Gibbons (mensaap)

Gibbons
	Withandgibbon
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Mammalia (Zoogdieren)
Orde:	Primates (Primaten)
Superfamilie:	Hominoidea (Mensapen)
	Familie
	Hylobatidae; Gray, 1871
	Verspreiding van de verschillende soorten
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Gibbons op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Zoogdieren

De gibbons (Hylobatidae) ook wel kleine mensapen of lenige mensapen, zijn een familie van de orde primaten (Primates). Er bestaan 17 soorten gibbons in vier geslachten.^[1] De bekendste soorten zijn de withandgibbon (Hylobates lar) en de siamang (Symphalangus syndactylus). Deze komen alleen in Zuidoost-Azië voor. Omdat tropisch bos wordt omgezet in landbouwgebied, worden de meeste soorten bedreigd met uitsterven.

Beschrijving bewerken

Volwassen gibbons wegen 4-8 kilogram en leven in monogame familiegroepen, bestaande uit 2 tot 6 dieren. Zij leven hoog in de bomen en hebben lange armen, met handen die zo gevormd zijn dat ze zich makkelijk slingerend langs takken voort kunnen bewegen.

Wanneer ze op de grond lopen, lopen ze rechtop. Dit in tegenstelling tot de grote mensapen, die zich voortbewegen op handen en voeten.

Jonge gibbons blijven de eerste twee jaar zeer dicht bij hun moeder.

Natuurbescherming bewerken

Een grote bedreiging vormt de jacht op gibbons voor de illegale huisdierhandel. De jacht concentreert zich meestal op het verkrijgen van een jonge gibbon waarbij het moederdier of beide ouders worden gedood. Wanneer de dieren als "huisdier" gehouden worden, worden ze na ongeveer zes jaar "moeilijk". Ze worden dan vaak in te kleine kooien gehouden en hun tanden worden afgeknipt.^[2]

Alle soorten staan op de Appendix I van de CITES-lijst (Convention in International Trade in Endangered Species). Dat wil zeggen dat de dieren niet uit het wild gehaald mogen worden om te worden uitgevoerd of verhandeld.

10 (11 als je de noordelijke geelwanggibbon meetelt) van de zeventien soorten gibbons hebben de status bedreigde diersoort op de Rode Lijst van de IUCN. Voor de kuifgibbon, Hainangibbon, Nomascus nasutus Nomascus siki en de witwanggibbon is de situatie kritiek (ernstig bedreigd). Over de status van de noordelijke geelwanggibbon is weinig bekend. Alleen de Oostelijke hoelok lijkt wat minder bedreigd in zijn bestaan; die heeft de status kwetsbaar.^[3]

Op het eiland Phuket in Thailand is een Gibbon Rehabilitation Center waar men probeert uit gevangenschap geredde dieren weer in het wild uit te zetten.

Taxonomie bewerken

Familie: Hylobatidae (Gibbons) (17 soorten)
- Geslacht: Bunopithecus †
  - Soort: Bunopithecus sericus †
- Geslacht: Hoolock (Hoeloks) (2 soorten)
  - Soort: Hoolock hoolock (Westelijke hoelok)
  - Soort: Hoolock leuconedys (Oostelijke hoelok)
- Geslacht: Hylobates (7 soorten)
  - Soort: Hylobates agilis (Oenka)
    - Ondersoort: Hylobates agilis agilis
    - Ondersoort: Hylobates agilis albibardis
    - Ondersoort: Hylobates agilis unko
  - Soort: Hylobates albibarbis (Witbaardgibbon)
  - Soort: Hylobates klossii (Dwergsiamang)
  - Soort: Hylobates lar (Withandgibbon of lar)
    - Ondersoort: Hylobates lar carpenteri
    - Ondersoort: Hylobates lar entelloides
    - Ondersoort: Hylobates lar lar
    - Ondersoort: Hylobates lar vestitus
    - Ondersoort: Hylobates lar yunnanensis
  - Soort: Hylobates moloch (Zilvergibbon, Javaanse gibbon of wau-wau)
    - Ondersoort: Hylobates moloch moloch
    - Ondersoort: Hylobates moloch pongoalsoni
  - Soort: Hylobates muelleri (Borneogibbon of Müllers gibbon)
    - Ondersoort: Hylobates muelleri abbotti
    - Ondersoort: Hylobates muelleri funereus
    - Ondersoort: Hylobates muelleri muelleri
  - Soort: Hylobates pileatus (Zwartkoplar)
- Geslacht: Nomascus (7 soorten)
  - Soort: Nomascus annamensis (Noordelijke geelwanggibbon)
  - Soort: Nomascus concolor (Kuifgibbon)
    - Ondersoort: Nomascus concolor concolor
    - Ondersoort: Nomascus concolor furvogaste
    - Ondersoort: Nomascus concolor jingdongensis
    - Ondersoort: Nomascus concolor lu
  - Soort: Nomascus gabriellae (Goudwanggibbon)
  - Soort: Nomascus hainanus (Hainangibbon)
  - Soort: Nomascus leucogenys (Witwanggibbon of witwangkuifgibbon)
  - Soort: Nomascus nasutus
  - Soort: Nomascus siki
- Geslacht: Symphalangus (Siamangs) (1 soort)
  - Soort: Symphalangus syndactylus (Siamang)
    - Ondersoort: Symphalangus syndactylus continentis
    - Ondersoort: Symphalangys syndactylus syndactylus

Stambomen bewerken

Cladogram van de Primaten bewerken

Primaten (Primates)

Strepsirrhini (halfapen)

Haplorrhini (Apen en spookdieren)

Tarsiiformes (spookdiertjes en aantal alleen fossiel bekende families)

Anthropoidea (echte apen)

Platyrrhini (breedneusapen)

Catarrhini (smalneusapen)

Cercopithecoidea (apen van de Oude Wereld)

Hominoidea (mensapen)

	Hylobatidae (gibbons)

	Hominidae (mensachtigen)

Cladogram van de Hylobatidae (gibbons) bewerken

Gibbons (Hylobatidae)

Symphalangus

	Hoolock

	Hylobates

Nomascus

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (en) Sung K. Kim et al., 2011. Patterns of Genetic Variation Within and Between Gibbon. Mol. Biol. Evol. 28(8):2211–2218. full text
↑ gibbon rehabilitation project
↑ (en) Redlist IUCN

Gibbon Conservation Center

[1] (en) Sung K. Kim et al., 2011. Patterns of Genetic Variation Within and Between Gibbon. Mol. Biol. Evol. 28(8):2211–2218. full text

[2] rehabilitation project

[3] (en) Redlist IUCN

[1]

[2]

[3]

Halfapen	Dwergmaki's · Vingerdieren · Indriachtigen · Maki's · Wezelmaki's · Galago's · Loriachtigen
Apen en spookdieren	Apen van de Oude Wereld · Mensachtigen · Gibbons · Grijpstaartapen · Kapucijnapen, doodshoofdaapjes en klauwaapjes · Sakiachtigen · Spookdiertjes

Hoolock:	Westelijke hoelok (H. hoolock) · Oostelijke hoelok (H. leuconedys)
Hylobates:	Oenka (H. agilis) · Witbaardgibbon (H. albibarbis) · Dwergsiamang (H. klossii) · Withandgibbon (H. lar) · Zilvergibbon (H. moloch) · Borneogibbon (H. muelleri) · Zwartkoplar (H. pileatus)
Nomascus:	Noordelijke geelwanggibbon (N. annamensis) · Kuifgibbon (N. concolor) · Goudwanggibbon (N. gabriellae) · Hainangibbon (N. hainanus) · Witwanggibbon (N. leucogenys) · Nomascus nasutus · Nomascus siki
Symphalangus:	Siamang (S. syndactylus)