Knikker (spel)
Een knikker is een kleine massieve kogelvorm van glas, marmer, steen, hout, klei of kunststof. Soms zijn ze ook van metaal. Ze worden meestal gebruikt door kinderen om ermee te knikkeren. De bolvorm van een gewone knikker heeft een diameter van ongeveer 1 tot 2 cm. De grotere exemplaren zijn doorgaans tot 5 cm groot.
GeschiedenisBewerken
Het knikkerspel was al bekend bij de Indusbeschaving.[1] Via de Nederlanden arriveerden knikkers in de middeleeuwen op de Britse Eilanden.[2]
SoortenBewerken
Knikkers hebben uiteenlopende namen, afhankelijk van kleur, materiaal en grootte. De meer dan twintig bekende namen kunnen ook per regio, of zelfs per school, verschillen. Enkele van die namen zijn: Chineesjes (voor porseleinen knikkers), batsers (voor grote glazen knikkers).
KnikkerenBewerken
Knikkeren is het wedstrijdspel met knikkers. Er bestaan meerdere spelvormen. Een populair spel is waarbij meerdere deelnemers om de beurt, te beginnen van een afstand, een knikker (al rollend over de grond) in een kuiltje of knikkerputje moet proberen te werpen. Geprobeerd moet worden om knikkers van tegenstanders te raken zodat deze verder van het kuiltje komen te liggen. Diegene met als eerste alle knikkers in het kuiltje heeft uiteindelijk gewonnen.
Vaak, maar ook dit verschilt per regio of school, worden aan de verschillende soorten knikkers punten toegekend. Over het algemeen zijn grotere knikkers meer punten waard dan kleinere, en zeldzamere met speciale kleurpatronen meer dan de "gewone" glazen knikkers. Dit heeft weer gevolgen voor het inzetten van knikkers, want de inzetten van beide zijden moeten gelijk blijven. Meestal wordt er om de knikkers gespeeld: de winnaar wint dan alle knikkers. Kinderen bewaren soms hun knikkers in een speciale zak: de knikkerzak.
Bij een andere bekende vorm van knikkeren wordt op de grond een plank met uitsparingen geplaatst waarboven cijfers staan. De bedoeling is dan om de knikkers door de poortjes te werpen. Telkens als een knikker door een poortje gaat, krijgt men het aantal punten dat erboven staat. De winnaar is degene die na een aantal ronden de meeste punten heeft gescoord.
ProductieBewerken
Knikkers van klei worden sinds 1870 fabrieksmatig gemaakt. Vanaf 1890 konden ook de glazen knikkers fabrieksmatig worden gemaakt door speciale knikkermachines. Knikkers bestaan uit allerlei materialen, maar de glazen knikker blijft de populairste en is het meest duurzaam (slijt en breekt niet snel).
Het is niet zo eenvoudig om glazen knikkers te maken. Pas gesmolten glas moet in gelijke cilindertjes worden verdeeld. Deze cilinders gaan dan in een speciaal apparaat met een soort molenstenen, die het warme glas tot balletjes rollen. Het is lastig om dit heel precies te doen.
TriviaBewerken
- Knikkers spelen een centrale rol in de korte Nederlandse kinderfilm Voor een paar knikkers meer.
- Met de uitdrukking iemand eruit knikkeren" wordt bedoeld dat diegene tegen zijn/haar wil (tijdelijk) uit een situatie (huwelijk, arbeidsbetrekking, café en dergelijke) wordt verwijderd, vaak wegens (vermeend) wangedrag. De uitdrukking wordt ook in de sportwereld vaak gebruikt bij toernooien die volgens een knock-outsysteem worden gespeeld. Er wordt dan mee bedoeld dat iemand verliest en daardoor wordt uitgeschakeld.
- Jaarlijks wordt in Noordeloos het Nationaal Knikkerkampioenschap Kuiltje Knikkeren gehouden.
- Sinds 21 januari 2021 wordt bij SBS6 het programma "Marble Mania" uitgezonden, waarin BN-ers het tegen elkaar opnemen in allerlei spelletjes met knikkers. Dit programma wordt ook in Duitsland, Frankrijk en België uitgezonden.
KnikkerspellenBewerken
Zie ookBewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|