Gemini-observatorium

bouwwerk in Hawaï en Chili

Het Gemini-observatorium is een observatorium bestaande uit twee spiegeltelescopen van elk 8,1 m, waarvan er een op het noordelijk halfrond (Hawaï) staat en de andere op het zuidelijk halfrond (Chili). Deze twee telescopen samen kunnen bijna het hele noordelijke en zuidelijke hemelgewelf waarnemen. Op dit moment (2010) behoren zij tot de meest geavanceerde telescopen ter wereld.

Gemini-noord bij zonsondergang.
De koepel staat open om de temperatuur aan te passen aan die van de buitenlucht.
Gemini-zuid

De Gemini-telescopen waren een gezamenlijk project van de VS, het VK, Canada, Chili, Brazilië, Argentinië en Australië. Het Verenigd Koninkrijk is eind 2007 uit de samenwerking getreden, maar trad twee en een halve maand later weer toe. In 2012 is het definitief uit het project getreden. Ook Australië maakt niet meer deel uit van het project.

Overzicht bewerken

Het bedieningscentrum voor de noordelijke telescoop en het internationale hoofdkantoor staan in Hilo (Hawaï), bij de vestiging in Hilo van de Universiteit van Hawaï. Het bedieningscentrum voor de zuidelijke telescoop bevindt zich bij het Cerro Tololo Inter-American Observatory (CTIO) in La Serena in Chili.

Het observatorium omvat de volgende telescopen:

De twee telescopen samen dekken bijna de gehele hemel, met uitzondering van twee kleine gebieden rond de hemelpolen: Gemini-noord kan niet noordelijker kijken dan een declinatie van +79°, en Gemini-zuid komt niet zuidelijker dan -89°.

Beide telescopen gebruiken een hele reeks van geavanceerde technologieën om de hoogst mogelijke beeldkwaliteit te leveren, waaronder actieve optiek voor het corrigeren van vervormingen van de spiegel zelf, adaptieve optiek met lasergidssterren en multi-objectspectroscopie. Verder kunnen met de twee telescopen infraroodwaarnemingen van zeer hoge kwaliteit worden verricht, dankzij geavanceerde beschermde zilverlaag op de spiegels en de eveneens geavanceerde ventilatiesystemen. Dankzij het gebruik van geavanceerde computer-netwerken kunnen beide telescopen op afstand worden bediend en kunnen waarnemingen worden verricht wanneer de atmosferische omstandigheden het gunstigst zijn, zodat de astronomen niet onnodig hoeven te reizen.

Bouw bewerken

De geschiedenis van het Gemini-observatorium is uitgebreid beschreven in het boek Giant Telescopes van W. Patrick McCray.[2] Het gaat gedetailleerd in op de technische en beleidsmatige uitdagingen waar de wetenschappers en ingenieurs mee werden geconfronteerd bij het bouwen van Gemini en andere moderne observatoria.

Geschat wordt dat de bouw van de twee telescopen ongeveer USD 184.000.000 heeft gekost, en dat één nacht meten met elke Gemini-telescoop ca. USD 40.000 kost.

De twee 8m-spiegels zijn gemaakt van ULE-glas (Ultra-Low Expansion) van Corning en wegen elk 24 ton. Elke spiegel is gemaakt door afzonderlijke zeshoekige stukken in de juiste vorm aaneen te smelten. Vervolgens zijn ze per schip naar Frankrijk getransporteerd, waar ze verder zijn geslepen en gepolijst.

Zie ook bewerken

Externe links bewerken

Referenties bewerken

  1. (en) Gemini Telescope on Mauna Kea Named in Honor of Dr. Frederick C. Gillett. Gearchiveerd op 21 maart 2023.
  2. (en) McGray, W. Patrick (2006), Giant Telescopes. Harvard University Press. ISBN 9780674019966.
Zie de categorie Gemini Observatory van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Optische telescopen groter dan 4 meter
Naam Diameter (m) Spiegel Nationaliteit van de sponsors Locatie In gebruik
A. "Extreem grote telescopen" (diameter > 20 m):
Extremely Large Telescope (ELT) 39,3 798 segm. à 1,45 m ESO-landen Cerro Armazones, Chili gepland ca. 2024
Thirty Meter Telescope (TMT) 30 492 segm. à 1,4 m VS, Canada, Japan, China Mauna Kea-observatorium, Hawaï gepland ca. 2029
Giant Magellan Telescope (GMT) 24,5 7 spiegels à 8,4 m VS, Australië, Korea Las Campanas-observatorium, Chili gepland ca. 2024
B. Overige telescopen groter dan 4 meter:
Very Large Telescope 1 t/m 4 4 × 8,2 = 32,8 4 × enkel ESO-landen + Chili Paranal-observatorium, Chili 1998-2001
Keck-telescopen I en II 2 × 10 = 20 gesegmenteerd VS Mauna Kea-observatorium, Hawaï 1993, 1996
Large Binocular Telescope (LBT) 2 × 8,4 = 11,8 2 × enkel VS, Italië, Duitsland Mount Graham Int.-obs., Arizona 2007
Gran Telescopio Canarias (GTC) 10,4 gesegmenteerd Spanje, Mexico, VS Obs. R. de los Muchachos, Can. Eil. 2006
Southern African Large Telescope (SALT) 9,5 gesegmenteerd Zd.-Afrika, VS, VK, Duitsland, Polen, Nw.-Zeeland South African Astron. Obs., Zd.-Afrika 2005
Hobby-Eberly-telescoop (HET) 9,2 gesegmenteerd VS, Duitsland McDonald-observatorium, Texas 1997
Subaru-telescoop (JNLT) 8,3 enkel Japan Mauna Kea-observatorium, Hawaï 1999
Gemini North 8,1 enkel VS, VK, Canada, Chili, Australië, Argentinië, Brazilië Mauna Kea-observatorium, Hawaï 1999
Gemini South 8,1 enkel VS, VK, Canada, Chili, Australië, Argentinië, Brazilië Cerro Pachón, Chili 2001
Atacama-obs. v.d. Univ. van Tokio (TAO) 6,5 enkel Japan Cerro Chajnantor, Chili 2011?
Multiple/Magnum Mirror Telescope (MMT) 6,5 enkel VS Fred L. Whipple Obs., Arizona 1987, 2002
Magellan-1 (‘W. Baade’) en -2 (‘L. Clay’) 6,5 enkel VS Las Campanas-observatorium, Chili 2000, 2002
Bolshoi Teleskop Alt-azimutalnyi (BTA-6) 6 enkel Rusland Zelentsjoekskaja, Karatsjaj-Tsjerk. (Rusl.) 1976
Large Zenith Telescope (LZT) 6 vloeibaar Canada, Frankrijk M. Knapp Research Forest, Brits-Columbia 2003
Haletelescoop 5 enkel VS Palomar-observatorium, Californië 1948
William Herschel-telescoop 4,2 enkel VK, Nederland, Spanje Obs. R. de los Muchachos, Can. Eil. 1987
Southern Astrophys. Res. Telescope (SOAR) 4,1 enkel VS, Brazilië Cerro Pachón, Chili 2002
Niet opgenomen zijn telescopen die nog overwogen worden (zoals de Overwhelmingly Large Telescope (OWL), voorlopig opgeschort, zie ESO).