Koreaanse mun

valuta

De Koreaanse mun (문, 文) was de munteenheid van Korea in verschillende periodes. Vaak werden na de introductie van een valuta gebaseerd op Chinese kèpèngs deze munten door de bevolking afgewezen voor ruilhandel, maar vanaf 1633 begon de munteenheid populair bij het volk te worden en werden er wetten en instellingen geïntroduceerd om de circulatie van de munten te bevorderen. De Koreaanse mun is net als de Japanse mon, Riukiuaanse mon en Vietnamese văn op de Chinese kèpèngs gebaseerd en deelde het algemene ontwerp van een ronde munt met een vierkant gat in het midden. De meest voorkomende variant van de Koreaanse mun is de Sangpyeong Tongbo (常平通寶 , 상평통보). In 1888 werden machine-geslagen munten geïntroduceerd met hun waarde in mun en won (1000 mun). Deze munten circuleerden vanaf de 17e eeuw tot en met de 19e eeuw totdat deze in 1892 door de Koreaanse yang werd vervangen.[1]

Een Sangpyeong Tongbo (常平通寶 , 상평통보) munt, dit was de meest voorkomende variant van de Koreaanse mun

Geschiedenis bewerken

Tijdens Goryeo bewerken

 
Verschillende munten uit de Goryeo en Joseon periodes met een paar Riukiuaanse mon munten

De eerste definitieve beschrijving van het gebruik van een munteenheid in Korea was tijdens het Koninkrijk Goryeo (918–1392).[2] In de vroege Goryeo periode gingen Chinese kèpèngs rond in de circulatie geïmporteerd van de Tang-dynastie en later van de Song-dynastie. De algemene handelsmiddelen uit die tijd waren graan en linnen, maar in de 10e en 11e eeuwen kwamen ijzeren en koperen munten in de circulatie naast de introductie van zilveren vaas-gevormde betaalmiddelen genaamd unbyŏng (銀瓶, 은병).[3] Munten uit deze tijd hadden verschillende inscripties zoals Dong Guk (Oosters land), Hae Dong (Oostzee) en Sam Han (De 3 Koreaanse staten). Een zeldzame variant van de Samhan Tongbo (三韓通寶, 삼한통보) munt bestaat waar het Chinese karakter voor drie wordt geschreven als “叁”. Van deze munten zijn er tot nu toe maar twee gevonden.[4]

Tijdens de Joseondynastie bewerken

 
Een Joseon Tongbo (朝鮮通寶) munt

Tijdens de Joseondynastie (1392–1910) werden er weer koperen kèpèng-munten geslagen voor de circulatie en tot de 16e eeuw was een soort papiergeld genaamd Jeohwa (楮貨, 저화) gemaakt van papiermoerbei een vaakvoorkomend betaalmiddel. De eerste bronzen munten van deze periode waren de Joseon Tongbo (朝鮮通寶, 조선통보) en de Shibjeon Tongbo (十錢通寶, 조선통보) uit 1423 onder koning Sejong de Grote.[5] Deze munten waren gekoppeld aan zilver met een vaste wisselkoers van 150 koperen munten voor een Kŭn (斤, 근) oftewel 600 gram zilver. In werkelijkheid fluctueerde de marktwaarde en bleek dit systeem niet populair bij de bevolking te zijn en ging het land na een paar jaar terug naar ruilhandel. Onder koning Injo werd in 1625 een nieuwe serie van Joseon Tongbo geïntroduceerd, deze munten zouden de populaire Sangpyeong Tongbo munten inspireren. Omdat Korea twee keer werd aangevallen door Mantsjoerije, raakte de kopervoorraad op en werd Korea afhankelijk van het importeren van Japans koper om munten te kunnen blijven produceren.[6]

In 1633 begon een hongersnood gerelateerde organisatie genaamd het Stabilisatiekantoor (Koreaans: Sangpyeongchong, 常平廳, 상평청) met het uitgeven van de Sangpyeong Tongbo munten. De inscriptie op deze munten kan gelezen worden als “een altijd stabiele valuta”. Vanaf 1678 begonnen deze munten door heel Korea te circuleren. In tegenstelling tot de Koreaanse mun-munten van het Koninkrijk Goryeo hadden alle kèpèngs uitgegeven door de Joseondynastie de tekst “通寶” (Circulerende schat) ondanks de individuele waarde van de munt. Dit kwam door een Chinees taboe uit de Ming-dynastie waar de eerste keizer Hongwu "元" in zijn geboortenaam had. Omdat Korea een tribuutrelatie met China had, eerden zij dit taboe ook.

Aangezien de productiecijfers van de Koreaanse mun-munten niet nauwkeurig bijgehouden werden, is het momenteel onbekend hoeveel verschillende varianten er van de Sangpyeong Tongbo bestaan. Volgens de officiële Koreaanse muntencatalogus (Hanja: 高麗朝鮮時代貨幣;Hangul: 고여조선시대화폐) zijn er 3078 verschillende varianten van de 1, 2 en 5 mun-munten bekend en 48 varianten van de 100 mun-munt. Er wordt geschat dat er rond de vijfduizend varianten van de Sangpyeong Tongbo zijn geslagen in de 258-jarige productie van deze serie.

In 1866 werd de 100 mun-munt geïntroduceerd door de regent Heungseon Daewongun om de hoge militaire lasten van de staat te kunnen dragen. Omdat de munt een hoge nominale waarde en een lage intrinsieke waarde had, begon inflatie al snel toe te nemen en stegen de kosten van consumentenproducten zoals rijst zesvoudig in twee jaar. Hierdoor werd de Koreaanse markt afhankelijk van buitenlands zilver uit Mexico, Japan, Rusland en China. De introductie van deze munt viel samen met de introductie van de Japanse Tenpō Tsūhō 100 mon-munt[7] en Chinese kèpèngs met hoge nominale waarden om de militaire lasten van de Taipingopstand te kunnen financieren.[8][9][10] Er waren in totaal 1.784.038 munten van 100 geslagen in de productieperiode van 172 dagen.[11]

Om tegen de inflatie te kunnen vechten en een moderne munteenheid te kunnen produceren, was het Jeonwanguk munthuis in 1883 opgericht en werd daar later de machine-geslagen Koreaanse yang geïntroduceerd.

Lijst van munten bewerken

Bij inscriptie bewerken

Inscriptie in Hanja Hangul McCune-Reischauer Herziene Koreaanse Romanisatie Jaren van productie Periode
東國通寶 동국통보 Dong kuk T'ong Bo Dong Guk Tong Bo 998-1097 Koninkrijk Goryeo
東國重寶 동국중보 Dong Kuk Chung Bo Dong Guk Jung Bo 998-1097 Koninkrijk Goryeo
三韓通寶 삼한통보 Sam Han T'ong Bo Sam Han Tong Bo 1097-1105 Koninkrijk Goryeo
叁韓通寶 삼한통보 Sam Han T'ong Bo Sam Han Tong Bo 1097-1105 Koninkrijk Goryeo
三韓重寶 삼한중보 Sam Han Chung Bo Sam Han Jung Bo 1097-1105 Koninkrijk Goryeo
海東通寶 해동통보 Hae Dong T'ong Bo Hae Dong Tong Bo 1097-1105 Koninkrijk Goryeo
海東重寶 해동중보 Hae Dong Chung Bo Hae Dong Jung Bo 1097-1105 Koninkrijk Goryeo
海東元寶 해동원보 Hae Dong Wŏn Bo Hae Dong Won Bo 1097-1105 Koninkrijk Goryeo
朝鮮通寶 조선통보 Cho Sŏn T'ong Bo Jo Seon Tong Bo 1423
1625-1633
Joseondynastie
十錢通寶 십전통보 Ship Chŏn T'ong Bo Shib Jeon Tong Bo 1423 Joseondynastie
常平通寶 상평통보 Sang Pyŏng T'ong Bo Sang Pyeong Tong Bo 1633-1892 Joseondynastie

Varianten van de Sangpyeong Tongbo bewerken

Denominaties van de Sangpyeong Tongbo bewerken

Waarde Hanja
(Chinees schrift)
Hangul Diameter (mm) Data Notities
1 mun 一文 일문 24-25 1633
2 mun 二文 이문 27-29 1679
5 mun 五文 오문 31-33 1883 Deze munten bevatten de inscriptie "當五錢" (당오전) op de achterkant van de munt
100 mun 百文 백문 40.6 12 december 1866 (Eerste slag van het 100 mun muntstuk door de Departement van de schatkist)
15 januari 1867(Begin productie voor circulatie)
16 juni 1867 (Einde productie)
Munten van 100 mun zijn de enige Koreaanse mun munten waarvan cijfers zijn bijgehouden
Alle 100 mun munten, gemaakt door de regering, hebben een dikte van 2.8 millimeter en een gewicht van 25.1 gram
Deze munten werden totaal maar voor 172 dagen geslagen

Bij munthuis bewerken

 
Een munt geslagen door de Rijst en linnen departement (宣惠廳) met het muntteken "惠".

De Sangpyeong Tongbo munten werden door de regering van de Joseondynastie in een totaal van 52 munthuizen geslagen. Elk van deze munthuizen had (met een paar uitzonderingen) hun eigen muntteken.[12]

Muntteken Hangul Naam van de agentschap in Chinese karakters Naam van de agentschap in Hangul Romanisatie Naam in het Nederlands

Jaar van introductie

戶曹 호조 Hojo Departement van de Schatkist 1678
工曹 공조 Kongjo Ministerie van nijverheid 1685
均役廳 균역청 Kyunyokchong Regerings tiendenrecht kantoor 1807
司仆寺 사부사 Kyong Saboksi Koninklijke Transport Bureau 1678
賑恤廳 진휼청 Chinhyulchong Charitatieve kantoor te Seoel 1742
粮餉廳 량향청 Yanghyangchong Voedsel bevoradings kantoor 1742
宣惠廳 선혜청 Sonhyechong Rijst en linnen departement 1742
宣惠廳 선혜청 Sonhyechong Rijst en linnen departement 1806
典圜局 전원국 Chonhwanguk Centraal Munthuis 1833
兵曹 병조 Pyongjo Ministrie van militaire zaken 1742
備邊司 비변사 Pibyonsa Nationale Defensie Bureau 1742
捻戎廳 염융청 Chongyungchong Algemene militaire kantoor 1692
营 of 營 御营廳 어영청 Oyongchong Speciale militaire eenheid 1678
武 (1) 무 (1) 武備司 무비사 Mubisa Bewapenings Bureau 1742
武 (2) 무 (2) 武衛營 무위영 Muwiyong Paleiswachts kantoor 1742
禁衛營 금위영 Kumwiyong Militaire eenheid van het koninklijke hof 1742
訓練都監 훈연도감 Hullyondogam Militair oefenterein 1678
精抄廳 정초청 Chongchochong Commando eenheid 1678
統 (1) 통 (1) 統營 통영 Tongyŏng Tongyeong marinebasis 1727
統 (2) 통 (2) 統衛營 통위영 Tongwiyong Militair kantoor in Seoel 1727
經理廳 경리청 Kyŏngnichong Regerings kantoor van de Bukhan bergfort 1830
守御廳 수어청 Suochong Seoel verdedigingsfort 1742
沁華管理 심화관이 Sim Kanghwa Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Kanghwa 1883
開城管理營 개성관이영 Kaesong Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Kaesong 1678
開城管理營 개성관이영 Kaesong Kwalliyong (Song) Gemeentelijk militair kantoor van Kaesong 1882
利原管理營 리원관이영 Iwon Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Riwon 1882
水原管理營 수원관이영 Suwon Kalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Suwon 1727
原州管理營 원주관이영 Wonju Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Wonju 1678
海州管理營 해주관이영 Haeju Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Haeju 1742
春川管理營 춘천관이영 Ch'unch'on Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Ch'unch'on 1888
端川管理營 단천관이영 Tanch'on Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Tanch'on 1883
昌 (1) 창 (1) 昌德宮 창덕궁 Ch'angdŏk Kung Ch'angdŏk paleiselijke munthuis 1864
昌 (2) 창 (2) 昌原管理營 창원관이영 Ch'angwon Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Ch'angwon 1864
廣州管理營 광주관이영 Kwangju Kwalliyong Gemeentelijk militair kantoor van Kwangju in de provincie Gyeonggi 1742
京畿監營 경기감영 Kyŏnggi Kamyong Provinciehuis van Gyeonggi 1742
京水 경수 京畿水營 경기수영 Kyŏnggi Suyong Gyeonggi marinebasis 1742
黃海監營 황해감영 Hwanghae Kamyong Provinciehuis van Hwanghae 1742
平安監營 평안감영 P'yŏngan Kamyong Provinciehuis van P'yŏngan 1678
平兵 평병 平安兵營 평안병영 P'yŏngan Pyongyong P'yŏngan militair fort 1678
咸鏡監營 함경감영 Hamgyong Kamyong Provinciehuis van Hamgyong 1742
咸北 함북 咸鏡北營 함경북영 Hamgyong Pugyong Provinciehuis van noordelijk Hamyong 1742
咸南 함남 咸鏡南營 함경남영 Hamgyong Namyong Provinciehuis van zuidelijk Hamyong 1742
江原監營 강원감영 Kangwon Kamyong Provinciehuis van Gangwon 1742
慶尚監營 경상감영 Kyongsang Kamyong Provinciehuis van Kyongsang 1695
尚水 상수 慶尚水營 경상수영 Kyongsang Suyong Kyongsang marinebasis 1695
尚右 상우 慶尚右營 경상우영 Kyongsang Uyong Marinebasis aan de rechterkant van Kyongsang 1695
尚左 상좌 慶尚左營 경상좌영 Kyongsang Chwayong Marinebasis aan de linkerkant van Kyongsang 1695
全羅監營 전라감영 Chŏlla Kamyong Provinciehuis van Chŏlla 1682
全兵 전병 全羅兵營 전라병영 Chŏlla Pyongyong Chŏlla militair fort 1678
全右 전우 全羅右營 전라우영 Chŏlla Uyong Marinebasis aan de rechterkant van Chŏlla 1678
全左 전좌 全羅左營 전라좌영 Chŏlla Chwayong Marinebasis aan de linkerkant van Chŏlla 1678
忠清監營 충청감영 Ch'ungch'ŏng Kamyong Provinciehuis van Chungcheong 1742

Qianziwen bewerken

Om te kunnen vaststellen door welke ovens de Sangpyeong Tongbo munten werden geslagen, hebben sommige Koreaanse mun-munten speciale munttekens. Om de cijfers 1 tot en met 44 vast te kunnen stellen werden de eerste 44 karakters uit de Qianziwen gebruikt. Dit waren “天地玄黄 宇宙洪荒 日月盈昃 辰宿列張 寒来暑往 秋收冬藏 閏餘成歲 律吕調陽 雲騰致雨 露結為霜 金生麗水“. Hiernaast werden ook andere karakters gebruikt om te kunnen vaststellen van welke oven de Sangpyeong Tongbo munt kwam.

Wu Xing bewerken

De Vijf Elementen werden door sommige munthuizen gebruikt als munttekens om te kunnen nagaan uit welke oven deze Sangpyeong Tongbo munten kwamen.

Muntteken
(Hanja)
Koreaanse naam Betekenis in het Nederlands
Kum Metaal
Mok Houd
Su Water
Hwa Vuur
To Aarde

De Tien Hemelse Stengels bewerken

De Tien Hemelse Stengels werden gebruikt door munthuizen om ovens van één tot tien te kunnen benoemen.

Muntteken
(Hanja)
Koreaanse naam Oven nummer
Gap Één
Eul Twee
byeong Drie
jeong Vier
Mu Vijf
Gi Zes
Gyeong Zeven
Sin Acht
Im Negen
Gye Tien

De Twaalf Aardse Takken bewerken

Naast de tien hemelse stengels dragen sommige Sangpyeong Tongbo munten munttekens gebaseerd op de Twaalf Aardse Takken om de ovennummers aan te geven.

Muntteken
(Hanja)
Koreaanse naam Oven nummer
Cha Één
Ch'uk Twee
In Drie
Myo Vier
Ch'en Vijf
Sa Zes
O Zeven
Mi Acht
Sin Negen
Yu Tien
Sul Elf
Hae Twaalf

Munten met de trigram “☳” bewerken

Een klein aantal 2 mun-munten, geslagen door de T'ongyong marinebasis, hebben een van de acht trigrammen aan de rechterkant van de munt, dit is “☳” (Chin) wat donder betekent.

Overige munttekens bewerken

Er bestaan naast de karakters hierboven nog een aantal andere munttekens waarvan hun betekenis momenteel onbekend is, deze munttekens zijn:

Muntteken
(Hanja)
Koreaanse naam Betekenis in het Nederlands
Ip Binnengaan
Tae Groot(s)
Kong Arbeid
Chon Duizend
Mun Kèpèng
Won Eerste
Chon Hemel
Chung Midden
Chong Rechtopstaand
Saeng Waren
Kwang Licht
Chon Compleet
Kil Gunstig
Wan Beëindigd

Zie ook bewerken

Zie de categorie Munten van de Joseondynastie van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.