Viviparidae

Viviparidae
	Viviparus contectus met operculum
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Mollusca (Weekdieren)
Klasse:	Gastropoda (Buikpotigen)
Clade:	Caenogastropoda
Orde:	Architaenioglossa
Superfamilie:	Viviparoidea
	Familie
	Viviparidae; J. E. Gray, 1847
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Viviparidae op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

De Viviparidae zijn een familie van zoetwaterkieuwslakken die met ruim 60 soorten over de hele wereld, met uitzondering van Zuid-Amerika, voorkomen. Viviparidae zijn ovovivipaar: het moederdier houdt de eieren bij zich tot de jonge dieren uit het ei komen.

Typegenus bewerken

Viviparus Montfort, 1810 is het typegenus van deze familie.

Schelpkenmerken bewerken

De schelp is meestal conisch van vorm, hoger dan breed en regelmatig gewonden. De windingen zijn doorgaans bol, soms met kielen die glad maar ook geknobbeld kunnen zijn. Bij veel soorten is de kiel op de periferie geprononceerd. Vaak is de mondopening ovaal tot vrijwel rond. De mondrand is scherp, niet verdikt en niet omgeslagen. De schelp heeft een navel die echter geheel bedekt kan zijn.

In hoogte variëren de meeste soorten tussen ongeveer 1 en 6 cm.

Hoewel de dieren van gescheiden geslacht zijn (zie onder) is nog niet aangetoond dat dit zich uit in geslachtelijke dimorfie van de schelp zoals van andere slakkensoorten (bijvoorbeeld Lithoglyphus naticoides) bekend is.

Moerasslakken hebben een (meestal dun) hoornachtig operculum dat concentrisch is opgebouwd.

Voortplanting bewerken

De dieren zijn van gescheiden geslacht. Zoals de Latijnse naam aangeeft, zijn deze dieren levendbarend. Er is echter geen sprake van echt levendbarend maar van zgn eierlevendbarend (ovovivipaar).

Habitat en levenswijze bewerken

De meeste soorten leven in zoet zuurstofrijk water, er zijn er ook die zwak brak water verdragen.

Geologische historie bewerken

Voorouders van de moerasslakken komen met zekerheid sinds het Juratijdperk voor, de modernere soorten zijn zich sinds het Krijttijdperk beginnen te ontwikkelen.

Voorkomen bewerken

Wereldwijd verspreid met uitzondering van Zuid-Amerika.

Voorkomen in Noordwest-Europa bewerken

In Noordwest-Europa komen twee levende soorten voor: de Spitse moerasslak (Viviparus contectus) en de Stompe moerasslak (Viviparus viviparus). Daarnaast zijn van deze regio uit het Cenozoïcum (vooral uit het Kwartair) enkele fossiele soorten bekend.

Taxonomie bewerken

De familie kent de volgende indeling:^[2]^[3]

Onderfamilie Viviparinae Gray, 1847
- Geslacht Angulyagra Rao, 1931^[4]
  - Angulyagra microchaetophora (Annandale)^[4]
  - Angulyagra oxytropis (Benson)^[4]
- Geslacht Taia Annandale, 1918^[4]
  - Taia crassicallosa Annandale & Rao^[4]
- Geslacht Viviparus Montfort, 1810 - typegeslacht
  - Viviparus acerosus (Bourguignat, 1862)^[5]
  - Viviparus ater (De Cristofori & Jan, 1832)^[6]
  - Viviparus contectus (Spitse moerasslak) (Millet, 1813)
  - Viviparus diluvianus † (Kunth, 1865)
  - Viviparus georgianus (Lea, 1834)^[7]
  - Viviparus glacialis (Wood, 1872)
  - Viviparus mamillatus (Kuster, 1852)^[8]
  - Viviparus teschi † (T. Meijer, 1990)
  - Viviparus viviparus (Stompe moerasslak) (Linnaeus, 1758)
- Geslacht Tulotoma Haldeman, 1840 (1 soort))
  - Tulotoma magnifica (Conrad, 1834)^[9]
Onderfamilie Bellamyinae Rohrbach, 1937
- Geslacht Apameaus Sivan, Heller & van Damme, 2006^[10] Dit Pliocene-Pleistocene geslacht bevat slechts één soort
  - Apameaus apameae Sivan, Heller & van Damme, 2006
- Geslacht Bellamya Jousseame, 1886 - typegeslacht van de onderfamilie
  - Bellamya bengalensis (Lamarck, 1822)^[4]
  - Bellamya crassispiralis (Annandale)^[4]
  - Bellamya crassa (Benson)^[4]
  - Bellamya dissimilis (Mueller)^[4]
  - Bellamya hilmandensis (Kobelt, 1909)^[11]
  - Bellamya micron (Annandale)^[4]
- Geslacht Cipangopaludina Hannibal, 1912^[4]
  - Cipangopaludina chinensis
  - Cipangopaludina japonica
  - Cipangopaludina lecythis (Benson)^[4]
Onderfamilie Lioplacinae Gill, 1863
- Geslacht Lioplax Troschel, 1856
  - Lioplax cyclostomaformis
  - Lioplax pilsbryi
  - Lioplax subcarinata
  - Lioplax sulculosa
  - Lioplax talquinensis
- Geslacht Campeloma Rafinesque, 1819
  - Campeloma brevispirum F. C. Baker, 1928
  - Campeloma crassulum Rafinesque, 1819
  - Campeloma decampi (W. G. Binney, 1865)
  - Campeloma decisum (Say, 1817)
  - Campeloma exile (Anthony, 1860)
  - Campeloma floridense Call, 1886
  - Campeloma geniculum (Conrad, 1834)
  - Campeloma gibbum (Currier, 1867)
  - Campeloma leptum Mattox, 1940
  - Campeloma lewisi Walker, 1915
  - Campeloma limum (Anthony, 1860)
  - Campeloma milesi (I. Lea, 1863)
  - Campeloma parthenum Vail, 1979
  - Campeloma regulare (I. Lea, 1841)
  - Campeloma rufum (Haldeman, 1841)
  - Campeloma subsolidum Anthony
  - Campeloma tannum Mattox, 1940
Onderfamilie niet bekend
- Geslacht Albianopalin † Hamilton-Bruce, Smith & Gowlett-Holmes, 2002^[12]
- Geslacht Anulotaia Brandt, 1968
- Geslacht Centrapala Cotton, 1935^[13]
- Geslacht Filopaludina Habe, 1964
- Geslacht Heterogen Annandale, 1921 - met één soort
  - Heterogen longispira (E. A. Smith, 1886)
- Geslacht Idiopoma Pilsbry, 1901
- Geslacht Larina Adams, 1851^[13]
- Geslacht Margarya Nevill, 1877
- Geslacht Mekongia Crosse & Fischer, 1876
- Geslacht Neothauma E. A. Smith, 1880 - met één soort
  - Neothauma tanganyicense E. A. Smith, 1880^[14]
- Geslacht Notopala Cotton, 1935^[15]
- Geslacht Rivularia Huede, 1890
- Geslacht Siamopaludina Brandt, 1968
- Geslacht Sinotaia Haas, 1939
- Geslacht Trochotaia Brandt, 1974

Indeling in onderfamilies volgens WoRMS bewerken

Bellamyinae Rohrbach, 1937
Lioplacinae Gill, 1863
Viviparinae Gray, 1847

Afbeeldingen bewerken

Viviparus viviparus, in aquarium
Viviparus viviparus
met operculum
Orne bij Caen (Frankrijk).
Viviparus glacialis
Boring Rosmalen, Nederland; Ouderdom: Laat Tiglien
Angulyagra (Acanthotropis) partelloi
met operculum
Lake Lanao, Mindanao, Filipijnen.
Heterogen longispira
met operculum
Biwa Meer, Japan.

Zie ook bewerken

Lijst van Mollusca

Externe links bewerken

(en) Taxonomische informatie over Viviparidae bij Fauna Europaea.
(en) NCBI Taxonomy Browser: Viviparidae
(en) Systema naturae 2000 (classification) - Taxon: Viviparidae
(en) ITIS: Viviparidae

Bronnen, noten en/of referenties

Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., van der Velde, G. & de Vries, J.N., 2004. De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water. Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 291 pp. (2nd ed.). ISBN 90-5011-201-3
(fr) Fischer, P.H., 1880-1887. Manuel de Conchyliologie et de Paléontologie conchyliologique ou histoire naturelle des Mollusques vivants et fossiles suivi d'un appendice sur les Brachiopodes par D. Oehlert. – XXIV + 1369 pp.
(de) Gloër, P., 2002. Die Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas - Bestimmungsschlüssel, Lebensweise, Verbreitung. In: F. Dahl (ed.), Die Tierwelt Deutschlands, 73: 327 pp. (2nd rev. ed.); ISBN 3-923376-02-2.
(en) Prashad, B., 1928. Recent and fossil Viviparidae. A study in distribution, evolution and palaeogeography. Memoirs of the Indian Museum 8 (4): 153-252.
(en) Thiele, J., 1929-1935. Handbuch der Systematischen Weichtierkunde. Jena, (1), 1-376, 1929; (2), 377-778, 1931; 779-1022, 1934; 1023-1134, 1935.
(en) Vaught, K.C., 1989. A classification of living mollusca. American Malacologists Inc., Melbourne USA, ISBN 0-915826-22-4, 195 pp.
(de) Wenz, W., 1923-1930. Gastropoda extramarina tertiaria. Fossilium Catalogus I. (4 vols.), 3387 pp.
(de) Wenz, W., 1961. Gastropoda, 1, Allgemeiner Teil und Prosobranchia. In: Handbuch der Paläozoologie, 6 (1) 1-948 (herdruk).

↑ Gray J. E. (November 1847) (1833). "A list of genera of Recent Mollusca, their synonyma and types". Proceedings of the Zoological Society in London, 15: 129-182. Viviparidae at page 155.
↑ Subfamilies volgens Bouchet, P., Rocroi, J.-P., Frýda, J., Hausdorf, B., Ponder, W., Valdés, Á. & Warén, A. (2005) Classification and nomenclator of gastropod families; Malacologia: International Journal of Malacology; issue =1-2; ConchBooks; Hackenheim, Germany; issn = 0076-2997; pages =1–397; isbn = 3925919724; volume = 47
↑ Soortenlijst is niet compleet
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Handbook on Indian Fresh water Molluscs. 11 pp.; Geraadpleegd 30 juni 2013.
↑ Taxonomische informatie over Viviparus acerosus bij Fauna Europaea.
↑ Taxonomische informatie over Viviparus ater bij Fauna Europaea.
↑ WoRMS (2012). Viviparus georgianus (Lea, 1834). Geraadpleegd via: World Register of Marine Species op http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=397203
↑ Taxonomische informatie over Viviparus mamillatus bij Fauna Europaea.
↑ Conrad T. A. (1834). New fresh water shells of the United States : with coloured illustrations, and a monograph of the genus Anculotus of Say: also a synopsis of the American Naiades. Philadelphia. Page 48-49. Plate 8, figure 4.
↑ Sivan N., Heller J. & van Damme D. (November 2006) "Fossil Viviparidae (Mollusca: Gastropoda) of the Levant" Journal of Conchology 39 (2): 207-220. abstract
↑ Glöer, P; Pešić, V (2012) The freshwater snails (Gastropoda) of Iran, with descriptions of two new genera and eight new species ZooKeys, 219: 11-61. DOI:10.3897/zookeys.219.3406
↑ Hamilton-Bruce R. J., Smith B. J. & Gowlett-Holmes K. L. (2002). "Descriptions of a new genus and two new species of viviparid snails (Mollusca: Gastropoda: Viviparidae) from the Early Cretaceous (middle-late Albian) Griman Creek Formation of Lightning Ridge, northern New South Wales". Records of the South Australian Museum 35': 193–203. PDF
↑ ^a ^b Kear B. P., Hamilton-Bruce R. J., Smith B. J. & Gowlett-Holmes K. L. (2003). "Reassessment of Australia's oldest freshwater snail, Viviparus (?) albascopularis Etheridge, 1902 (Mollusca : Gastropoda : Viviparidae), from the Lower Cretaceous (Aptian, Wallumbilla Formation) of White Cliffs, New South Wales". Molluscan Research 23 (2): 149-158. DOI:10.1071/MR03003, PDF.
↑ Brown D. S. (1994). Freshwater Snails of Africa and their Medical Importance. Taylor & Francis. ISBN 0-7484-0026-5.
↑ River Snail (Notopala sublineata). accessed 26 September 2010

[1] Gray J. E. (November 1847) (1833). "A list of genera of Recent Mollusca, their synonyma and types". Proceedings of the Zoological Society in London, 15: 129-182. Viviparidae at page 155.

[2] Subfamilies volgens Bouchet, P., Rocroi, J.-P., Frýda, J., Hausdorf, B., Ponder, W., Valdés, Á. & Warén, A. (2005) Classification and nomenclator of gastropod families; Malacologia: International Journal of Malacology; issue =1-2; ConchBooks; Hackenheim, Germany; issn = 0076-2997; pages =1–397; isbn = 3925919724; volume = 47

[3] Soortenlijst is niet compleet

[water2010-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Handbook on Indian Fresh water Molluscs. 11 pp.; Geraadpleegd 30 juni 2013.

[5] Taxonomische informatie over Viviparus acerosus bij Fauna Europaea.

[6] Taxonomische informatie over Viviparus ater bij Fauna Europaea.

[7] WoRMS (2012). Viviparus georgianus (Lea, 1834). Geraadpleegd via: World Register of Marine Species op http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=397203

[8] Taxonomische informatie over Viviparus mamillatus bij Fauna Europaea.

[9] Conrad T. A. (1834). New fresh water shells of the United States : with coloured illustrations, and a monograph of the genus Anculotus of Say: also a synopsis of the American Naiades. Philadelphia. Page 48-49. Plate 8, figure 4.

[10] Sivan N., Heller J. & van Damme D. (November 2006) "Fossil Viviparidae (Mollusca: Gastropoda) of the Levant" Journal of Conchology 39 (2): 207-220. abstract

[11] Glöer, P; Pešić, V (2012) The freshwater snails (Gastropoda) of Iran, with descriptions of two new genera and eight new species ZooKeys, 219: 11-61. DOI:10.3897/zookeys.219.3406

[Hamilton-Bruce_2003-12] Hamilton-Bruce R. J., Smith B. J. & Gowlett-Holmes K. L. (2002). "Descriptions of a new genus and two new species of viviparid snails (Mollusca: Gastropoda: Viviparidae) from the Early Cretaceous (middle-late Albian) Griman Creek Formation of Lightning Ridge, northern New South Wales". Records of the South Australian Museum 35': 193–203. PDF

[Kear_2003-13] Kear B. P., Hamilton-Bruce R. J., Smith B. J. & Gowlett-Holmes K. L. (2003). "Reassessment of Australia's oldest freshwater snail, Viviparus (?) albascopularis Etheridge, 1902 (Mollusca : Gastropoda : Viviparidae), from the Lower Cretaceous (Aptian, Wallumbilla Formation) of White Cliffs, New South Wales". Molluscan Research 23 (2): 149-158. DOI:10.1071/MR03003, PDF.

[Brown_1994-14] Brown D. S. (1994). Freshwater Snails of Africa and their Medical Importance. Taylor & Francis. ISBN 0-7484-0026-5.

[environment.gov.au_threatened-15] River Snail (Notopala sublineata). accessed 26 September 2010

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]