Verenkleed
Het verenkleed is het verenpak van vogels.
Topografie van het verenkleed bewerken
Om het verenkleed van een vogel te beschrijven, worden bepaalde begrippen voor bepaalde groepen (partijen) veren gebruikt zoals stuit (veren op het onderste deel van de rug), kruin, wenkbrauwstreep en oogstreep op de kop, elleboog-, arm- en handpennen en vleugeldekveren (vogelvleugel). Zo ook voor de onderkant van de vogel, waar de begrippen keel, borst, buik, flanken, dijen en anaalstreek duiden op bepaalde verenpartijen.
| Typen verenpartijen | |
|---|---|
 |
2 = Kruin, indien alleen bovenkant van de kop, vaak heeft vogel nog een wenkbrauwstreep 5 = Mantel 6 = Kleine vleugeldekveren 7 = Schouder 8 = Grote vleugeldekveren 9 = Elleboog- en armpennen 10 = Stuit (niet zichtbaar) 11 = Handpennen 12 = Anaalstreek 13 = "Dij" (Bevederd deel van de tibia, het scheenbeen. Het dijbeen is bij vogels niet van buiten zichtbaar) 14 = "Knie", maar feitelijk de hiel, het gewricht tussen het scheenbeen (tibia) en de voet (tarsus) 15 = Tarsus (begin van de voet) 16 = Tenen (deel van de tarsus) 17 = Tibia (scheenbeen) 18 = Buik 19 = Flank 20 = Borst 21 = Keel 23 = Oogstreep, als streep boven oog ligt: wenkbrauwstreep |
| Typen veren van de vleugel | |
|---|---|
 |
1 = handpennen 2 = handdekveren 3 = duimvleugel 4 = armpennen 5 = grote dekveren 6 = middelste dekveren 7 = kleine dekveren 8 = tertials (elleboogpennen) 9 = schouder (-veren) |
Soorten verenkleden bewerken
Er zijn verschillende soorten verenkleden, afhankelijk van de leeftijd van een vogel, maar ook van het seizoen. Jonge vogels zoals kuikens van kippen hebben donsveren. Dit zijn buigzame veren zonder baardjes, die goed isoleren. Later krijgen ze pas echte veren. Ook kennen veel vogels een winterkleed en een zomerkleed, om zich beter aan te passen aan het seizoen. Zo is een winterkleed vaak grauwer van kleur maar dikker, en is het zomerkleed dunner en in de regel mooier omdat het broedseizoen de zomer is. Andere soorten, zoals papegaaien, spenderen hun hele leven in tropische gebieden en hebben hier weinig aan. Het wisselen van verenkleed wordt rui genoemd. Alle soorten vogels hebben veren, al lijken die van sommige soorten meer op haren, zoals bij de kiwi's.
Verenkleed bij jonge vogels bewerken
Jonge vogels hebben een ander verenkleed dan volwassen vogels. Dit komt doordat jonge vogels nog relatief zwak en onervaren zijn. De kleuren zijn dan meer gericht op camouflage. Dit in tegenstelling tot volwassen dieren die bij vogels vaak bonte kleuren dragen. Er zijn drie soorten verenkleden bij jonge vogels:
- Juveniel kleed
- Dit kleed is het eerste echte verenkleed en wordt gedragen vanaf het moment dat het jong gaat uitvliegen tot de eerste rui.
- Eerste winterkleed
- Het eerste winterkleed volgt op het juveniele verenkleed en wordt meestal in het najaar door gedeeltelijke rui gevormd. Het wordt tot het voorjaar van het tweede kalenderjaar gedragen.
- Eerste zomerkleed
- Dit kleed vervangt het eerste winterkleed in de late winter tot het voorjaar van het tweede kalenderjaar (maar nog eerste levensjaar) van de vogel. In tegenstelling tot het eerste winterkleed wordt het eerste zomerkleed meestal verkregen middels volledige rui, maar ook wel slijtage van de veerranden. Het wordt gedragen tot de volgende rui, doorgaans in late zomer/najaar van hetzelfde jaar, wanneer het wordt vervangen. Het nieuwe kleed heet dan het tweede winterkleed, en eventueel volgt een tweede zomerkleed en derde winterkleed etc. De tijdstippen van rui zijn steeds hetzelfde totdat het jong volwassen is en een adult verenkleed krijgt.
Verenkleed bij volwassen vogels bewerken
Jonge vogels zijn vaak goed gecamoufleerd maar volwassen dieren in veel gevallen juist niet om met de kleuren te pronken. Eenmaal volwassen hebben sommige soorten pluimen, kuiven of kammen. Qua kleur en intensiteit is de vervanging van het juveniele kleed door het adulte kleed bij veel soorten zeer drastisch. Het verenkleed bij geslachtsrijpe vogels – de vogels die in staat zijn zich voortteplanten, dus de volwassen vogels – is het adulte kleed (ad).
Adult zomerkleed (ad zomer) bewerken
Dit kleed wordt meestal door gedeeltelijke rui in het voorjaar gevormd. Bij enkele soorten door volledige rui, of door het afslijten van veerranden, waaronder de bontgekleurde veren verborgen lagen. Vooral de mannetjes zijn in de zomer bonter gekleurd dan in de winter vanwege de voortplantingstijd, maar ook vrouwtjes krijgen een zomerkleed.
Adult winterkleed (ad winter) bewerken
Het adulte winterkleed is doorgaans minder opvallend gekleurd dan het zomerkleed. Het wordt gedragen door volwassen vogels tijdens het winterhalfjaar. Het wordt meestal door volledige rui tijdens of na de broedtijd gevormd.
Eclipskleed bewerken
Het eclipskleed, of kortweg eclips, is te beschouwen als een kort gedragen winterkleed. Gedurende de rest van het jaar, inclusief de hele winter, dragen ze het zomerkleed.
Het eclipskleed is het onopvallende verenkleed van ganzen en eenden als ze in de rui zijn na het broedseizoen. Door de gelijktijdige rui van de slagpennen kunnen ze dan korte tijd niet vliegen. Een camouflerend verenkleed is dan zeer welkom. In deze periode lijken de mannetjeseenden, die de rest van het jaar erg opvallen, op de vrouwtjes. Bij de wilde eend zijn de mannetjes dan te herkennen aan de groene/gele snavels, en aan bruine/oranje snavels de vrouwtjes.
Bronnen, noten en/of referenties
|