De letale-dosismediaan afgekort LD50 of LD50 (van median Lethal Dose for 50% of subjects) is de hoeveelheid van een stof die bij 50% van een populatie tot de dood leidt. De stof wordt in een keer toegediend en hierdoor is de LD50 een maat voor de acute giftigheid en zegt niets over de langetermijntoxiciteit van de stof. De LD50 wordt meestal opgegeven in μg of mg per kg levend weefsel.

Metingen van de LD50 werden voor het eerst in 1927 door J. W. Trevan gebruikt om de potentiële toxiciteit van medicijnen en chemische stoffen te kunnen schatten.

De keuze van 50% mortaliteit als referentiepunt voorkomt het testen van individuen onder extreme omstandigheden en verkleint het aantal tests dat nodig is. Niet ieder individu is namelijk even gevoelig voor de stof. De giftigheid van een stof kan daarom ook worden gemeten bij een LD1 of een LD99, de hoeveelheid vergif die nodig is om respectievelijk 1% en 99% van de populatie te doden.

Het is van belang te vermelden voor welke soort en voor welke toedieningsweg dit getal geldt omdat er tussen soorten grote verschillen in gevoeligheid kunnen bestaan: een bij ratten gemeten waarde hoeft niet automatisch ook voor mensen op te gaan. Ook kan het een groot verschil maken of de stof wordt ingeademd, ingespoten, door de huid wordt opgenomen of opgegeten. De meest gebruikte toedieningswegen om de LD50 te bepalen zijn dermaal (via huid) en oraal (via mond). De reden hiervoor is dat deze lichaamsoppervlakken het meest frequent in contact komen met stoffen.

Voor het bepalen van een LD50 wordt een aantal dieren vergiftigd, dat is de reden waarom veel mensen deze experimenten afwijzen.

Een vergelijkbare meting is de LC50 (van "median Lethal Concentration for 50% of subjects"). Hier wordt gekeken naar de mediane concentratie van een stof in voeding, lucht, water of bodems. De LC50 wordt meestal opgegeven in mg/kg, µg/l of mg/m3.

Lijst van enige stoffen met hun LD50

bewerken
Stof LD50 (μg per kg levend weefsel) Herkomst of toepassing
botulinetoxine A 0,0005 Clostridium botulinum (bacterie)
abrine 0,001 fytotoxine
polonium-210 0,01 radioactieve isotoop
alfa-amanitine 0,1 groene knolamaniet
maitotoxine 0,13 dierlijk toxine
batrachotoxine 0,2 sommige pijlgifkikkers
difterietoxine 0,3 bacterie
TCDD (dioxine) 1 natuurlijke en industriële verontreiniging
VX 2,3 zenuwgas
saxitoxine 8 neurotoxine
tetrodotoxine 15 kogelvis
sarin 17 zenuwgas
ricine 22 fytotoxine
curare 500 pijlgif uit planten
cantharidine 500 dierlijk toxine
aflatoxine 600 schimmel (Aspergillus flavus) (in bijvoorbeeld pindakaas)
aldicarb 900 bestrijdingsmiddel
methylkwik 1000 metaboliet in vissen
brucine 1000 alkaloïde
strychnine 1000-2000 plant
nicotine 1000-5000 plant (tabak)
parathion 3000 bestrijdingsmiddel
natriumcyanide 6400 anorganisch zout
endrin 7000 bestrijdingsmiddel
psilocine 7000 mycotoxine
blauwzuur 10.000 plant, bestrijdingsmiddel
thallium 10.000 element
arseen 13.000 element
psilocybine 13.000 mycotoxine
dieldrin 46.000 bestrijdingsmiddel
warfarine 50.000 rattengif
methylbromide 100.000 ontsmettingsmiddel
DDT 113.000 bestrijdingsmiddel
lood 120.000 delfstof, bewerkt materiaal
protoanemonine 190.000 fytotoxine
tetrachloormethaan 570.000 oplosmiddel
natriumchloride 4.000.000 keukenzout
cadmiumsulfide 7.080.000 anorganisch zout
sacharose 29.700.000 tafelsuiker
water > 90.000.000 vloeistof

Gifschaal

bewerken
Een logaritmische weergave vereenvoudigt de LD50-waarden.

 


bewerken
  • (en) Website met meer LD50-waarden