Hematocriet

(Doorverwezen vanaf Hematocrietwaarde)

De hematocriet (afkorting: HT of HCT) of hematocrietwaarde (van Oudgrieks αἷμα (haima), 'bloed') is het volume van het bloed dat door de rode bloedcellen (erytrocyten) wordt ingenomen, weergegeven als een fractie van het totale bloedvolume. De hematocriet wordt bepaald door een buisje bloed te centrifugeren. Onderin verzamelen zich dan de rode bloedcellen, daarbovenop de witte bloedcellen (leukocyten; deze laag heet de buffy coat) en boven in de buis het plasma.

De hematocriet wordt bepaald na centrifugeren.
Handcentrifuge voor bloedanalyse van reageerbuisjes, Guinee-Bissau, 1973

Referentiewaarden (in liter per liter bloed):[1]

  • Mannen: 0,41 - 0,51 L/L
  • Vrouwen: 0,36 - 0,46 L/L

Zowel zeer hoge als zeer lage hematocrietwaarden brengen gezondheidsrisico's met zich mee. Mensen met zeer lage hematocrieten lijden aan bloedarmoede (anemie), wat kan komen door onder andere leukemie of een te hoge afbraak van erytrocyten. Mensen met een zeer hoge hematocriet (polycythemie) hebben stroperiger (viskeus) bloed waardoor er meer risico's zijn op hart- en vaatziekten. Ook door uitdroging of een te sterke aanmaak van erytrocyten in het beenmerg kan een verhoogde hematocriet optreden.

De normale hematocrietwaarde van vrouwen in de vruchtbare leeftijd is lager dan die van mannen, omdat vrouwen met de menstruatie ijzer verliezen. Mensen die op grote hoogte leven, zoals Nepalezen of Bolivianen, hebben van nature een veel hogere hematocrietwaarde dan laaglanders.

De hematocriet wordt op kunstmatige wijze verhoogd door injectie van erytropoëtine (epo). Bij het wielrennen en enkele andere sporten wordt een startverbod opgelegd met een te hoge hematocriet. De grens is daarbij 0,50, maar voor sporters die van nature een hoge hematocriet hebben geldt een uitzondering. Dit startverbod is formeel niet bedoeld als schorsing, maar voor de eigen gezondheid van de sport(st)er. Een te hoge hematocriet leidt namelijk tot dik en stroperig bloed, waardoor verstoppingen in haarvaten (met alle gevolgen van dien) kunnen ontstaan. Het is echter wel ontstaan als methode om het gebruik van epo tegen te gaan in de tijd dat het middel al wel als doping bekend was, maar nog niet opgespoord kon worden.

Hoogtetraining bewerken

Op grote hoogte is de zuurstofdruk van de lucht lager. Daardoor komt er minder zuurstof in het bloed, waardoor de nieren meer erytropoëtine afgeven. Hierdoor worden in het beenmerg meer rode bloedcellen gemaakt en stijgt de hematocriet. Er zijn meerdere soorten hoogtetrainingen. De meest bekende zijn living high, training high (LHTH) en living high, training low (LHTL). Vooral de effecten van LHTH zijn erg discutabel en verschillen over de wetenschappelijke literatuur. Dit omdat op hoogte het ademhalingssysteem sterk uitgedaagd wordt en daardoor het systeem van spieren en aansturing maar amper. Door het gebrek aan uitdaging is het effect van training ook klein. Vandaar dat het principe LHTL ontwikkeld is, waardoor wel optimaal getraind kan worden en ook de aanpassingen in het epo-systeem aanwezig zijn.

Zie ook bewerken