Helvoirt

dorp in de Brabantse gemeente Vught, Nederland

Helvoirt (uitspraak: Helvoort) is een dorp in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Het is onderdeel van de gemeente Vught. Het inwonertal was op 1 januari 2021 4.880.[1] Vanaf 1 januari 2021 behoort Helvoirt bij de gemeente Vught, door het opheffen van de gemeente Haaren.[2]

Helvoirt
Plaats in Nederland Vlag van Nederland
Helvoirt (Noord-Brabant)
Helvoirt
Situering
Provincie Vlag Noord-Brabant Noord-Brabant
Gemeente Vlag Vught Vught
Coördinaten 51° 38′ NB, 5° 14′ OL
Algemeen
Inwoners
(2021-01-01)
4.880[1]
Overig
Postcode 5268
Netnummer 0411
Woonplaatscode 1428
Belangrijke verkeersaders N65
Website helvoirt.net
Portaal  Portaalicoon   Nederland

Toponymie bewerken

De naam Helvoirt komt van "hel", een woest, moerassig gebied, met erdoorheen een "voort" ofwel een doorwaadbare doorgang, een weg door de broeklanden. Deze "hel" is het Helvoirts Broek met zijn modder, biezen en moerasplanten. Vroege spellingswijzen zijn: Hellevorth, Heilvoert, Hellevoirt en Helvoord.

Geschiedenis bewerken

De eerste vermelding van Helvoirt stamt van 1192. Heer Giselbert van Tilburg regelde toen samen met zijn moeder Alaysa de bouw van een kapel te Helvoirt. De omgeving moet toen al betrekkelijk intensief bewoond zijn geweest. In de 15e eeuw ging het om 600 mensen, en dat nam in de 16e eeuw toe tot ongeveer 700. Onrustige tijden maakten dat het aantal inwoners daarna weer verminderde. Bij het begin van de 19e eeuw waren er 1200 inwoners, op het einde daarvan waren het er 1600. In 1957 werd de 3000 gepasseerd en in 1974 de 4000. In 1997 werd de gemeente met 4741 inwoners opgeheven.

Tijdens de hoge middeleeuwen behoorde Helvoirt bestuurlijk tot het Kwartier van Oisterwijk van de Meierij van 's-Hertogenbosch. Het Kasteel Zwijnsbergen werd als versterkt kasteel gebouwd in de 15e eeuw als centrum van een landgoed. In 1560 werd Helvoirt als heerlijkheid uitgegeven door Filips II van Spanje. De eerste heer was Hendrik Bloeyman, die een belangrijke rol tijdens de troebelen aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog heeft gespeeld.

Kloosters bewerken

Op het grondgebied van Helvoirt hebben diverse kloostergemeenschappen bestaan, zoals:

  • Lambertus Missiehuis, omstreeks 1920 opgericht aan de Udenhoutseweg door de Paters van het Goddelijk Woord. Zij verlieten midden jaren 50 van de 20e eeuw het gebouw en verhuisden hun seminaries naar Missiehuis Sint-Willibrord in Deurne en Missiehuis Sint-Franciscus Xaverius in Teteringen. Daarna kwamen de Hospitaalbroeders van Sint-Johannes de Deo welke de naam in Misericordia veranderden en een verpleeghuis inrichtten annex opleidingsinstituut voor verplegers. Zij verlieten het gebouw in 1989. Vervolgens werd het overgenomen door de Stichting Getuigenis van Gods Liefde, van Piet Derksen. De naam werd veranderd in Bezinningscentrum Emmaus, en het werd bestemd voor groepen die komen voor christelijke bezinning. De kloostergebouwen en kapel zijn bij dit alles intact gelaten.[3]
  • Retraitehuis Loyola, aan Guldenberg 12 in een bosgebied ten noorden van Helvoirt en geleid door Jezuïeten. Sinds de jaren 1980 is in dit complex conferentiehotel 'Guldenberg' gevestigd.

Bezienswaardigheden bewerken

Natuur en landschap bewerken

Helvoirt ligt ten zuiden van de Zandleij, waarin ook de Broekleij uitmondt. Oostelijk van de kom ligt het natuurgebied Helvoirts Broek. Al rond 1900 begon met ontwatering van dit moerassig gebied en overloopplaats van overtollig water uit de Broekleij. Sinds 1994 is het omgevormd tot natuurgebied en zijn grote stukken grond in het bezit van Het Brabants Landschap. Andere natuurgebieden zijn het landgoed Zwijnsbergen nabij de Zandleij en de Helvoirtse Heide, ten noorden van de Zandleij.

Cultuur en verenigingsleven bewerken

Helvoirt heeft veel verenigingen en een actieve dorpsgemeenschap. Rondom Hemelvaartsdag wordt er sinds 1971 jaarlijks een vier dagen durend evenement georganiseerd, het "Helvoirts weekend", met muziek en gezelligheid.

Nabijgelegen kernen bewerken

Haaren, Esch, Vught, Biezenmortel, Cromvoirt

Televisieserie bewerken

In januari 2019 begon de AVROTROS met het uitzenden van het tv-programma De Buit. Dit programma speelde zich af in Helvoirt waarin tien inwoners van het dorp een overval op een busje moesten plegen en een buit van €80.000,- moet bemachtigen. In de serie probeert de recherche er binnen twee weken achter te komen wie de overval gepleegd hebben. Worden de overvallers niet ontdekt, dan mogen zij het bemachtigde geld behouden.

Geboren in Helvoirt bewerken

Zie ook bewerken

Externe link bewerken

Zie de categorie Helvoirt van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.