Wikipedia

Orden, onderscheidingen en medailles van Oekraïne

Wikimedia-lijst
(Doorverwezen vanaf Draagvolgorde van de Oekraïense onderscheidingen)

De regering van Oekraïne stelde sinds de onafhankelijkheid in 1991 diverse Oekraïense orden, onderscheidingen en medailles in. De basis daarvoor is gelegd in artikel 106, vijfentwintigste lid, van de Oekraïense grondwet, nu artikel 114-5, negende lid. Dat artikel geeft de president de bevoegdheid om staatsonderscheidingen uit te reiken en om eretitels toe te kennen. Deze bevoegdheden zijn in 2000 nader uitgewerkt in de Wet op de Staatsonderscheidingen van Oekraïne.[1]

In 1996 kregen ministeries en andere centrale uitvoeringsorganisaties in Oekraïne de bevoegdheid om departementale onderscheidingen in te stellen. Daarnaast zijn er in Oekraïne relatief veel orden, onderscheidingen en medailles die door particuliere organisaties, waaronder religieuze, worden uitgegeven.

Staatsonderscheidingen bewerken

Het Oekraïense decoratiesysteem kent de volgende typen van officiële staatsonderscheidingen: de eretitel Held van Oekraïne, orden, medailles, de onderscheiding "persoonlijk vuurwapen”, eretitels van Oekraïne, staatsprijzen van Oekraïne en presidentiële onderscheidingen. Deze onderscheidingen kunnen worden uitgereikt aan burgers en militairen, vaak ook aan niet-Oekraïners.[1] Elke ridderorde kent een eigen instellingsbesluit en ordestatuut.

De Eretitel Held van Oekraïne bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
De Eretitel Held van Oekraïne
звання Герой України
 23 augustus 1998 De hoogste Oekraïense onderscheiding. Kan alleen aan Oekraïners worden uitgereikt. Gedecoreerden worden benoemd in de Orde van de Gouden Ster of de Orde van de Natie.[2]
  Orde van de Gouden Ster
орден "Золота Зірка"
 23 augustus 1998 Voor persoonlijke heldenmoed.
  Orde van de Natie
орден Держави
 23 augustus 1998 Voor uitmuntende arbeidsprestaties.

Orden bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
  Orde van de Vrijheid
орден Свободи
 10 april 2008 Voor erkenning van buitengewone verdiensten ter bevordering van de soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne, de consolidatie van de Oekraïense maatschappij, het ontwikkelen van de democratie, sociaaleconomische en politieke hervormingen, het verdedigen van constitutionele rechten, burgerlijke vrijheden en mensenrechten.[3]
  Orde van Vorst Jaroslav de Wijze
орден князя Ярослава Мудрого
 23 augustus 1995 Graden: I-V.
Voor erkenning van buitengewone verdiensten aan Oekraïne op het gebied van staatsvorming, het vergroten van het internationale aanzien van Oekraïne, het bevorderen van de economie, de wetenschap, het onderwijs, de cultuur, de kunsten en de gezondheidszorg en voor buitengewone charitatieve, humanistische en maatschappelijke activiteiten.[4]
Vernoemd naar de vorst van het Kievse Rijk Jaroslav de Wijze.
  Orde van Verdienste
орден "За заслуги"
 22 september 1996 Graden: I-III
Voor erkenning van buitengewone verdiensten op economisch, wetenschappelijk, sociocultureel, militair of staatkundig gebied en andere maatschappelijke inzet.[5]
Oorspronkelijk ingesteld op 19 augustus 1992 als Ere-onderscheiding van de President van Oekraïne.[6]
  Orde van Bohdan Chmelnytsky
орден Богдана Хмельницького
 3 mei 1995 Graden: I-III.
Militaire onderscheiding voor Oekraïners voor erkenning van uitzonderlijke verdiensten ter bescherming van de soevereiniteit van de staat en de territoriale integriteit, ter versterking van de landsverdediging en de staatsveiligheid.[7]
Vernoemd naar de 17e-eeuwse kozakkenleider Bogdan Chmelnitski.
  Orde van de Helden van de Hemelse Honderd
орден Героїв Небесної Сотні
 1 juli 2014 Voor erkenning van burgermoed, patriottisme, het verdedigen van de constitutionele principes van de democratie, liefdadige, humanistische of maatschappelijke activiteit in Oekraïne en onbaatzuchtige diensten ten gunste van het Oekraïense volk getoond tijdens de Euromaidan-protesten en de Revolutie van de Waardigheid (november 2013-februari 2014) en andere gebeurtenissen die verband houden met de bescherming van de onafhankelijkheid, soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne.[8]
Vernoemd naar de dodelijke slachtoffers die vielen in Kiev in januari en februari 2014 ten tijde van Euromaidan.
  Orde voor Dapperheid
орден "За мужність"
 21 augustus 1996 Graden: I-III
Voor persoonlijke heldenmoed, getoond bij het redden van personen en zaken van materiële waarde tijdens noodsituaties of tijdens het bestrijden van criminaliteit en andere vormen van militair en plichtsgetrouw optreden en gevallen van burgermoed in levensbedreigende situaties.[9]
Oorspronkelijk ingesteld op 29 april 1995 als Onderscheiding van de President van Oekraïne (de ster en het kruis) voor Dapperheid.[10]
  Orde van Vorstin Olha
орден княгині Ольги
 15 augustus 1997 Graden: I-III
Voor "verdienste voor Oekraïne en de samenleving door vrouwen" en bijzondere verdiensten op het gebied van bestuur, cultuur, wetenschap, industrie, de samenleving, liefdadigheid en andere publieke activiteiten.
De enige Oekraïense damesorde.[11]
Vernoemd naar de vorst van het Kievse Rijk Olga van Kiev.
  Orde van Daniel van Galicië
орден Данила Галицького
 20 februari 2003 Voor personeelsleden van de Oekraïense strijdkrachten en ambtenaren voor de erkenning van hun betekenisvolle persoonlijke bijdrage aan de ontwikkeling van Oekraïne, en eerlijke en onberispelijke dienstverlening aan het Oekraïense volk.[12]
Vernoemd naar de 13e-eeuwse vorst Daniel van Galicië.
Orde voor Dapper Werk in de Mijnen
орден "За доблесну шахтарську працю"
 2 september 2008 Graden: I-III.
Voor mijnbouwarbeiders die betrokken zijn bij de winning van steenkool, ijzererts, ferro- en zeldzame metalen, mangaan- en uraniumerts, en aan mijnbouwarbeiders die voltijds ondergronds werken.[13]

Medailles bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
  voor Militaire Dienst van Oekraïne
"За військову службу Україні"
 5 oktober 1996 [14]
  voor Onberispelijke Dienst
"За бездоганну службу"
 5 oktober 1996 Graden: I-III.[15]
  voor de Beschermer van het Vaderland
"Захиснику Вітчизни"
 8 oktober 1999 Naar aanleiding van de Russisch-Oekraïense Oorlog en het gebruik van het oranje-zwarte Sint-jorislintje door pro-Russische sympathisanten, is het oorspronkelijke ontwerp van het lint van de medaille uit 1999, waarin oranje-zwarte elementen werden gebruikt, in 2015 vervangen.[16]
  voor een Gered Leven
"За врятоване життя"
 10 april 2008 [17]

De onderscheiding "Persoonlijk Vuurwapen" bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
  Onderscheiding "Persoonlijk Vuurwapen"
відзнака "Іменна вогнепальна зброя"
 29 april 1995 Het betreft het semiautomatische pistool FORT-12 van Oekraïense makelij.[18]

Eretitels van Oekraïne bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
  Eretitels van Oekraïne
почесне звання України
 vanaf 1934 Er waren al eretitels in de tijd van de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek, 1934-1991. Onder de Wet op de Staatsonderscheidingen van Oekraïne[1] zijn er sinds 2010 in totaal 41 Eretitels.

Staatsprijzen van Oekraïne bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
  Nationale Taras Sjevtsjenko-prijs van Oekraïne
Національна премія України імені Тараса Шевченка
 20 mei 1961 Vernoemd naar de 19e-eeuwse Oekraïense schrijver, dichter, kunstschilder, tekenaar en humanist Taras Sjevtsjenko.[19]
  Staatprijs van Oekraïne op het gebied van Wetenschap en Techniek
Державна премія України в галузі науки і техніки
 23 april 1969
  Staatprijs van Oekraïne op het gebied van Architectuur
Державна премія України в галузі архітектури
 12 april 1988
  De Oleksandr Dovzjenko-Staatsprijs van Oekraïne
Державна премія України імені Олександра Довженка
 10 september 1994 Vernoemd naar de filmregisseur en scenarioschrijver Oleksandr Dovzjenko.[20]
  Staatprijs van Oekraïne op het gebied van Onderwijs
Державна премія України в галузі освіти
 21 september 2006

Presidentiële onderscheidingen bewerken

Versiersel Naam (Nederlands/Oekraïens) Instelling Bijzonderheden
  Kruis voor Militaire Verdienste
хрест бойових заслуг
 5 mei 2022 Voor erkenning van buitengewone persoonlijke moed en dapperheid of een buitengewone heldendaad tijdens een gevechtsmissie onder omstandigheden van levensgevaar en direct contact met de vijand of voor uitmuntend succes bij het leiden van troepen of de strijdkrachten tijdens militaire (gevechts)operaties.[21]
In het instellingsbesluit is vastgelegd dat het kruis voor alle andere onderscheidingen wordt gedragen. Als de ontvanger ook de Orde van de Gouden Ster en/of de Orde van de Natie met titel Held van Oekraïne heeft, wordt het Kruis van Militaire Verdienste daaronder geplaatst.
  Ivan Mazepa-Kruis
хрест Івана Мазепи
 26 maart 2009 Blijk van erkenning voor een betekenisvolle bijdrage aan de herleving van het nationale, cultureel-artistieke, geestelijke, architectonische, of militair-historische erfgoed en voor verdiensten op het gebied van staatsvorming, diplomatie, humanisme, wetenschap, onderwijs, of liefdadigheid.
Vernoemd naar de 17e-eeuwse kozakkenhetman Ivan Mazepa.
Hoewel het geen ridderorde is, is in het instellingsbesluit vastgelegd dat het kruis in de draagvolgorde na de Orde van Daniel van Galicië (en dus voor de Orde voor Dapper Werk in de Mijnen) komt.[22]
  medaille "Voor Arbeid en Overwinning"
медаль "За працю і звитягу"
 16 mei 2001 [23]
  herinneringsmedaille "60 jaar bevrijding van Oekraïne van de fascistische bezetter"
ювілейна медаль "60 років визволення України від фашистських загарбників"
 17 september 2004 [24]
  herinneringsmedaille "20 jaar Onafhankelijkheid van Oekraïne"
ювілейна медаль "20 років незалежності України"
 30 mei 2011 [25]
  jubileummedaille "25 jaar Onafhankelijkheid van Oekraïne"
ювілейна медаль «25 років незалежності України»
 17 februari 2016 [26]
Op 22 augustus 2016 ontving Vira Ivanivna Lutsenko, als voorzitter van Stichting “Oekraïners in Nederland”, deze herinneringsmedaille uit handen van president Petro Porosjenko.[27]
  herdenkingsmedaille "25 jaar na de terugtrekking van de troepen uit Afghanistan"
пам'ятна медаль «25 років виведення військ з Афганістану»
 14 februari 2014 [28]
  medaille "70 jaar bevrijding van Oekraïne van de fascistische bezetter"
медаль "70 років визволення України від фашистських загарбників"
 28 oktober 2014 [29]
  herinneringsmedaille "70 jaar Overwinning op het Nazisme"
ювілейна медаль «70 років Перемоги над нацизмом»
 29 april 2015 [30]
  onderscheiding van de President van Oekraïne "voor deelname aan de antiterroristische operatie"
відзнака Президента України «За участь в антитерористичній операції»
 17 februari 2016 [31]
  onderscheiding van de President van Oekraïne "voor een humanitaire bijdrage aan de antiterroristische operatie"
відзнака Президента України «За гуманітарну участь в антитерористичній операції»
 17 februari 2016 [32]
  onderscheiding van de President van Oekraïne "Voor de verdediging van Oekraïne"
відзнака Президента України «За оборону України»
 5 augustus 2022 [33]
onderscheiding van de President van Oekraïne "Voor deelname aan de liquidatie van de gevolgen van het ongeluk met de reactor in Tsjernobyl"
відзнака Президента України «За участь у ліквідації наслідків аварії на Чорнобильській АЕС»
 14 december 2021 [34]
  onderscheiding van de President van Oekraïne "Gouden Hart"
відзнака Президента України «Золоте серце»
 5 december 2022 [35]

Naast de presidentiële onderscheidingen is er in 1999 een Presidentieel Erecertificaat ingesteld voor actieve liefdadigheid op humanitair gebied (Oekraïens: відзнака Президента України - Почесної Грамоти Президента України за активну благодійницьку діяльність у гуманітарній сфері).[36]

Departementale onderscheidingen bewerken

In 1996 werden in Oekraïne departementale onderscheidingen ingesteld om ministeries en andere centrale uitvoeringsorganisaties in staat te stellen om werknemers te onderscheiden voor belangrijke arbeidsprestaties in de betreffende bedrijfstak of werkterrein.[37]

In 2012 was de behoefte ontstaan om de procedure voor het instellen en gebruiken van departementale onderscheidingen te verbeteren, er redelijke aantallen voor vast te stellen en de begrotingsuitgaven te verminderen. Daartoe werd een wettelijk reglement vastgesteld en werden ministers, diensthoofden van centrale uitvoeringsorganisaties, commandanten van militaire formaties en rechtshandhavingsinstanties opgedragen om hun besluiten inzake de instelling van departementale onderscheidingen te herzien en in overeenstemming te brengen met het reglement.[38]

Het komt ook voor dat departementale onderscheidingen die tussen 1996 en 2012 zijn ontstaan (mede) als gevolg van het reglement weer zijn afgeschaft. Dat gebeurde bijvoorbeeld met de departementale onderscheiding van het Oekraïense ministerie van Volksgezondheid, het Kruis van Panteleimon de Genezer (Oekraïens: Хрест Пантелеймона Цілителя, Chrest Pantelejmona Tsilytelja, vernoemd naar Pantaleon van Nicomedia), die in 2009 door toenmalig minister Vasyl Knjazevytsj was ingesteld en in 2016 door minister Ulana Suprun werd afgeschaft. Er waren tussen 2010 en 2016, sinds het aftreden van Knjazevytsj, geen kruizen meer toegekend. In 2017 was Knjazevytsj betrokken bij de instelling van de publieksonderscheiding voor professionaliteit en barmhartigheid "Orde van Sint-Panteleimon", een particuliere onderscheiding, met hetzelfde kleinood.[39][40][41]

Departementale onderscheidingen voor Nederlanders en Belgen bewerken

De volgende Nederlanders ontvingen de medaille voor steun aan de Oekraïense strijdkrachten, een militaire onderscheiding van het ministerie van Defensie van Oekraïne:

  • John Stienen, adviseur van Stichting Spoetnik voor de organisatie en verlening van bijstand aan de Oekraïense strijdkrachten, het handhaven van het moreel van de verdedigers van de staatssoevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne en ter gelegenheid van de Onafhankelijkheidsdag van Oekraïne (2019).[42][43]
  • Monika Kop-Wijering, plaatsvervangend commandant van het Militair Revalidatie Centrum Aardenburg, voor haar inzet om Oekraïense patiënten revalidatiezorg te bieden (2022).[44]

De onderscheiding van de opperbevelhebber van de Oekraïense strijdkrachten "Voor steun aan het leger" (Oekraïens: Нагрудний знак «За сприяння війську», Nahroednyj znak "Za spryjannja viiskoe") werd op 14 februari 2023 door Valerij Zaloezjny toegekend aan de Nederlandse luitenant-kolonel Richard Schulte voor zijn rol bij het International Donor Coordination Centre, dat de Britse en Amerikaanse inspanningen combineert om de stroom wapens en uitrusting richting Oekraïne te coördineren als antwoord op de Russische invasie van Oekraïne.[45]

Op 17 december 2022 ontving pater Karel Stautemas van de abdij van Grimbergen de onderscheiding van de bevelhebber van de Oekraïense marine "Voor steun aan de Oekraïense Marine" (Oekraïens: відзнака «За сприяння Військово-Морським Силам України», vidznaka "Za spryjannja Viiskovo-Morskym Sylam Oekraïny") voor inzet en moed voor de geleverde hulp.[46]

In 2005 ontving John Krutzen, honorair raadgever van de Oekraïense ambassade in België, het Ereteken voor Verdienste van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Oekraïne (Oekraïens: Нагрудний знак «Відзнака МЗС України», Nahroednyj znak "Vidznaka MZS Oekraïny") in de Eerste Klasse.[47]

  • Versierselen
  •  
    Voor steun aan de strijdkrachten
  •  
    Voor steun aan het leger
  •  
    Voor steun aan de Oekraïense Marine
  •  
    Ereteken voor Verdienste BuZa Oekraïne

Draagvolgorde van Oekraïense onderscheidingen bewerken

Batons in draagvolgorde

Bij de instelling van de onderscheidingen na de onafhankelijkheid heeft Oekraïne in de wet geen expliciete draagvolgorde vastgesteld.

De draagvolgorde van de ridderorden in Oekraïne is afhankelijk van de hiërarchie en de plaats waar de verschillende versierselen (ordeketen, grootlint, lint, uitreikversiersel, ster) gedragen worden en volgt de volgorde waarin de orden worden genoemd in de Wet op de Staatsonderscheidingen van Oekraïne.[1]

De uitreikversierselen van de meeste Oekraïense ridderorden die niet om de hals worden gedragen, worden in de volgorde van de hiërarchie op de linkerborst gedragen. Een belangrijke uitzondering hierop wordt gevormd door het Ivan Mazepa-Kruis, dat geen ridderorde maar een presidentiële onderscheiding is, maar waarbij in het instellingsbesluit van 26 maart 2009 is vastgelegd dat deze in de draagvolgorde na de Orde van Daniel van Galicië (en dus voor de Orde voor Dapper Werk in de Mijnen) komt.[48] De sterren volgen onder de uitreikversierselen.

Andere uitzonderingen worden gevormd door de versierselen van de Orde van Bohdan Chmelnytsky in de Tweede en Derde Klasse die op de rechterborst worden gedragen.

De volledige draagvolgorde wordt daarmee als volgt:

gevolgd door de overige draagtekens (medailles en onderscheidingen) die op de linkerborst worden gedragen: presidentiële onderscheidingen, onderscheidingen van het ministerie van Defensie van Oekraïne, onderscheidingen van de opperbevelhebber van de Oekraïense Strijdkrachten, de Militaire Inlichtingendienst van Oekraïne, de bevelhebbers van de onderdelen van de Oekraïense Strijdkrachten, andere ministeries en centrale overheidsdiensten van Oekraïne en van lokale overheden.[49]

Van de Orde van de Gouden Ster, de Orde van de Natie, de Orde van Vorst Jaroslav de Wijze en de Orde van Verdienste bestaan ook miniaturen die in plaats van het uitreikversiersel gedragen kunnen worden.

  • Op de linkerborst onder de draagtekens:
    • De ster van de Orde van Vorst Jaroslav de Wijze in Klassen II en III
    • De ster van de Orde van Verdienste in Klasse I
    • De ster van de Orde voor Dapperheid in Klasse I en de Onderscheiding van de President van Oekraïne, de ster voor Dapperheid
  • Op de rechterborst:
    • De Orde van Bohdan Chmelnytsky in Klassen II en III
gevolgd door de insignes horende bij de eretitels en staatsprijzen.

Historische orden bewerken

Ook de beide 20e-eeuwse voorgangers van de huidige republiek Oekraïne hebben elk een ridderorde ingesteld:

Particuliere onderscheidingen bewerken

Naast de door of namens de Oekraïense overheid uitgegeven orden, medailles, eretitels, staatsprijzen en presidentiële en departementale onderscheidingen worden in Oekraïne relatief veel particuliere onderscheidingen toegekend. Dit gebeurt onder andere door de diverse Christelijke kerken en door andere niet-gouvernementele organisaties.

Kerkelijke onderscheidingen bewerken

Door alle grote Oekraïense Christelijke kerkgenootschappen, de Oekraïens-Orthodoxe Kerk patriarchaat van Kiev (sinds 2018 Orthodoxe Kerk van Oekraïne), de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk en de Oekraïens-Orthodoxe Kerk patriarchaat van Moskou, nu de Oekraïens-Orthodoxe Kerk, zijn kerkelijke onderscheidingen ingesteld.

Pseudo-orden bewerken

In Oekraïne werden ten minste twee pseudo-orden uitgegeven: de Orde van Nicolaas Thaumaturgus, een internationale orde en de Orde van Sint-Nicolaas Thaumaturgus, een Oekraïense orde. Beide zijn vernoemd naar Sint-Nicolaas de Wonderdoener en zijn niet door een legitieme "Fons honorum" zoals een regering of een voorheen regerend vorst ingesteld.

In 2017 kwam er een nieuwe pseudo-orde bij, de publieksonderscheiding voor professionaliteit en barmhartigheid "Orde van Sint-Panteleimon" (Oekraïens: Орден Святого Пантелеймона, Orden Svjatoho Pantelejmona), die zichzelf beschouwt als de voortzetting van de in 2016 afgeschafte departementale onderscheiding van het Oekraïense ministerie van Volksgezondheid, het Kruis van Panteleimon de Genezer.[41]

Open decoratiesysteem bewerken

Uit onvrede met de wijze waarop de Oekraïense onderscheidingen worden toegekend werd in 2012 door de Oekraïense falerist Oleksandr Sopov een open decoratiesysteem voorgesteld, dat iedereen het recht en de mogelijkheid geeft om onafhankelijk een persoon te onderscheiden die, naar zijn of haar mening, een heldendaad, een opmerkelijke prestatie of speciale verdienste heeft verricht. Hij noemt dit open systeem van publieke onderscheidingen "Eretekens van nationale eer".[51]

Beja Kluiters van Stichting Spoetnik ontving op 14 augustus 2017 de onderscheiding "voor liefdadigheid" (Oekraïens: Відзнака «За благодійність», Vidznaka "za blagodiynist") namens de Oekraïense Liefdadigheidsstichting "Missie van het Goede van Oekraïne".[52]

Het Witte Kruis "Honor et Gloria" (Oekraïens: Білий хрест "Honor et Gloria", Bilyj chrest "Honor et Gloria") werd op 30 oktober 2023 namens Stichting Revalidatiecomplex "Agape Oekraïne" uit Loetsk toegekend aan Martina Brunschot van Lunet Zorg en aan Hanneke Vrielink van SOFT Tulip. Op 15 december 2023 viel dezelfde eer te beurt aan burgemeester Meijer van Huizen, aan Jan van den Bosch van de Stichting New Life Holland en aan Hendrik Jan van den Berg van de Lelie zorggroep.[53][54]

Vrijwilligersonderscheidingen bewerken

Omdat er sinds de Russische invasie van Oekraïne meer initiatieven zijn om Oekraïense legereenheden te steunen, is er ook vanuit die eenheden behoefte om betrokkenen via een onderscheiding te bedanken voor hun steun.

Drie vrijwilligers van Stichting Spoetnik ontvingen de Medaille voor dienstbetoon aan het Oekraïense volk (Oekraïens: Медаль За Службу Українському Народу, Medalj Za Sloezjboe Oekraïnskomoe Narodoe).[43]

Mila Khomiakova-Kornieieva uit Den Bosch ontving het Vrijwilligerskruis (Oekraïens: Хрест Волонтер, Chrest Volonter).[55]

Zie de categorie Orders, decorations and medals of Ukraine van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Orden,_onderscheidingen_en_medailles_van_Oekraïne&oldid=67380786"