Lijst van Nederlandse orgels

Wikimedia-lijst
(Doorverwezen vanaf Lijst van Nederlandse Orgels)

Hieronder enige pijporgels in Nederland die vermeldenswaardig zijn omwille van klankkleur, bouwer, dispositie, historie, locatie of architectuur.

Bewerk Deze lijst is (mogelijk) incompleet. U wordt uitgenodigd op bewerken te klikken om de lijst uit te breiden.

15de en 16de eeuw bewerken

Bouwjaar Plaats Orgel Bouwer Bijzonderheden Foto
1479 Middelburg, Koorkerk (kas); Amsterdam, Rijksmuseum (binnenwerk) Peter Gerritszorgel Peter Gerritsz Oudste orgel van Nederland. Niet bespeelbaar. Gebouwd voor Nicolaïkerk in Utrecht, maar in 1886 naar Rijksmuseum verplaatst. Orgelkas sinds 1952 in Koorkerk in Middelburg. Studiekopie Van Stratenorgel (Reil, 2012) in Orgelpark (Amsterdam)  
1511 Alkmaar, Grote of Sint-Laurenskerk Koororgel Jan van Covelens Oudste bespeelbare orgel van Nederland.  
1531 Krewerd, Mariakerk Hoofdorgel onbekend Mogelijk met pijpwerk uit de 15de eeuw  
ca. 1550 Hattem, Grote of Andreas-kerk Kleine orgel Jan Slegel I Met pijpwerk van Jan Slegel II & III
1521? / 17de eeuw Oosthuizen, Grote of Sint-Nicolaaskerk Hoofdorgel onbekend (mogelijk Peter Gerritsz of Jan van Covelens) Bij restauratie in 2003 werd het altijd gedachte bouwjaar van 1521 in twijfel getrokken. 17e-eeuwse assemblage door Pieter Backer uit Medemblik. Bevat verschillende onderdelen uit voornamelijk 16e eeuw, mogelijk ook uit een voorganger.  
ca. 1560 / 1733 Leiden, Marekerk Hoofdorgel Pieter de Swart / Rudolf Garrels oorspronkelijk gebouwd voor de Pieterskerk, in 1733 overgeplaatst en uitgebreid door Garrels  
1565 / ca. 1635 Leiden, Hooglandse Kerk Hoofdorgel Pieter de Swart / Gebroeders Van Hagerbeer  

17de eeuw bewerken

Bouwjaar Plaats Orgel Bouwer Bijzonderheden Foto
1610-1612 Hulst, Sint-Willibrordusbasiliek Hoofdorgel Loys Isoré Een van de slechts twee resterende orgels van de Frans-Vlaamse orgelbouwer Loys Isoré. Veel oorspronkelijk pijpwerk uit 1610 (in het Hoofdwerk). Tweede klavier (Positif) en vrij pedaal toegevoegd door fa. Flentrop in 1970-71  
1615 (ca.) Wijk bij Duurstede, Grote of Sint-Janskerk Hoofdorgel Albert Kiespenning  
1630 / 1655 (ca.) Midwolde, Hervormde kerk Hoofdorgel Levijn Eekman / Andreas de Mare Oorspronkelijk gebouwd als huisorgel voor de borg Nienoord  
1638 's-Hertogenbosch, Sint-Janskathedraal Hoofdorgel Floris Hocque II, Hans Goltfuss en Germer von Hagerbeer  
1639 Zutphen, Walburgiskerk Hoofdorgel Henrick Bader Na vroeg-19de-eeuwse wijzigingen door Timpe en Lohman in 1976 en 1996 door Reil teruggebracht in 17de-eeuwse staat  
1643 Leiden, Pieterskerk Hoofdorgel Gebroeders Van Hagerbeer Bevat pijpwerk van voorgangerorgel (o.a. van Jacob van Bilsteyn rond 1445, Jan van Covelens rond 1530 en Hendrik Niehoff rond 1550). Voorgangerorgel bestond reeds in 1398. Volgens Jacob Cornelis Overvoorde was er zelfs al in 1353 een orgel, maar een bron hiervoor noemt hij niet.[1]  
1645 Alkmaar, Grote of Sint-Laurenskerk Hoofdorgel van de Jacobus Caltus van Hagerbeer In 1725 opnieuw opgezet door Frans Caspar Schnitger.  
1650 (ca.) Cuijk, Sint-Martinuskerk Hoofdorgel Andries Severijn Oorspronkelijk in de Benedictijnerabdij van Luik, sinds 1804 in Cuijk. Bij nieuwbouw van de kerk in 1913 herplaatst.  
1650 (ca.) Maastricht, Sint-Servaasbasiliek Hoofdorgel Peter Briesger(?) Oorspronkelijk in de Dominicanenkerk. In 1806 geplaatst in Sint-Servaasbasiliek. Eerste vermelding van orgel in Sint-Servaasbasiliek dateert uit 1305 (herstel bestaand orgel).  
1651 Zeerijp, Jacobuskerk Hoofdorgel Theodorus Faber Grotendeels reconstructie door de fa. Blank en fa. Bernhardt Edskes. Van Faber resteren nog de windladen van hoofdwerk en pedaal, de Bourdon 16', twee Vox Humana 8' pijpen en het pedaalklavier.  
1655 Amsterdam, Nieuwe Kerk Hoofdorgel Hans Wolff Schonat  
1676 / 1742 Kampen, Bovenkerk Hoofdorgel Jan Slegel / A.A. Hinsz In 1742 vernieuwd door Albertus Antoni Hinsz als zijn grootste orgel. Voorganger was mogelijk orgel van Jan van Covelens dat tussen 1520 en 1523 werd geplaatst. Oudste pijpwerk huidige orgel waarschijnlijk van Jan Morlet (1629; voorgangerorgel).  
1692 Groningen, Martinikerk Hoofdorgel Arp Schnitger Eerste vermelding orgel in Groningen uit 1318: "enen man op de orghel te blazen" (waarschijnlijk portatief). Oudste voorgangerorgel gebouwd rond 1450. Tweede voorgangerorgel gebouwd rond 1481 (waarschijnlijk door Johan then Damme). Huidige orgel bevat pijpwerk van tweede voorgangerorgel.  
1696 / 1768 / 1809 Noordbroek, Hervormde kerk Hoofdorgel Arp Schnitger, verbouwd door Hinsz (1768) en Freytag (1809)  

18de eeuw bewerken

Bouwjaar Plaats Orgel Bouwer Bijzonderheden Foto
1702 Groningen, Der Aa-kerk Hoofdorgel Arp Schnitger Oorspronkelijk gebouwd voor de Groninger Academiekerk, sinds 1815 in de Der Aa-kerk, meerdere voorgangerorgels bekend vanaf 1475  
1721 Zwolle, Grote of Sint-Michaelskerk Hoofdorgel Arp Schnitger  
1724 / 1738-1742 Amsterdam, Oude Kerk Hoofdorgel Christian Vater / Christian Müller Aanpassingen door Christian Gottlieb Friedrich Witte in 1869; grootschalig gerestaureerd tussen 2015 en 2019 door Reil  
1727 Leeuwarden, Grote of Jacobijnerkerk Hoofdorgel Christian Müller  
1732 Maassluis Garrelsorgel in de Groote Kerk Rudolph Garrels  
1733 Leens, Petruskerk Hoofdorgel Albertus Antoni Hinsz  
1734 Amsterdam Hoofdorgel van de Waalse Kerk Christian Müller Gebouwd met gebruik van de hoofdwerkkas, luiken en meerdere registers van de voorganger, een instrument van Nicolas Langlez uit 1680.  
1736 Gouda Orgel van de Grote of Sint-Janskerk Jacob François Moreau Voorgangerorgel in 1558 gebouwd door Hendrick Niehoff en in 1745 verkocht aan Sint-Joostkapel. Dit orgel werd in 1904 vervangen en de orgelkas bevindt zich sindsdien in de H.H. Cosmas en Damianuskerk van Abcoude.  
1738 Haarlem Hoofdorgel van de Grote of Sint-Bavokerk Christian Müller  
1746 / 1748-50 Leiden, Waalse kerk Hoofdorgel Gerard Steevens / Pieter Assendelft Gerestaureerd door Flentrop in 1987 en 2013-2014  
1748 Sittard Barokorgel in de RK-kerk van Vrangendael Pieter van Assendelft (1714-1766) Oorspronkelijk gebruikt als schuilkerkorgel; in 1769 verplaatst naar klooster Soeterbeeck in Deursen. Via Gennep (1954) in 1970 in Sittard geplaatst. Het orgel is in 2010/2011 volledig gerestaureerd door Verschueren Orgelbouw. Wordt als uniek barokorgel (gestemd op 415,3 Hz) gebruikt voor eredienst en orgelconcerten.  
1756 Nijkerk Orgel van de Grote Kerk Matthijs van Deventer Voorgangerorgel uit 1540.  
1762 Den Haag, Lutherse kerk Hoofdorgel Johann Heinrich Hartmann Bätz Voorgangerorgel uit 1648 vermoedelijk gebouwd door Schonat, het huidige orgel is in de vroege 19de eeuw nog enkele keren gewijzigd door telgen van de familie Bätz  
1763 / 2003 Roermond, Caroluskapel Hoofdorgel Guillaume Robustelly Oorspronkelijk gebouwd voor de hoofdkerk van Eupen, in 2005 naar Roermond verplaatst en in een bestaande orgelkas gebouwd, aangevuld met ander pijpwerk  
1763 Vlaardingen, Grote Kerk Hoofdorgel Pieter van Peteghem gebouwd voor de Bernardijner-abdij van Baudeloo te Gent. Dit orgel is in 1819 aangekocht.  
1765 Katwijk aan den Rijn, Dorpskerk Hoofdorgel Pieter Assendelft  
1767 Waspik, Hervormde kerk Hoofdorgel Matthaeus de Crane  
1772 Helmond, Sint Lambertuskerk Hoofdorgel Guillaume Robustelly Oorspronkelijk gebouwd voor de Abdij van Averbode, in 1822 overgeplaatst naar een voorganger van de huidige kerk en herplaatst in de nieuwbouw (1856-1861)  
1774 / 1807 Leiden, Lokhorstkerk Hoofdorgel Johannes Mitterreither / Lambertus van Dam  
1776 Nijmegen, Grote of Sint-Stevenskerk Hoofdorgel Ludwig König Beschadigd bij bombardement in 1944, grotendeels gereconstrueerd in 1968-1970 en 1974 door De Koff en Flentrop  
1781 Bolsward, Martinikerk Hoofdorgel Albertus Antoni Hinsz  
1783 Zaltbommel, Grote of Sint-Maartenskerk Hoofdorgel Andries Wolfferts Na diverse restauraties in 1982 weer in oorspronkelijke staat hersteld door S.F. Blank  
1784 Naarden, Grote of Sint-Vituskerk Kabinetorgel Johannes Stephanus Strumphler Oorspronkelijke locatie onbekend. In 1949 in de kerk geplaatst.  
1790 Leiden, Lutherse kerk Hoofdorgel Andries Wolfferts Gebruikmaking van ouder pijpwerk uit de periode 1672-1780. Kerk gesloten in 2018 en verkocht aan projectontwikkelaar, toekomst kerk en orgel onzeker.  
1790 Maarssen, Kruiskerk Hoofdorgel Abraham Meere  
1795 Arnhem, Eusebiuskerk Hoofdorgel Johannes Stephanus Strümphler Stond oorspronkelijk in de Hersteld Evangelisch Lutherse kerk van Amsterdam. In 1951 in de Eusebiuskerk geplaatst nadat het eerdere Wagner-orgel van 1770 in 1944 verloren ging tijdens de Slag om Arnhem  

19de eeuw bewerken

Bouwjaar Plaats Orgel Bouwer Bijzonderheden Foto
1816 Rheden, Dorpskerk Orgel en koororgel Abraham Meere   
1831 Utrecht, Domkerk Hoofdorgel Johan en Jonathan Bätz Oudste vermelding eerste voorgangerorgel uit 1342. Tweede voorgangerorgel gebouwd in 1541 door Peter Jansz. de Swart.  
1839 Delft, Nieuwe Kerk Hoofdorgel Johan en Jonathan Bätz Voorgangerorgel gebouwd in 1455 door Adriaan Pieterszn; was toen reeds het derde orgel van de kerk, maar mogelijk waren er destijds meer orgels in de kerk, betaald door verschillende broederschappen of gilden.  
1839 Deventer, Grote of Lebuïnuskerk Hoofdorgel Johann Heinrich Holtgräve Bevat onderdelen van voorgangerorgel dat in 1541 voor het eerst wordt genoemd. Gerestaureerd tussen 2015 en 2019.  
1853 Wilhelminaoord Orgel van Het Koloniekerkje Van der Molen gebouwd door van der Molen uit Steenwijk in 1853. In 2015 volledig gerestaureerd.  
1856 / 1906 Haarlem Josephorgel in de St. Josephkerk Hendricus Lindsen / Gebr. Adema In 1906 door de Gebroeders Adema opnieuw opgezet met behoud van de kas en enig pijpwerk. Is in feite een Adema-orgel.  
1858 Nistelrode M.H. van Dinter-orgel in de Sint-Lambertuskerk Mathias Hermanus (Mathieu) van Dinter Stond oorspronkelijk in de rooms-katholieke St. Michaëlkerk van Westerblokker. In 1977 naar de Lambertuskerk verplaatst.  
1875 Haarlem Orgel van de Philharmonie Haarlem Aristide Cavaillé-Coll Stond tot 1922 in het Paleis voor Volksvlijt, Amsterdam.  
1877 Leiden Orgel van de Hartebrugkerk Michaël Maarschalkerweerd  
1879 Voorburg Marianneorgel Bätz/Witte Het Marianneorgel van de N.H.-kerk te Voorburg werd in 1879 in gebruik genomen. Het Bätz/Witte-orgel was een geschenk van Prinses Marianne ter vervanging van het aan grondige restauratie toe zijnde orgel van Lambertus van Dam te Leeuwarden uit 1800. Dat orgel ging in 1878 naar orgelbouwer Haspel in Rotterdam.
1883 Den Haag, Waalse kerk Hoofdorgel Aristide Cavaillé-Coll  
1883 Hoorn (Noord-Holland), H.H. Cyriacus en Franciscuskerk Hoofdorgel M. Maarschalkerweerd Een van de eerste orgels met open front in Nederland, door de gerende gevel is de rechterzijde van het orgel dieper dan de linkerzijde. Het front is ontworpen door A.C. Bleys. Een deel van het pijpwerk stamt uit het orgel van de voorganger.  
1891 Amsterdam, Koninklijk Concertgebouw Concertorgel Michaël Maarschalkerweerd Met 59 registers, 3 manualen en vrij pedaal.  
1892-1893 Delft, Maria van Jessekerk Hoofdorgel Michaël Maarschalkerweerd Gerestaureerd door Elbertse in 2009  

20ste eeuw bewerken

Bouwjaar Plaats Orgel Bouwer Bijzonderheden Foto
1916 Martinikerk, Doesburg Hoofdorgel E.F. Walcker & Cie Oorspronkelijk gebouwd voor de Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam. Met 75 registers, 4 manualen en 5415 pijpen het grootste elektropneumatische orgel in Nederland.  
1926 Nieuwe Badkapel, Scheveningen Hoofdorgel P. van Dam & zn. Laatste orgel van de orgelbouwersfamilie Van Dam; geheel gerestaureerd door Slooff in 2021.  
1956 Nicolaïkerk, Utrecht Hoofdorgel Marcussen & Søn Eerste orgel in de kerk was een portatief, dat waarschijnlijk al in 1120 wordt genoemd en daarmee mogelijk het oudste kerkorgel van Nederland was. Ook Nederlands oudste nog bestaande orgel, het Gerritszorgel, komt oorspronkelijk uit deze kerk.  
1969 Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk, Breda Hoofdorgel Flentrop Opgebouwd uit voorgangerorgels. Eerste vermelding van orgel in de kerk in 1410. Huidige orgel gaat terug op orgel uit 1534, dat waarschijnlijk door Hendrik Niehoff werd gebouwd.  
1973 Grote of Sint-Laurenskerk, Rotterdam Hoofdorgel Marcussen & Søn Grootste orgel van Nederland met 85 stemmen.  
1983 Nieuwe Kerk, Katwijk aan Zee Hoofdorgel Jan van den Heuvel  

Externe link bewerken

Zie de categorie Orgels in Nederland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.