's-Hertogenbosch (gemeente)

gemeente in Noord-Brabant, Nederland
(Doorverwezen vanaf Gemeente 's-Hertogenbosch)

's-Hertogenbosch (uitspraak) is een gemeente in de provincie Noord-Brabant. De stad 's-Hertogenbosch is de hoofdplaats van de gemeente en tevens de hoofdstad van Noord-Brabant. De gemeente telt 160.740 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en maakt deel uit van het stedelijk netwerk BrabantStad. In 2022 telde de gemeente 158.863 inwoners.

's-Hertogenbosch
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente 's-Hertogenbosch (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Noord-Brabant Noord-Brabant
COROP-gebied Noordoost-Noord-Brabant
Coördinaten 51° 41′ NB, 5° 18′ OL
Algemeen
Oppervlakte 117,81 km²
- land 109,99 km²
- water 7,82 km²
Inwoners
(1 januari 2024)
160.740?
(1461 inw./km²)
Bestuurscentrum 's-Hertogenbosch
Belangrijke verkeersaders A2/E25A59
A65       N279
Zuid-Willemsvaart
Máximakanaal
Spoorlijn Tilburg - Nijmegen
Spoorlijn Utrecht - Boxtel
Politiek
Burgemeester (lijst) Jack Mikkers (VVD)
Bestuur CDA, VVD, D66, Rosmalens Belang, GroenLinks, PvdA (2022-heden)
Zetels
D66
VVD
GroenLinks
Rosmalens Belang
CDA
De Bossche Groenen
PvdA
Leefbaar 's-Hertogenbosch
SP
Partij voor de Dieren
Volt
Bosch Belang
Gewoon Ge-DREVEN
PVV
VOOR Den Bosch
50PLUS
39
6
5
4
4
3

3
3
2
2

1

1
1
1
1
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen (2012) € 29.000 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014) € 278.000
WW-uitkeringen (2014) 40 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 5200-5249, 5381-5383, 5390-5392
Netnummer(s) 073
CBS-code 0796
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.s-hertogenbosch.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente 's-Hertogenbosch
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
's-Hertogenbosch
Topografische gemeentekaart van 's-Hertogenbosch, per september 2022
Gemeente 's-Hertogenbosch
Gemeente 's-Hertogenbosch in 1866

Geschiedenis van de gemeente bewerken

De gemeente kende in 1933 een eerste gemeentelijke herindeling, toen de gemeente Cromvoirt werd opgeheven. Het gedeelte ten zuiden van de Langstraatspoorlijn kwam bij de gemeente Vught. Deuteren, het gedeelte ten noorden van deze spoorlijn kwam bij de gemeente 's-Hertogenbosch.

In 1971 vond er wederom een gemeentelijke herindeling plaats. De gemeenten Empel en Meerwijk en Engelen werden geannexeerd door de gemeente 's-Hertogenbosch en verloren hun zelfstandigheid. De gemeente Rosmalen werd in 1996 bij de gemeente 's-Hertogenbosch gevoegd. In 2015 zijn de dorpen Nuland en Vinkel van de opgeheven gemeente Maasdonk bij 's-Hertogenbosch gekomen. Het derde dorp van Maasdonk, Geffen, is naar de gemeente Oss gegaan.

Politiek bewerken

Gemeenteraad bewerken

De gemeenteraad van 's-Hertogenbosch bestaat uit 39 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
D66 2 2 1 - 3 5 5 6
VVD 4 5 5 5 5 5 5 5
GroenLinks 3 3 4 5 5 3 4 4
Rosmalens Belang 10 6 6 4 4 5 3 4
CDA 6 6 6 5 4 5 4 3
PvdA 6 5 4 8 5 4 3 3
De Bossche Groenen - - - - 12 1 3 3
SP 2 4 3 5 3 3 3 2
Leefbaar 's-Hertogenbosch1 - 2 4 2 2 -3 2 2
Bosch Belang 4 4 4 4 4 53 2 1
Gewoon Ge-DREVEN - - - - - - 1 1
PVV - - - - - - 1 1
50PLUS - - - - - - 1 1
PvdD - - - - - - - 1
Volt - - - - - - - 1
VOOR Den Bosch - - - - - - - 14
BVP - - - - - 3 2 -
Trots op Nederland - - - - 2 - - -
Stadspartij Knillis 1 1 2 1 1 -3 - -
AOV/Unie55+ 1 1 - - - - - -
Totaal 39 39 39 39 39 39 39 39
Opkomst 49,53% 40,45% 51,32% 48,30%
1: Leefbaar 's-Hertogenbosch deed in 1998 mee onder de naam Politieke Lente'97, in 2002-2010 als Leefbaar 's-Hertogenbosch en Rosmalen en sinds 2018 als Leefbaar 's-Hertogenbosch Paul Kagie
2: de Bossche Groenen deden in 2010 mee met een naamloze lijst
3: Bosch Belang, Leefbaar 's-Hertogenbosch en Stadspartij Knillis hadden in 2014 een gezamenlijke lijst onder de naam Bosch Belang
4: Nam deel onder de naam VOOR Den Bosch Joep Gersjes

College van B&W bewerken

Het college van B&W bestaat na de verkiezingen van 2022 en het vertrek van GoenLinks- wethouder Kâhya in september 2023 uit:

Het Stadskantoor 's-Hertogenbosch is gevestigd aan de Wolvenhoek 1 in 's-Hertogenbosch.

Geografie bewerken

Woonplaatsen (BAG) bewerken

Woonplaats (BAG) Inwoners 2021[1]
's-Hertogenbosch 111.025
Rosmalen 37.240
Nuland 4.575
Vinkel 2.595

Kernen en wijken bewerken

Tot de gemeente 's-Hertogenbosch behoren naast bovenstaande woonplaatsen ook de volgende dorpen en gehuchten: Bokhoven, Deuteren, Dieskant, Empel, Engelen, Gewande, Hintham, Kruisstraat, Maliskamp, Meerwijk, Orthen, Oud-Empel, Rosmalen, Nuland en Vinkel.

De gemeente 's-Hertogenbosch bestaat uit 14 wijken:[2] Binnenstad, De Groote Wielen, Empel, Engelen, Graafsepoort, Maaspoort, Muntel/Vliert, Noord, Rosmalen Noord, Rosmalen Zuid, West, Zuidoost, Nuland en Vinkel

  Zie Wijken in 's-Hertogenbosch voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Ligging bewerken

De gemeente ligt in het noorden van de provincie Noord-Brabant. De rivier de Maas is in het noorden de grens van de gemeente en provincie. De gemeente grenst daar aan het Gelderse Maasdriel. In het oosten grenst de gemeente aan Oss en in het zuiden aan Sint-Michielsgestel en Vught. Vlijmen in het westen behoort tot de gemeente Heusden, zodat deze gemeente ook aan 's-Hertogenbosch grenst.

   Aangrenzende gemeenten   
        Maasdriel (Gld)       Oss 
             
 Heusden    
           
        Vught       Sint-Michielsgestel 

Zustersteden bewerken

De zustersteden van 's-Hertogenbosch zijn:

Verkeer en vervoer bewerken

Door de toenemende drukte en de groei van de gemeente, dreigen de wegen rond de gemeente dicht te slibben. Daarom zijn in 2002 maatregelen getroffen om het verkeer beter te laten doorstromen. Van 2006 tot 2010 zijn er werkzaamheden aan de A2 uitgevoerd om die weg uit te breiden naar een 4×2-autosnelweg. De binnenste 2×2-rijstroken zijn voor doorgaand verkeer tussen Utrecht en Eindhoven. De buitenste 2×2-rijstroken zijn bestemd voor regionaal verkeer tussen de stadsdelen en A59-verkeer tussen Waalwijk en Oss. De beide rijbanen van de A2 tussen 's-Hertogenbosch en Zaltbommel zijn verbreed van twee naar drie rijstroken. De Zuid-Willemsvaart is om de stad heen geleid, onder de naam Máximakanaal. Dit kanaal ligt aan de oostkant van de A2, tussen Rosmalen en de stad in.

Binnen de gemeente liggen drie treinstations: 's-Hertogenbosch, 's-Hertogenbosch Oost en Rosmalen. Alle drie de stations liggen aan de spoorlijn Tilburg - Nijmegen en worden, op station 's-Hertogenbosch na, alleen bediend door Sprinters. Station 's-Hertogenbosch ligt eveneens aan de spoorlijn Utrecht - Eindhoven en wordt ook bediend door Intercitytreinen.

Voorzieningen bewerken

De stad bedient de omliggende regio met het Jeroen Bosch ziekenhuis.

's-Hertogenbosch heeft verschillende mogelijkheden voor waterrecreatie. De stad heeft een rechtstreekse aansluiting op en ligging aan de Maas en enkele waterplassen binnen de gemeentegrenzen. De Oosterplas, de Zuiderplas en het Engelermeer profileren zich als de stadsstranden van 's-Hertogenbosch. In de Vinex-wijk De Groote Wielen, in de polder tussen Rosmalen en Empel, is veel ruimte vrijgemaakt voor water en waterrecreatie.

Media bewerken

 
Studio 8FM Brabant

Dtv Den Bosch is de lokale omroep voor de gemeente 's-Hertogenbosch. De Bossche Omroep verschijnt wekelijks als huis-aan-huisblad.

Sport bewerken

In 's-Hertogenbosch zijn verschillende sportteams op verschillende takken van sport op het hoogste niveau. In de loop der jaren zijn daar verscheidene teams landskampioen geworden. Vooral de kampioenschappen van de dames van Hockeyclub 's-Hertogenbosch spreken boekdelen. Sinds 1998 werd Hockeyclub 's-Hertogenbosch alleen in 2009 geen landskampioen. De basketballers van Heroes Den Bosch zijn sinds 1979 16× landskampioen geweest en zijn daarmee nationaal recordhouders. Ook hebben de rugbyers van Rugbyclub The Dukes en de tennisdames van Bastion Baselaar voor landstitels gezorgd in 's-Hertogenbosch. In het verleden, nog voordat er sprake was van betaald voetbal in Nederland, werd BVV in 1948 landskampioen.

Andere teams uit 's-Hertogenbosch die op het hoogste niveau spelen of speelden zijn bijvoorbeeld de schakers van HMC Den Bosch en de ijshockeyclub Eagles, in 1967 landskampioen. Bekende andere teams zijn de voetballers FC Den Bosch, OJC Rosmalen en de turners Flik-Flak, waar onder anderen Yuri van Gelder en Jeffrey Wammes hun kunsten vertoonden.

Jaarlijks worden in de gemeente 's-Hertogenbosch sportevenementen gehouden zoals Indoor Brabant en het Unicef Open. Tijdens Indoor Brabant wordt voor twee onderdelen gestreden voor de FEI Wereldbeker, te weten dressuur en springen. Het Tennistoernooi van Rosmalen is een grastoernooi dat als voorbereiding geldt voor Wimbledon.

Op zaterdag 20 augustus 2022 was 's-Hertogenbosch startplaats van de tweede etappe (finishplaats Utrecht) van de Ronde van Spanje 2022. De gemeente ’s-Hertogenbosch betaalde hiervoor € 300.000, waarbij de dekking is bepaald uit de budgetten sportevenementen 2019 en 2020 (twee jaar € 100.000,-) en bestuurlijke representatie 2019 en 2020 (twee jaar € 25.000). De resterende € 50.000 kwam uit de reserve themajaren citymarketing.[3][4] Aanvankelijk stond de Vuelta start in Nederland gepland voor 2020, maar moest in dat jaar worden afgelast vanwege de coronapandemie. In 2022 vond uiteindelijk alsnog de Vuelta start in Nederland plaats, de organisatiekosten waren echter wel gestegen. De gemeente ’s-Hertogenbosch stelde daardoor € 34.000 extra beschikbaar.[5]

  Zie Sport in 's-Hertogenbosch voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bekende Bosschenaren bewerken

 
Standbeeld Jeroen Bosch op de Markt

Als men geboren wordt in 's-Hertogenbosch, is men automatisch een Bosschenaar. Dit geldt voor de gehele gemeente. Dit wil dus zeggen, dat iemand die na 1971 in Empel is geboren ook een Bosschenaar is. De bekendste Bosschenaar is Jeroen Bosch, een 15e-eeuwse schilder. Uit 's-Hertogenbosch komt ook een aantal politici, zoals voormalig minister-president Jan de Quay.

  Zie lijst van Bosschenaren voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Cultuur bewerken

Monumenten bewerken

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

Kunst in de openbare ruimte bewerken

In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

Zie ook bewerken

Commons heeft mediabestanden in de categorie 's-Hertogenbosch.

Externe link bewerken