Kasteel Rosendael

kasteel en landgoed in Nederland

Kasteel Rosendael is een van oorsprong laatmiddeleeuws kasteel, dat door de graaf van Gelre werd gebouwd. Het kasteel ligt in het dorp Rozendaal bij Velp, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het is onderdeel van de rijksbeschermde historische buitenplaats Rosendael.

Historische buitenplaats Rosendael
Kasteel Rosendael
Locatie Rozendaal (Gld), Vlag van Nederland Nederland
Algemeen
Kasteeltype middeleeuwse burcht
Eigenaar Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen
Huidige functie opengesteld voor publiek
Gebouwd in voor 1314
Gebouwd door Graaf Reinald I van Gelre
Monumentale status rijksbeschermd complex met 21 nrs.
Monumentnummer 52473
Website GLK Rosendael
Rosendael, ca. 1890-1900

Geschiedenis bewerken

De donjon is oorspronkelijk zo'n 25 meter hoog geweest en heeft een diameter van 16 meter. Hiermee is het de grootste toren in zijn soort in Nederland. Met muren tot 4 meter dik heeft de donjon tevens de dikste muren van het land. De ruimten in de donjon zijn echter vierkant van vorm. Twee ervan worden overkluisd door tongewelven en het hoogste door een koepelgewelf.

Het kasteel wordt in 1314 voor het eerst vermeld, en Graaf Reinoud I was de eerste bewoner. Ook zijn zoon Reinoud II was er kasteelheer.

Na de graven en hertogen van Gelre werd het kasteel eigendom van drost Willem van Scherpenzeel, die het in 1536 ruilde voor zijn slot Coldenhove. In 1579 verkocht hij het weer aan Dirck van Dorth. Van Dorth liet veel aan het kasteel veranderen, en liet de tuinen, vijvers en beken aanleggen. Na Van Dorth werden achtereenvolgens de families Van Arnhem, Torck en Van Pallandt eigenaar van het landgoed en het kasteel. Tot het bezit behoorde sinds 1536 ook het bos-, heide- en jachtgebied Planken Wambuis bij Ede.[1]

Onder kasteelheer Lubbert Adolf Torck, die getrouwd was met de schatrijke Petronella van Hoorn, werden in 1732 de tuinen opnieuw aangelegd, onder architectuur van Daniel Marot. In deze tijd werden onder andere de schelpengalerijen aangelegd.

Van het oorspronkelijke kasteel is slechts de donjon overgebleven. In 1722 werd aan de toren een vierkant huis gebouwd, en werden diverse bijgebouwen en stallen gebouwd. Daarmee werd het meer een buitenhuis dan een kasteel.

De tuinen en vijvers werden in de negentiende eeuw aangepakt door architect Jan David Zocher jr., die onder andere een aantal kleinere vijvers samenvoegde tot één grote. Ook de schelpengalerijen werden aangepakt, en ten tijde van de Van Pallandts zouden daar de Bedriegertjes worden aangelegd.

In 1860 ontwierp architect Lucas Hermanus Eberson een wijziging van het interieur in opdracht van het echtpaar R.J.C. van Pallandt-Torck.

Na de Tweede Wereldoorlog, waarin het kasteel door een Amerikaanse bom werd geraakt, en het park gedeeltelijk was verwoest door een verdwaalde V2-raket, raakte het landgoed in verval, totdat in 1977 de laatste baron Willem Frederik Torck baron van Pallandt het overdroeg aan de stichtingen Het Geldersch Landschap en Vrienden der Geldersche Kasteelen. Het landhuis en de tuin werden gerestaureerd en sinds 1989 gedeeltelijk voor publiek opengesteld. Het landgoed Planken Wambuis was al in 1932 verkocht aan een beleggingsmaatschappij.[1] Rond 1985 werd ook de bibliotheek gerestaureerd welke zo'n 3000 boeken en manuscripten omvat, o.a. van de Zweedse koningin Christina gericht aan de filosoof René Descartes. Kasteelheer Jan van Arnhem (1636-1716) verzamelde destijds de werken.

Kasteel en park behoren tot de Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.

Rijksmonumenten bewerken

De 'historische buitenplaats kasteel Rosendael' is onder deze naam een rijksmonumentencomplex met nummer 528473 en omvat 21 afzonderlijke rijksmonumenten die in onderstaande tabel staan aangegeven.

Naam RM-nummer Afbeelding
Hoofdgebouw 528472  
Historische tuin- en parkaanleg 528474  
Tuinkoepel 528475  
Schelpengalerij 528476  
Bedriegertjes met schelpenwand 528477  
Cascade met stroomgoden en vazen op sokkels 528478  
Schelpengrot met waterval 528479  
Wildkelder 528480  
Waterhuishoudkundige werken 528481  
Wagenschuur 528483
Hovenierswoning 528484  
Portierswoning 528485  
Boerderij 528486  
Stal bij boerderij 528487  
Hoofdinrijhek 528488  
Toegangshek tegenover kerk 528489  
Toegangshek ten westen van kasteel 528490  
Tuinvazen 528491  
Zonnewijzer 528492  
Muziekkapel 528493
Begraafplaats 528494  

Eigenaren bewerken

 
zicht op de tuin anno 1860

Bezitters van kasteel Rosendael sedert 1579 tot 1977.

Naam Periode
Dirck van Dorth 1579 - 1583
Dirck van Dorth 1583 - 1628
Ermgard E. van Dorth 1628 - 1644
Diederik van Arnhem 1644 - 1656
Janne Margriette van Arnhem 1659 - 1721
Lubbert Adolf Torck 1721 - 1758
Petronella Wilhelmina van Hoorn 1758 - 1764
Assueer Jan Torck 1765 - 1793
Reinhard Jan Christiaan Torck 1793 - 1810
Assueer Lubbert Adolph baron Torck 1830 - 1842
Ada Catharina barones Torck 1843 - 1902
Frederik Jacob Willem baron van Pallandt 1902 - 1932
Willem Frederik Torck baron van Pallandt 1932 - 1977

Bronnen bewerken

  • Middeleeuwse kastelen van Gelderland, F.M. Eliëns en J. Harenberg, Rijswijk, 1984
  • Kasteel Rosendael, A.I.J.M. Schellart, Prof. Dr. J.G.N. Renaud en Mevr. Hans Nieuwenhuis, Zeist, 1987 (deel 21 uit de Nieuwe Reeks van de Serie Nederlandse Kastelen)
  • Geldersche Kasteelen, tot defensie en eene plaissante wooninghe, architectuur, interieur, tuinen, J.C. Bierens de Haan en J.R. Ras, Zwolle, 2000
  • Rosendael, Groen Hemeltjen op Aerd, J.C. Bierens de Haan, Zutphen, 1994
360° panorama van Kasteel Rosendael met omliggende tuinen en vijvers en met uiterst rechts de Bedriegertjes.
Zie de categorie Landgoed Rosendael van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.