Dmanisi-mensen

De Dmanisi-mensen (Homo georgicus) zijn een groep in 1991, 1999 en 2001 in Dmanisi, Georgië gevonden schedels en kaken van de uitgestorven mensensoort Homo erectus. Op basis van radiometrische datering van vulkanische lagen, paleomagnetisme en analyse van op de vindplaats gevonden dierlijke fossielen is bepaald dat de fossielen ongeveer 1,8 Ma oud zijn. Bij de fossielen werden ook werktuigen en dierlijke botten, zoals schedels van de Etruskische neushoorn en Cervus perrieri, gevonden.

Dmanisi-mensen
kopie van een van de schedels
Datering	1,8 Ma
Periode	Vroegpaleolithicum
Cultuur	Pre-Oldowan
Archeologische informatie
Vindplaats	Dmanisi
Jaar	1991, 1999 en 2001
Ontdekker	David Lordkipanidze
Collectie	Nationaal Museum van Georgië
Portaal    Archeologie

Aanvankelijk was men van mening dat de fossielen tot Homo ergaster behoorden maar vanwege de verschillen in afmetingen werden de resten als nieuwe soort beschreven. In 2002 als Homo georgicus beschreven leken ze evolutionair tussen de oudere Homo habilis en de jongere soort Homo erectus te staan, qua herseninhoud en gezichtsvorm. Deze Homo georgicus werd 150 cm lang en 50 kg zwaar, en was bipedaal.

Het hersenvolume van de schedel met de vondstcode D2700 is 600 cm³. In oktober 2013 werd een nieuwe schedel beschreven. Deze was de meest complete van allemaal en had ook een complete onderkaak. De schedel had met 538 cc de kleinste herseninhoud van allemaal. Op basis van al deze verschillende schedels begonnen onderzoekers de variatie in schedels te vergelijken met de variatie in schedels bij moderne mensen en bij moderne chimpansees. Hieruit bleek dat de variatie bij de schedels uit Dmanisi even groot was als bij de moderne mensen en bij de moderne chimpansees. Het materiaal zou dus geen reden geven er verschillende soorten in te onderscheiden. De variatiebreedte omvat die van de hele vroege Homo. Er werd daarom geopperd dat alle schedels uit dezelfde tijdsperiode in Afrika en Eurazië, ondanks de verschillen, tot dezelfde soort behoren: Homo erectus, waarbinnen dan H. habilis, H. rudolfensis, H. ergaster en H. georgicus zouden vallen. Dit zou betekenen dat Homo erectus de eerste mensensoort zou zijn die zich over een groot deel van de wereld verspreidde.

In 2013 herriepen de vinders de oorspronkelijke classificatie en deelden de vondsten als Homo erectus ergaster georgicus in bij H. erectus.

De vondsten uit Dmanisi hebben morfologische eigenschappen die zowel lijken op H. erectus als op vertegenwoordigers uit de H. Habilis / H. rudolfensis / A. sediba-groep. Zo is bijvoorbeeld het hersenvolume duidelijk kleiner dan van H. erectus. Het ligt tussen 545 cc en 775 cc en valt daarmee binnen het bereik van de zojuist genoemde groep (met uitzondering van A. sediba). Deze ligt namelijk tussen 510 cc en 750 cc. De lichaamslengte, ca. 145 cm tot 166 cm, ligt tussen die van H. habilis en de typische vertegenwoordigers van H. erectus. De vorm van onder- en bovenkaak, de boog waarin de tanden staan, lijkt meer op die van H. erectus. Ook de forse beenkammen boven de ogen doen onmiddellijk denken aan H. erectus. Binnen de Dmanisi-fossielen is tussen de individuen een grote variatie aan eigenschappen te zien, in beide richtingen. Daaruit ontstaat het vermoeden dat zij eigenlijk vertegenwoordigers zijn van een overgangsvorm van een vroege vorm van Homo, waartoe H. habilis behoort, en H. erectus. Een overgangsvorm die al eerder Afrika verliet. In Dmanisi zijn alleen Oldowan stenen werktuigen gevonden. Dit is een andere aanwijzing dat deze mensen nog niet verder ontwikkeld waren tot H. erectus.

Niet alleen in Europa, maar ook in Azië is iets dergelijks aangetroffen. De vroege vormen van H. erectus aldaar, zoals de Lantianmens uit Gongwangling (China) en Modjokerto (Java), hebben een hersenvolume dat nauwelijks dat van H. habilis overtreft, namelijk 780 cc (Lantian). Zij doen, net als de vondsten van Dmanisi, denken aan een primitieve overgangsvorm tussen de vroege verschijningsvormen van Homo in Afrika en H. erectus. Door Weidenreich en Von Koeningswald werd in de vorige eeuw gesproken over Pithecanthropus robustus respectievelijk Homo modjokertensis, voor de forse en primitieve H. erectus uit de Djetis-lagen van Java. Dit om het verschil aan te geven met de typische vertegenwoordigers van H. erectus (Javamens) uit Trinil en Solo en de H. erectus uit Zhoukoudian (China). In deze context kunnen ook genoemd worden de zeer robuuste Homo erectus meganthropus uit Java en de raadselachtige dwergvorm, de Floresmens. Mogelijk zijn beide direct uit een dergelijke overgangsvorm ontstaan. Hoewel de Floresmens het overleefd heeft totdat H. sapiens verscheen, heeft deze zich niet veel verder ontwikkeld. Hetzelfde zou kunnen gelden voor Homo naledi uit Zuid-Afrika. De aanwezigheid van deze overgangsvormen naar H. erectus in verschillende werelddelen, en de doorontwikkeling richting de moderne mens die daar zichtbaar is, wordt door aanhangers van het multiregionaal model aangevoerd als een belangrijk argument voor hun hypothese.

Vondsten

De volgende fossielen zijn bij Dmanisi gevonden:

• In 1991, een kaak (D211), die toebehoorde aan een jong volwassene.
• In 1999, een schedel (D2282) van een jonge vrouw en een schedeldak (D2280) van een in de twintig jaar oude man.
• In 2000, een onderkaak (D2600).
• In 2001, een complete schedel (D2700) en een onderkaak (D2735). Tevens werd een deel van een skelet gevonden.
• In april 2005, een schedel (D3444) en een onderkaak (D3900).
• In oktober 2013 beschreven, een complete schedel en onderkaak.

Sociaal gedrag

In een van de aangetroffen schedels waren geen tanden meer aanwezig en volgens professor David Lordkipanidze heeft de hominide aan wie deze schedel behoorde ook geen tanden meer gehad. Hij heeft zonder tanden nog jarenlang kunnen leven. Hij leidt daar weer uit af dat dit een individu van oudere leeftijd is geweest die alleen heeft kunnen overleven doordat de groep een sociale structuur met zorg voor ouderen kende.

In 2022 werd gemeld dat bij schedel D2280 vier verwondingen waarneembaar zijn die ten dele veroorzaakt zouden kunnen door geweld tussen de mensen onderling, hoewel ziekte of een aanval door een roofdier ook niet viel uit te sluiten.

Op grond van de microwearanalyse van aangetroffen tanden blijkt, dat de H. Georgicus niet in één voedselbron gespecialiseerd was, maar een veelzijdig dieet had.

Meer afbeeldingen

• 

  schets van een schedel

• 

  Chopper, ongeveer 1,8 miljoen jaar oud

Bronnen en verwijzingen

Voetnoten

Referentie

• A. Vekua, D. Lordkipanidze, G. P. Rightmire, J. Agusti, R. Ferring, G. Maisuradze, et al. (2002). "A new skull of early Homo from Dmanisi, Georgia". Science, 297:85–9.
• Meyer, M.R. 2005. Functional biology of the Homo erectus axial skeleton from Dmanisi, Georgia. Ph.D. Dissertation, University of Pennsylvania
• Cools, Stijns. Europees hoofdstuk in verhaal van ontstaan van de mens begint eerder dan gedacht: Homo georgicus zet menselijke evolutietheorie op zijn kop.

Externe links

• Dmanisi archeologische site
• Hominid species
• Skull D2700 (met enkele Creationistische opmerkingen)
• Homo georgicus
• [1] (artikel Scientias)
• [2] (engelstalig artikel Universiteit Zürich)