Gesegmenteerde spiegel

Een gesegmenteerde spiegel is een patroon van spiegels die dienen als segmenten van een grote gebogen spiegel. De segmenten kunnen sferisch of asymmetrisch zijn (bijvoorbeeld een gedeelte uit een parabolische spiegel.) Zij worden gebruikt in objectieven voor grote spiegeltelescopen, waaronder de zogenaamde extreem grote telescopen (ELT’s). Daar spiegels niet veel groter dan met een diameter van ca. 8 m kunnen worden vervaardigd, zijn gesegmenteerde spiegels een essentieel onderdeel van deze grote telescopen.

Gesegmenteerde spiegel van de Southern African Large Telescope

Achterzijde van de hoofdspiegel van een van de Keck-telescopen op Mauna Kea, Hawaï. Ook hier is de hexagonale vorm van de segmenten te zien.

Vaak zijn de segmenten regelmatige zeshoeken, zoals op de beide foto’s hiernaast, maar noodzakelijk is dit niet. De Giant Magellan Telescope bijvoorbeeld krijgt cirkelvormige segmentspiegels. Voor de lichtsterkte van de telescoop telt het totale oppervlak van de segmenten; dit hoeft niet noodzakelijkerwijs een aaneengesloten oppervlak te zijn. De grootste afstand tussen de segmenten bepaalt de resolutie (zie ook Apertuursynthese).

Gesegmenteerde spiegels zijn goed te combineren met actieve optiek: elk van de segmenten kan afzonderlijk worden ingesteld om invloeden van de spiegelbewegingen te compenseren.

Voorbeelden van hedendaagse telescopen met gesegmenteerde spiegels

• De beide Keck-telescopen
• Hobby-Eberly-telescoop
• Southern African Large Telescope
• Gran Telescopio Canarias (GTC), met 36 segmenten

Geplande gesegmenteerde-spiegeltelescopen

• Thirty Meter Telescope (TMT), met een diameter van 30 m
• European Extremely Large Telescope (E-ELT), met een diameter van 42 m
• Giant Magellan Telescope (GMT) krijgt zeer grote segmenten

Overwogen, maar voorlopig opgeschort:

• Overwhelmingly Large Telescope (OWL), zou oorspronkelijk 100 m worden, later beperkt tot 60 m

Overzicht telescopen

Optische telescopen groter dan 4 meter
Naam	Diameter (m)	Spiegel	Nationaliteit van de sponsors	Locatie	In gebruik
A. "Extreem grote telescopen" (diameter > 20 m):
Extremely Large Telescope (ELT)	39,3	798 segm. à 1,45 m	ESO-landen	Cerro Armazones, Chili	gepland ca. 2024
Thirty Meter Telescope (TMT)	30	492 segm. à 1,4 m	VS, Canada, Japan, China	Mauna Kea-observatorium, Hawaï	gepland ca. 2029
Giant Magellan Telescope (GMT)	24,5	7 spiegels à 8,4 m	VS, Australië, Korea	Las Campanas-observatorium, Chili	gepland ca. 2024
B. Overige telescopen groter dan 4 meter:
Very Large Telescope 1 t/m 4	4 × 8,2 = 32,8	4 × enkel	ESO-landen + Chili	Paranal-observatorium, Chili	1998-2001
Keck-telescopen I en II	2 × 10 = 20	gesegmenteerd	VS	Mauna Kea-observatorium, Hawaï	1993, 1996
Large Binocular Telescope (LBT)	2 × 8,4 = 11,8	2 × enkel	VS, Italië, Duitsland	Mount Graham Int.-obs., Arizona	2007
Gran Telescopio Canarias (GTC)	10,4	gesegmenteerd	Spanje, Mexico, VS	Obs. R. de los Muchachos, Can. Eil.	2006
Southern African Large Telescope (SALT)	9,5	gesegmenteerd	Zd.-Afrika, VS, VK, Duitsland, Polen, Nw.-Zeeland	South African Astron. Obs., Zd.-Afrika	2005
Hobby-Eberly-telescoop (HET)	9,2	gesegmenteerd	VS, Duitsland	McDonald-observatorium, Texas	1997
Subaru-telescoop (JNLT)	8,3	enkel	Japan	Mauna Kea-observatorium, Hawaï	1999
Gemini North	8,1	enkel	VS, VK, Canada, Chili, Australië, Argentinië, Brazilië	Mauna Kea-observatorium, Hawaï	1999
Gemini South	8,1	enkel	VS, VK, Canada, Chili, Australië, Argentinië, Brazilië	Cerro Pachón, Chili	2001
Atacama-obs. v.d. Univ. van Tokio (TAO)	6,5	enkel	Japan	Cerro Chajnantor, Chili	2011?
Multiple/Magnum Mirror Telescope (MMT)	6,5	enkel	VS	Fred L. Whipple Obs., Arizona	1987, 2002
Magellan-1 (‘W. Baade’) en -2 (‘L. Clay’)	6,5	enkel	VS	Las Campanas-observatorium, Chili	2000, 2002
Bolshoi Teleskop Alt-azimutalnyi (BTA-6)	6	enkel	Rusland	Zelentsjoekskaja, Karatsjaj-Tsjerk. (Rusl.)	1976
Large Zenith Telescope (LZT)	6	vloeibaar	Canada, Frankrijk	M. Knapp Research Forest, Brits-Columbia	2003
Haletelescoop	5	enkel	VS	Palomar-observatorium, Californië	1948
William Herschel-telescoop	4,2	enkel	VK, Nederland, Spanje	Obs. R. de los Muchachos, Can. Eil.	1987
Southern Astrophys. Res. Telescope (SOAR)	4,1	enkel	VS, Brazilië	Cerro Pachón, Chili	2002
Niet opgenomen zijn telescopen die nog overwogen worden (zoals de Overwhelmingly Large Telescope (OWL), voorlopig opgeschort, zie ESO).