51° 36′ NB, 6° 26′ OL	Grindgroeve
		Stebbigsberg		33,2	51° 35′ NB, 6° 25′ OL
Inselberge bij Kamp-Lintfort		Rayener Berg		63^[10]	51° 28′ NB, 6° 32′ OL	Standplaats windmolen; beschermd natuurgebied
		Dachsberg		54,8	51° 30′ NB, 6° 30′ OL
		Gülixberg		43,5	51° 27′ NB, 6° 32′ OL
		Niersenberg		37,9	51° 31′ NB, 6° 32′ OL
		Kamper Berg (ook: Hoher Busch)		35,8	51° 31′ NB, 6° 31′ OL	Standplaats Kloster Kamp
Schaephuysener Höhen (van Oermten over Schaephuysen naar Tönisberg)		Saelhuyser Berg		80,3	51° 27′ NB, 6° 28′ OL	Standplaats verhoogde watertank
		Schardenberg / Finkenberg		77	51° 27′ NB, 6° 28′ OL
		Windberg		69,7	51° 26′ NB, 6° 28′ OL	Standplaats Funkkontrollmessstelle van de Bundesnetzagentur
		Mühlenberg (bei Rheurdt)		69,5	51° 28′ NB, 6° 28′ OL	Standplaats zendmast aan de oostzijde
		Hahnenberg		69,2	51° 26′ NB, 6° 28′ OL
		Oermter Berg (Oermtschen Berg)		68,1	51° 29′ NB, 6° 28′ OL	Windpark aan de westzijde
		Wartsberg	Tönisberg	68	51° 25′ NB, 6° 29′ OL
		Mühlenberg	Schaephuysen	65,8	51° 26′ NB, 6° 28′ OL	Standplaats voormalige windmolen St. Michael-Turm
		Warzberg		64	51° 28′ NB, 6° 28′ OL
		Mühlenberg	Tönisberg (Haag)	63,6	51° 25′ NB, 6° 29′ OL	Heden ten dage staat hier geen molen meer
		Tönisberger Höhen (Tönisberg, Hattmanns-Berg)		55+	51° 24′ NB, 6° 30′ OL	Standplaats van de Tönisberger Mühle, zendmast en Schacht Niederberg IV
		Wolfsberg		55+	51° 24′ NB, 6° 31′ OL
Inselberge bij Krefeld		Hülser Berg		63	51° 23′ NB, 6° 32′ OL	Met uitkijktoren
Inselberge bij Krefeld		Egelsberg		47	51° 23′ NB, 6° 35′ OL	Standplaats van de Egelsbergmühle

Opmerkingen bewerken

De Kapuzinerberg en de Inrather Berg bij Krefeld, evenals de Eyller Berg, de Pattberg en de Halden Norddeutschland en Rossenray bij Kamp-Lintfort zijn kunstmatige heuvels; die geologisch niet tot de Nederrijnse Heuvelrug horen.
Ook de Süchtelner Höhenzug (ook Viersener Horst genoemd), die zich van Mönchengladbach over Viersen en Süchteln naar Grefrath uitstrekt, wordt – hoewel in de regio Niederrhein gelegen – niet tot de Niederrheinischen Höhen gerekend. De Süchtelner Höhen ontstonden niet, zoals in de jaren 1970 aangenomen, als stuwwal, maar ontstond ongeveer 25 miljoen jaar geleden als horst.^[11]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b Hoogte en ligging volgens de amtelijke kaarten van TIM-online (Topographische Informationsmanagement des nordrhein-westfälischen Landesvermessungsamtes).
↑ De mooiste bergwandelingen van Nederland
↑ Klim 'Stollenberg' website NijmegenFietsen.nl
↑ Villa’s op de Ravenberg in Beek Nieuwsbrief Stichting tot Behoud van Monument en Landschap in de gemeente Ubbergen, februari 2011
↑ Natura 2000 Gebiedsanalyse voor de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Provincie Limburg, 15 december 2017
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Naam, ligging en hoogte volgens markeringssteen ter plaatse, zie bijvoorbeeld Fotos von Ton Peters. Gearchiveerd op 12 februari 2013. Geraadpleegd op 9 augustus 2012. m oder Fotos von Manfred Driever. Gearchiveerd op 5 maart 2016. Geraadpleegd op 9 augustus 2012.
↑ Hoogte volgens de basiskaart en in anderen bronnen slechts met 99 m angegeben
↑ Hoogte volgens de basiskaart hier slechts ca. 86 m
↑ Hoogte volgens Deutsche basiskaart slechts 71,6 m
↑ Hoogte volgens de basiskaart slechts 57,5 m
↑ (de) Geologie im Raum Hinsbeck. Geraadpleegd op 3 juli 2012.

Zie de categorie Niederrheinischer Höhenzug van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[TIM_NRW-1] Hoogte en ligging volgens de amtelijke kaarten van TIM-online (Topographische Informationsmanagement des nordrhein-westfälischen Landesvermessungsamtes).

[2] De mooiste bergwandelingen van Nederland

[3] Klim 'Stollenberg' website NijmegenFietsen.nl

[4] Villa’s op de Ravenberg in Beek Nieuwsbrief Stichting tot Behoud van Monument en Landschap in de gemeente Ubbergen, februari 2011

[5] Natura 2000 Gebiedsanalyse voor de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Provincie Limburg, 15 december 2017

[Peters-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Naam, ligging en hoogte volgens markeringssteen ter plaatse, zie bijvoorbeeld Fotos von Ton Peters. Gearchiveerd op 12 februari 2013. Geraadpleegd op 9 augustus 2012. m oder Fotos von Manfred Driever. Gearchiveerd op 5 maart 2016. Geraadpleegd op 9 augustus 2012.

[7] Hoogte volgens de basiskaart en in anderen bronnen slechts met 99 m angegeben

[8] Hoogte volgens de basiskaart hier slechts ca. 86 m

[9] Hoogte volgens Deutsche basiskaart slechts 71,6 m

[10] Hoogte volgens de basiskaart slechts 57,5 m

[11] (de) Geologie im Raum Hinsbeck. Geraadpleegd op 3 juli 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]