Gebruiker:Woudloper/Kat

"Woudlopers kat is een kater, zwart met wit. Het dier heeft een staart, maar geen poten. Zie foto."

Miauwen lukt nog, maar lopen wordt lastig. Woudlopers kat heeft nl. geen poten.

Eigen observaties en eigen onderzoek

Eigen observaties vormen een probleem in de discussies over verifieerbaarheid. De eis die verifieerbaarheid stelt is dat alle informatie in de encyclopedie te onderbouwen is met een bron, liefst een bron die algemeen voor handen is. Explicieter betekent het dat:

1. Elk feit is controleerbaar in een bron. Oftewel: er horen geen feiten in deze wiki te staan die niet ergens in een bron te vinden zijn.
2. Elke gedachtegang, conclusie of redenatie is controleerbaar in een bron. Er horen geen originele gedachten, conclusies of redenaties voor te komen in deze wiki.

Het kan echter niet anders dan dat voor primaire waarnemingen een uitzondering moet gelden. Een aantal voorbeelden die in de discussies naar voren kwamen gaven problemen. Dit zijn twee van die voorbeelden:

• Het voorbeeld van overlijdensdata, waarbij verwezen wordt naar een grafzerk als bron. Soms komen deze data niet overeen met wat in kranten gevonden kan worden. Aangezien men mag aannemen dat de grafzerk nauwkeuriger is dan de krant, is het beter de grafzerk als bron te gebruiken. De zerk kan dan als primaire bron beschouwd worden. Dit soort bron is niet makkelijk controleerbaar als je ver bij de grafsteen vandaan woont, maar laten we vertrouwen op de gebruiker die de moeite nam de zerk te bezoeken.
• Het voorbeeld van de kaarten van oude spoorlijnen in België. De kaarten worden getekend aan de hand van zelf vergaarde GPS-gegevens. Ook dit zijn primaire gegevens, verkregen door eigen observatie. Net als de observatie dat Woudlopers kat zwart is.

Dit soort zelf vergaarde informatie hoort gewoon gebruikt te kunnen worden, zolang het bij de waarneming blijft. De voorwaarde is wel dat een feit wordt beschreven. Er mag geen sprake zijn van een eigen (primaire) conclusie of gedachtegang. Eigen observatie is prima, maar eigen onderzoek is ongewenst. We kunnen de hierboven genoemde twee regeltjes nu explicieter maken.

1. Elk feit is controleerbaar in een bron of door eigen waarneming. Oftewel: er horen geen feiten in deze wiki te staan die niet controleerbaar juist zijn.
2. Elke gedachtegang, conclusie of redenatie is controleerbaar in een betrouwbare, gepubliceerde bron. Er horen geen originele gedachten, conclusies of redenaties voor te komen in Wikipedia.

Woudlopers kat en de grenzen van eigen observaties

Er ligt een adder onder het gras, zoals Woudlopers kat laat zien. De kat heeft op de foto nl. geen poten. Betekent dit dat de informatie dat katten geen poten hebben in Wikipedia mag komen? Die informatie is natuurlijk niet juist, maar valt ze niet te onderbouwen met een foto, een eigen waarneming dus?

Het blijkt dat aan waarnemingen altijd beperkingen zitten, die horen bij de instrumenten of methoden die we gebruiken om waar te nemen. Het hier gebruikte instrument is een foto, die maar één kant van de kat laat zien: de bovenkant. Omdat we van boven op de kat kijken, zijn de poten onzichtbaar. De foto stelt ons niet in staat de onderkant van de kat te bekijken, zodat niet met zekerheid vast te stellen is of het dier wel of geen poten heeft. Kortom, de onderbouwing van de informatie klopt niet omdat geen rekening is gehouden met de beperkingen van de manier van waarnemen.

Daarnaast is de vraag of iedereen dezelfde waarneming zou doen. Stel, je stuurt 10 mensen op Woudlopers kat af met de opdracht een foto te maken, dan zullen sommigen terugkomen met een foto van de zijkant van het dier, anderen met een foto van de voor-, boven of achterkant. Op veel van die foto's zullen de poten van de kat wel zichtbaar zijn. Kortom, als we een eigen waarneming toestaan, moet die waarneming zo gedaan zijn, dat iedere andere persoon met dezelfde middelen tot dezelfde conclusie komt. Een foto kan dus helemaal niet gebruikt worden om te onderbouwen of en hoeveel poten een kat heeft, omdat het dier niet op alle foto's hetzelfde aantal poten zal hebben.

Aan de twee regeltjes hierboven moeten we dus nog een derde toevoegen:

3. Onderbouwen van feiten met eigen waarnemingen is toegestaan, zolang rekening is gehouden met de beperkingen van de manier van waarnemen, en de waarneming reproduceerbaar is.

Bronvermelding bij eigen observaties

De tekst hierboven gaat over brongebruik, niet over bronvermelding! De richtlijn verifieerbaarheid gaat over de vraag of er bronnen bestaan, niet over de vraag of zichtbaar is welke bronnen gebruikt zijn. Het is een misverstand dat bij eigen observaties, of überhaupt bij elk feit, een bron vermeld dient te worden. Dat zou teksten haast onleesbaar maken vanwege de vele noten. Pas als informatie controversieel is of er op een of andere manier verwarring of onduidelijkheid kan zijn (bijvoorbeeld bij het afronden van getallen of het elkaar tegenspreken van de bronnen) wordt bronvermelding een noodzaak. Op Wikipedia betekent dat in de praktijk dat men een bron dient te geven op het moment dat een andere gebruiker daarom vraagt. Lukt het niet een betrouwbare bron te geven, dan dient de informatie te worden verwijderd.

Hoe zit dat dan bij eigen observaties? In dat geval is een bronverwijzing zoals bij een boek natuurlijk niet in alle gevallen mogelijk. Om het voorbeeld van de grafstenen te nemen, kan er echter wel een noot geplaatst worden achter de sterfdatum, waarin staat: "Volgens opschrift grafsteen" of iets dergelijks. Stel dat een andere gebruiker opmerkt dat de datum niet kan kloppen, omdat in een bepaalde krant anders staat, dan kan de tekst in de voetnoot ook worden uitgebreid tot: "Volgens opschrift grafsteen, maar <naam krant> geeft <datum in krant>" (uiteraard dient ergens een complete verwijzing naar de krant (datum, paginanummer) te worden gegeven).