Lockheed Martin F-22 Raptor

Lockheed Martin F-22 Raptor
Algemeen
Rol	jachtvliegtuig
Bemanning	1
Varianten	X-44 MANTA, FB-22
Stukprijs	USD 150 miljoen (2009)
Status
Eerste vlucht	YF-22: 29 september 1990 ; F-22: 7 september 1997
Aantal gebouwd	195 ; 8 test en 187 operationeel
Gebruik	United States Air Force, de Amerikaanse luchtmacht
Afmetingen
Lengte	18,9 m
Hoogte	5,1 m
Spanwijdte	13,6 m
Vleugeloppervlak	78,0 m²
Gewicht
Leeggewicht	19700 kg
Brandstofgewicht:	intern 8200 kg ; met 2 externe brandstoftanks 11900 kg
Startgewicht	29300 kg
Max. gewicht	38000 kg
Krachtbron
Motor(en)	2 keer Pratt & Whitney F-119 turbojet
Stuwkracht	elk 156+ kN
Prestaties
Kruissnelheid	mach 1.82 ; supercruise 1963 km/h
Topsnelheid	meer dan mach 2.25 ; geclassificeerd op 2410 km/h
Vliegbereik	met twee externe brandstoftanks: 2977 km
Actieradius	met twee externe brandstoftanks: 3200 km
Dienstplafond	18000 m
Bewapening
Boordgeschut	één M61 Vulcan 20 mm gatlingkanon
Ophangpunten	vier onder de vleugels, elk met een capaciteit van 2300 kg
Bommen	zie artikel
Raketten	zie artikel
Portaal	Luchtvaart

De Lockheed Martin F-22 Raptor is het meest geavanceerde jachtvliegtuig van de Amerikaanse luchtmacht. De straaljager wordt in delen door de firma’s Lockheed Martin Aeronautics, Boeing en Pratt & Whitney geproduceerd. Het moet de United States Air Force tot het midden van de 21e eeuw in staat stellen het luchtoverwicht in de wereld te handhaven.

De eerste vlucht van een F-22 Raptor was in september 1997. In 2023 scoorde een F-22 de eerste air-to-air kill door een ballon uit de lucht te schieten die vermoedelijk door China werd ingezet om boven het Amerikaanse vasteland te spioneren.^[2]

Geschiedenis bewerken

Ontwikkeling van de F-22 begon in de jaren ’80 als de studie Advanced Tactical Fighter ATF. Dit was een geavanceerd gevechtsvliegtuig, tijdens de Koude Oorlog dat voor de bestrijding van de luchtmacht van de Sovjet-Unie werd ontworpen. Het toestel moest de F-15 Eagle uit 1972 en de F-117 Nighthawk uit 1981 vervangen. De Raptor moet het eventueel tegen negen toestellen tegelijk uit de Su-27 Flanker-klasse op kunnen nemen. Er wordt aangenomen, de meeste gegevens zijn nog geheim, dat de F-22 bij een snelheid van meer dan 1500 km/h op de radar onzichtbaar blijft. De Raptor wordt er ook toe in staat geacht vijandelijke toestellen op zeer grote afstand te kunnen aanvallen.

De Raptor heeft een bredere missie gekregen dan alleen van ATF. Het toestel heeft behalve dat het voor luchtoverwicht zorgt, de capaciteit om ook allerlei speciale opdrachten uit te voeren, zoals grondaanvallen met allerlei soorten “slimme” precisiemunitie.

De F-22 Raptor wordt door Lockheed Martin Aeronautics, gevestigd in Marietta (Georgia) geproduceerd, door Boeing in Seattle, Washington, en door Pratt & Whitney in East Hartford, Connecticut. Het eerste toestel van de productielijn werd in januari 2003 als testvliegtuig aan de Nellis Air Force Base in Nevada geleverd, maar er worden ook tests op Edwards Air Force Base in Californië uitgevoerd. Tijdens de tests verongelukte een toestel, maar in oktober 2004 werden de laatste tests succesvol afgesloten en werd de Raptor operationeel verklaard. De productie werd in 2011 vervroegd afgerond op grond van een gewijzigde behoefteanalyse en sinds 2012 zijn er nog 187 operationeel.

Alle trainingen aan het vliegend en onderhoudspersoneel worden gegeven op Tyndall AFB, in Florida.

Er is op 25 maart 2009 een F-22 in Californië neergestort en op 16 november 2010 is er een in Alaska gecrasht.

Het werd op 23 september 2014 bekend dat de F-22 voor de eerste maal in een offensieve actie werd ingezet, in het noorden van Syrië gericht tegen IS of Islamitische Staat.

Uitrusting en bewapening bewerken

Het toestel heeft een aantal eigenschappen die voor een straaljager belangrijk zijn.

Het kan supercruise vliegen, langdurig supersonisch vliegen zonder gebruik van naverbranders te maken.
Het is extreem wendbaar. Dat komt door de thrust-vectoring-eigenschappen van de uitlaten.
Het is een stealthvliegtuig.
Het heeft geïntegreerde avionica aan boord voor een optimale afstemming van de motoren, besturing en navigatie. De computers kunnen meer dan 10,3 gigabyte per seconde verwerken.

De standaard raketbewapening bestaat uit

twee AIM-9 Sidewinder hittezoekende raketten
zes AIM-120 AMRAAM.

Vier van de AIM-120 AMRAAM-raketten kunnen vervangen worden door

twee 1000 ponds Joint Direct Attack Munition
acht 250 ponds Small Diameter Bomb.

Orders bewerken

De Verenigde Staten hadden oorspronkelijk 277 toestellen besteld, maar dit aantal werd vanwege de hoge kostprijs van $150 miljoen per toestel^[3] tot 183 teruggebracht. De Raptor was op de strategische bommenwerper B-2 Spirit na het duurste gevechtsvliegtuig ooit.

Israël, Zuid-Korea en Japan hebben belangstelling getoond, maar vanwege de nieuwe technologie willen de Verenigde Staten het toestel niet exporteren.

Inzet bewerken

De eerste operationele F-22-squadrons werden op de bases Langley AFB, in Virginia, de 1st Fighter Wing, en Elmendorf AFB, in Alaska, gelegerd. Verdere squadrons zijn er inmiddels gelegerd op Tyndall AFB, Florida, Holloman AFB, New Mexico, Nellis AFB, Nevada en Hickam AFB, Hawaï. Een testsquadron voert permanente testen met de F-22 uit vanop Edwards Air Force Base in Californië.

Internationaal werd het toestel al ingezet vanaf de Al Dhafra Air Base in de Verenigde Arabische Emiraten en de Kadena Air Base, een basis van de Amerikaanse luchtmacht in Japan.

In 2023 werd een F-22 ingezet om een ballon vanuit China uit de lucht te halen. Dit was de eerste “air-to-air”-neutralisatie door een F-22.^[2]