Diego Velázquez (kunstschilder)

Spaans kunstschilder (1599-1660)

Diego Rodríguez de Silva y Velázquez, of kortweg Velázquez (Sevilla, gedoopt 6 juni 1599 - Madrid, 6 augustus 1660) was een Spaanse kunstschilder die werkte als hofschilder van de Spaanse koning Filips IV, voor wie hij veel portretten van de koninklijke familie, evenals enkele religieuze schilderijen, genrestukken en andere werken maakte.

Velázquez
Zelfportret van Diego Velázquez, geschilderd rond 1643 (Galleria degli Uffizi, Firenze).
Persoonsgegevens
Volledige naam Diego Rodríguez de Silva y Velázquez
Geboren gedoopt 6 juni 1599, Sevilla
Overleden 6 augustus 1660, Madrid
Geboorteland Spanje
Beroep(en) Kunstschilder
Tekenaar
Beeldhouwer
Grafisch kunstenaar
Keramist
Oriënterende gegevens
Stijl(en) Barok
RKD-profiel
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

BiografieBewerken

In Madrid raakte hij geïnspireerd door de werken van Titiaan in de koninklijke verzameling en door Rubens, die hij in 1628 ontmoette. Hij was in Italië van 1629 tot 1631 en van 1648 tot 1651. Tijdens zijn tweede bezoek schilderde hij paus Innocentius X. Velázquez behoorde tot de ongetitelde, lage Spaanse adel en werd opgenomen in de Orde van Sint Jacob.

SchilderstijlBewerken

Zijn vroege werk in Sevilla toont uitzonderlijk realisme en waardigheid, plezier in het vastleggen van een aantal verschillende structuren, rijk kleurgebruik en contrasten van licht en schaduw.

Zijn overige werk is sterk gebaseerd op observatie, waarmee hij veel gemeen heeft met de Hollandse barok-schilderschool. Velázquez interesseerde zich voor alle facetten van het bestaan: voor het licht dat op een kruik, een stuk stof of een karaf met water valt, voor kleurnuances en schaduwen, maar vooral voor de blik in de ogen van mensen, voor de kleine trekjes rond hun mond, voor de lijnen in hun gezicht.

De mythe blijft in het werk van Velázquez nog steeds aanwezig, maar nooit zonder ironie of commentaar. Bacchus wordt geëerd door vrolijke, wijndrinkende boeren. Athene en Arachne moeten wijken naar de achtergrond, ten voordele van de eenvoudige arbeidsters van de spinnerij op de voorgrond van het schilderij.

De werken van Velázquez behoren tot de barok.

OeuvreBewerken

SchilderijenBewerken

Sevilla (tot 1622)Bewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Drie muzikanten 1617–1618 87 × 110 Staatliche Museen zu Berlin, Berlijn 1/1
  De lunch ca. 1618 108,5 × 102 Hermitage, Sint-Petersburg 2/3
  Keukenscène met de maaltijd te Emmaüs ('La mulata') ca. 1620 55 × 118 National Gallery of Ireland, Dublin De datum is onzeker en ligt tussen 1617 en 1622. 3/17
  Een oude vrouw die eieren bakt 1618 100,5 × 119,5 National Gallery of Scotland, Edinburgh 5/6
  Christus in het huis van Maria en Martha 1618 60 × 103,5 National Gallery (Londen), Londen 6/7
  Twee jongemannen aan een karige maaltijd 1622 65,3 × 104 Apsley House, Londen 9/24
  De heilige Thomas 1619–1620 95 × 73 Musée des Beaux-Arts d'Orléans, Orléans 10/10
  De onbevlekte ontvangenis 1619 135 × 101,6 National Gallery (Londen), Londen 11/11
  Johannes op Patmos 1619 135,5 × 102,2 National Gallery (Londen), Londen 12/12
  De aanbidding door de koningen 1619 204 × 126,5 Museo Nacional del Prado, Madrid Datum in de steen onder de voet van de maagd. 13/13
  De heilige Paulus 1619–1620 99 × 78 Museu Nacional d'Art de Catalunya, Barcelona 14/14
  Hoofd van een apostel 1622 38 × 29 Museo Nacional del Prado, Madrid 15/15
  De waterverkoper van Sevilla 1620 106,7 × 81 Apsley House, Londen 16/16
  Don Cristóbal Suárez de Ribera 1620 207 × 148 Museo de Bellas Artes de Sevilla 17/19
  De eerbiedwaardige moeder Jerónima de la Fuente 1620 162 × 107 Museo Nacional del Prado, Madrid Gesigneerd en gedateerd "Diego Velazquez f. 1620". 18/20
  De eerbiedwaardige moeder Jerónima de la Fuente 1620 162,5 × 105 Colección Fernández Araoz, Madrid Gesigneerd en gedateerd "Diego Velazquez f. 1620". 19/21
  De heilige Ildefonso ontvangt de kazuifel van de Maagd Maria 1620–1623 166 × 120 De stad Sevilla In slechte conditie. 20/22
  Portret van een heer (Francisco Pacheco) 1620–1622 40 × 36 Museo Nacional del Prado, Madrid 21/23

Madrid (1622–29)Bewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Portret van Don Luis de Gongora y Argote 1622 50,3 × 40,5 Museum of Fine Arts (Boston) 22/25
  Portret van een man 1623–1624 55,5 × 38 Museo Nacional del Prado, Madrid 24/27
  Filips IV 1623–1624 61,6 × 48,2 Meadows Museum, Dallas 25/28
  Portret van een dame 1625 32 × 24 Voorheen in het Koninklijk Paleis van Madrid. Gestolen op 8 juli 2010. Dit is een fragment van een groter portret dat waarschijnlijk werd beschadigd bij de brand van het Alcazar.[1] 28/31
  Kop van een hert 1626–1628 58 × 44,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 31/33
  Christus aanschouwd door de christenziel 1626–1628 165 × 206,4 National Gallery (Londen), Londen 32/35
  Filips IV 1623–1628 198 × 101,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 33/36
  Portret van de infant Don Carlos 1626–1628 209 × 125 Museo Nacional del Prado, Madrid 34/37
  Portret van Filips IV in wapenrusting c. 1628 57 × 44,5 Museo Nacional del Prado, Madrid Waarschijnlijk een fragment van een groter werk dat in twee fasen is geschilderd; in de tweede fase is de kleding gewijzigd en een rode sjerp toegevoegd.[2] 35/38
  Democritus (De geograaf) 1628–1629 101 × 81 Musée des Beaux-Arts de Rouen Hoofd en hand zijn overschilderd rond 1640. Op de röntgenfoto is te zien dat de man in zijn linkerhand een drankje had, zoals het geval is op twee bewaarde kopieën.[3] 37/40
  De triomf van Bacchus ('Los borrachos') 1628–1629 165,5 × 227,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 38/41
  De maaltijd te Emmaüs 1628–1629 123,2 × 132,7 Metropolitan Museum of Art, New York De voorgestelde dateringen variëren van 1619 (Lafuente Ferrari) tot enige tijd na de eerste reis naar Italië (Marias).[4] 39/42

Eerste reis naar Italië (1629–30)Bewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Portret van Maria Anna 1630 59,5 × 45,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 40/48
  De mantel van Jozef 1630 223 × 250 Escorial, San Lorenzo de El Escorial 41/43
  Apollo in de smidse van Vulcanus 1630 222 × 290 Museo Nacional del Prado, Madrid 42/44
  Studie voor het hoofd van Apollo 1630 36 × 25 Privéverzameling, New York Voorstudie voor het schilderij Apollo in de smidse van Vulcanus 43/45
  Gezicht in de tuin van de Villa Medici in Rome (Het paviljoen van Cleopatra-Ariadne) 1630 44,5 × 38,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 44/46
  Gezicht in de tuin van de Villa Medici in Rome (De toegang tot de grot) 1630 48,5 × 43 Museo Nacional del Prado, Madrid 45/47

Madrid (1631–48)Bewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Een sibille (Juana Pacheco?) 1630–1631 62 × 50 Museo Nacional del Prado, Madrid 46/49
  Portret van een jongeman 1630–1631 89,2 × 69,5 Alte Pinakothek, München 47/50
  De verzoeking van de heilige Thomas van Aquino 1631–1632 244 × 203 Museum of the Orihuela Cathedral, Orihuela 48/130
  Prins Balthasar Karel met een dwerg 1631 128,1 × 102 Museum of Fine Arts (Boston) 49/51
  Koning Filips IV in bruin en zilver 1631–1632 199,5 × 113 National Gallery (Londen), Londen 50/52
  Elisabeth van Frankrijk (Isabelle de Bourbon) 1631–1632 207 × 119 Private collection, New York 51/53
  Don Diego del Corral y Arellano 1631–1632 205 × 116 Museo Nacional del Prado, Madrid 52/55
  Doña Antonia de Ipeñarrieta y Galdós en haar zoon Don Luis 1631–1632 205 × 115 Museo Nacional del Prado, Madrid 53/54
  Hand van een man 1630 27 × 24 Onbekend, voorheen in het Koninklijk Paleis van Madrid 54/56
  Don Pedro de Barberana y Aparregui 1631–1632 198,2 × 111,8 Kimbell Art Museum, Fort Worth, Texas 55/57
  Don Juan Mateos 1632 108 × 90 Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden 56/58
  De gekruisigde Christus 1632 250 × 170 Museo Nacional del Prado, Madrid 57/59
  Portret van prins Balthasar Karel 1632 117,8 × 95,9 Wallace Collection, Londen 58/60
  Filips IV 1632 127,5 × 86,5 Kunsthistorisches Museum, Wenen 59/61
  Elisabeth van Frankrijk (Isabelle de Bourbon) 1632 132 × 101,5 Kunsthistorisches Museum, Wenen 60/62
  De nar bijgenaamd Don Juan van Oostenrijk 1632–1633 210 × 124,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 61/65
  Ruiterportret van graaf-hertog Olivares 1634 314 × 240 Museo Nacional del Prado, Madrid 62/66
  Het witte paard 1634–1635 310 × 245 Koninklijk Paleis van Madrid 63/67
  Ruiterportret van Filips III 1634–1635 305 × 320 Museo Nacional del Prado, Madrid 64/68
  Ruiterportret van Margaretha van Oostenrijk 1634–1635 302 × 311,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 65/69
  Ruiterportret van Elisabeth van Frankrijk 1634–1635 304,5 × 317,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 66/70
  Ruiterportret van Filips IV 1634–1635 305,5 × 317,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 67/71
  Ruiterportret van prins Balthasar Karel 1634–1635 209,5 × 174 Museo Nacional del Prado, Madrid 68/72
  De overgave van Breda 1634–1635 307,5 × 370,5 Museo Nacional del Prado, Madrid Spinola ontvangt de sleutels van de stad 69/73
  Portret van Juan Martínez Montañés 1635–1636 110,5 × 87,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 70/76
  Filips IV als jager 1632–1633 189 × 124,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 71/63
  De kardinaal-infant Ferdinand van Oostenrijk als jager 1632–1633 191,5 × 108 Museo Nacional del Prado, Madrid 72/64
  Prins Balthasar Karel als jager 1635–1636 191 × 102 Museo Nacional del Prado, Madrid 73/77
  Prins Balthasar Karel in de manege 1636 144 × 96,5 Duke of Westminster Collection, Londen 74/78
  Dame met een waaier 1635 95 × 70 Wallace Collection, Londen 75/79
  De naaister 1635–1643 74 × 60 National Gallery of Art, Washington D.C. Niet afgemaakt en datum onbekend. 77/81
  Portret van Pablo de Valladolid 1636–1637 213,5 × 125 Museo Nacional del Prado, Madrid 78/82
  De nar Calabacillas 1637–1639 105,5 × 82,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 79/83
  De nar Barbarroja 1637–1640 200 × 121,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 80/84
  De heiligen Antonius-Abt en Paulus, de eerste heremiet 1635–1638 261 × 192 Museo Nacional del Prado, Madrid 81/85
  Portret van graaf-hertog Olivares (Gaspar de Guzmán y Pimentel) 1638 67 × 54 Hermitage, Sint-Petersburg 82/87
  Francesco I d'Este 1638 68 × 51 Galería Estense, Módena 84/89
  Prins Balthasar Karel 1639 128,5 × 99 Kunsthistorisches Museum, Wenen Velázquez and workshop.[5] 86/90
  Portret van een man 1635–1645 76 × 64,8 Apsley House, Londen 87/91
  Aesopus 1639–1641 179,5 × 94 Museo Nacional del Prado, Madrid 88/92
  Menippus 1639–1641 178,5 × 93,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 89/93
  Mars rustend 1639–1641 181 × 99 Museo Nacional del Prado, Madrid 90/94
  Zelfportret 1640 45,8 × 38 Museu de Belles Arts de València 91/96
  Portret van een meisje 1640 51,5 × 41 Hispanic Society of America, New York 92/97
  Portret van Francisco Lezcano 1643–1645 107,5 × 83,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 93/99
  Portret van Filips IV te Fraga 1644 129,8 × 99,4 Frick Collection, New York 94/100
  De nar Don Diego de Acedo 1645 106 × 82,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 96/102
  Portret van Don Sebastián de Morra 1645 106 × 81,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 97/103
  De kroning van de Maagd 1645 178,5 × 134,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 98/105
  Venus voor de spiegel
('Rokeby Venus') 		122,5 × 177 National Gallery (Londen), Londen 100/106
  Sibille met tabula rasa 1644-1648 64 × 58 Meadows Museum, Dallas 101/108
  De infante María Teresa 1648 48 × 37 Metropolitan Museum of Art, New York 102/109
  Een ridder van de orde van Santiago 1645–1650 67 × 56 Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden 103/110

Tweede reis naar Italië (1649–51)Bewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Portret van Juan de Pareja 1649–1650 81,3 × 69,9 Metropolitan Museum of Art, New York 104/112
  Ferdinando Brandani (De zogeheten barbier van de paus) 1650 50,5 × 47 Museo Nacional del Prado, Madrid 105/113
  Portret van paus Innocentius X 1650 140 × 120 Galleria Doria Pamphilj, Rome 106/114
  Paus Innocentius X 1650 82 × 71,5 Apsley House, Londen 107/115
  Camillo Massimi 1650 73,6 × 58,5 Kingston Lacy, Dorset 108/116
  Kardinaal Astalli 1650–1651 61 × 48,5 Hispanic Society of America, New York 109/117

Madrid (1651–60)Bewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Maria Theresia, infante van Spanje 1651–1652 34,3 × 40 Metropolitan Museum of Art, New York 110/118
  Portret van Maria Theresia, infante van Spanje 1651–1653 127 × 98,5 Kunsthistorisches Museum, Wenen 111/119
  Portret van Filips IV 1653–1655 69 × 56 Museo Nacional del Prado, Madrid 112/120
  Portret van Maria Anna van Oostenrijk, koningin van Spanje 1652–1653 234 × 131,5 Museo Nacional del Prado, Madrid 113/121
  De infante Margaretha Theresia 1653 128,5 × 100 Kunsthistorisches Museum, Wenen 114/122
  De infante Margaretha Theresia 1656 105 × 88 Kunsthistorisches Museum, Wenen 115/123
  Las Meninas 1656–1657 318 × 276 Museo Nacional del Prado, Madrid 116/124
  Las Hilanderas
of
De fabel van Arachne 		c. 1657 167 × 252 Museo Nacional del Prado, Madrid 117/107
  Koningin Maria Anna van Oostenrijk 1655–1656 46,5 × 43 Meadows Museum, Dallas 118/125
  Mercurius en Argus 1659 128 × 250 Museo Nacional del Prado, Madrid 120/127
  De infante Margaretha Theresia met blauwe jurk 1659 127 × 107 Kunsthistorisches Museum, Wenen 121/128
  Portret van prins Filips Prospero 1659 128,5 × 99,5 Kunsthistorisches Museum, Wenen 122/129

Betwijfelde toeschrijvingenBewerken

Schilderij Títel Datum Afmeting (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  De opvoeding van de Maagd 1617-1618 Yale University Art Gallery, New Haven Authenticiteit onduidelijk.
  De keukenmeid (La mulata) 1620 55 × 104,5 Art Institute of Chicago, Chicago Volgens sommigen een kopie. 4/18
  Hoofd van een jongeman in profiel 1618–1619 39,5 × 35,8 Hermitage, Sint-Petersburg Waarschijnlijk origineel. 7/8
  De boerenlunch 1618–1619 96 × 112 Museum of Fine Arts, Budapest In slechte toestand en sterk overschilderd. 8/9
  La Immaculada 1618–1620 142 × 98,5 Centro de Investigación Diego Velázquez, Fundación Focus-Abengoa Sevilla Authenticiteit betwist.
  De tranen van de heilige Petrus 1618–1619 132 × 98,5 Colección Villar-Mir, Madrid Sinds 1999 beschouwd als het origineel van een werk dat van veel kopieën bekend is.
  Johannes de Doper in de wildernis 1620 175,3 × 152,5 Art Institute of Chicago Mogelijk door Velázquez.
  Portret van een geestelijke 1622–1623 66.5 × 51 Colección Payá, Madrid Mogelijk door Velázquez. Inscriptie: "AETATIS SVAE. 40-" ("Op 40-jarige leeftijd"). 23/26
  Een heer (Juan de Fonseca?) 1623 52 × 40 Detroit Institute of Arts, Detroit Mogelijk door Velázquez. In slechte toestand.
  De eerwaarde broeder Simón de Rojas op zijn doodsbed 1624 101 × 121 Colección de los duques del Infantado, Madrid Inscripties: "AVE MARIA"
rechtsboven: "El RºP.M. Fr. Simon D. Roxas".
  Filips IV 1624 200 × 102,9 Metropolitan Museum of Art, New York Volgens sommigen een kopie. 26/29
  Portret van graaf-hertog Olivares 1624 201,2 × 111,1 São Paulo Museum of Art, São Paulo Volgens sommigen een kopie naar een origineel. 27/30
  De graaf-hertog Olivares 1624–1626 216 × 192,5 Hispanic Society of America, New York Inscripties: "el Conde Duque" en "A 25". In slechte toestand. Mogelijk door Velázquez. 29/32
  De graaf-hertog Olivares 1624–1625 209 × 111 Colección Várez Fisa, Madrid In slechte toestand. Volgens het Prado van Velázquez (volgens anderen een kopie van de vorige). 30/–
  Portret van een man 1626–1628 104 × 79 Museo Soumaya, Mexico City Mogelijk door Velázquez. In slechte toestand. –/34
  Filips IV met geel wambuis 1628 205 × 117 John and Mable Ringling Museum of Art, Sarasota, Florida Authenticiteit onduidelijk.
  De nar Calabacillas 1626–1632 175,5 × 106,5 Cleveland Museum of Art, Cleveland Afgeschreven door Brown. 36/39
  Portret van een geestelijke (zelfportret?) 1630 67 × 50 Capitoline Museums, Rome
  Ruziënde soldaten voor de ambassade van Spanje
('La rissa') 		1630 28,9 × 39,6 Colección Pallavicini, Rome Olieverf op koper. Toegeschreven aan Velázquez.
  De heilige Rufina 1632–1634 77 × 64 Centro de Investigaciones Diego Velázquez, Fundación Focus-Abengoa, Seville
  Portret van een man 1630 68,6 × 55,2 Metropolitan Museum of Art, New York Na restauratie in 2009 toegeschreven aan Velázquez
  Portret van een man 1630 Otto Naumann, New York Herondekt in 2010, verkocht tijdens een veiling in Londen for $4,7 miljoen in 2011 aan een handelaar (Otto Naumann) in New York.[6]
  Christus aan het kruis 1631 100 × 57 Museo Nacional del Prado, Madrid Het is onduidelijk of de signatuur "Do. Velazquez fa. 1631" origineel is.
  Jonge dame 1635 98 × 49 Collectie van de Duke of Devonshire, Chatsworth, Derbyshire, England 76/80
  De heilige Antonius-Abt 1635–1638 55,8 × 40 Privéverzameling, New York -/86
  Filips IV op everzwijnenjacht
('La tela real' - 'Het koninklijke doek') 		1636–1638 182 × 302 National Gallery (Londen), Londen 85/-
  De graaf-hertog Olivares 1638 10 × 8 Palacio Real de Madrid, Madrid Olieverf op koper. Mogelijk origineel. 83/88
  Don Francisco Bandrés de Abarca 1638–1646 64 × 53 Voorheen Greenville Art Museum, South Carolina (gestolen op 8 juli 2010) Mogelijk een fragment van een origineel portret; in slechte toestand. -/95
  Ruiterportret van Filips IV 1645 393 × 267 Uffizi, Florence 95/101
  De nar don Sebastián de Morra 1645 106 × 84,5 Privéverzameling, Zwitserland -/104
  Juan Francisco Pimentel, graaf van Benavente 1648 109,5 × 88,5 Museo Nacional del Prado, Madrid In het Prado als "toegeschreven aan Velázquez". Er is geen consensus over de authenticiteit. 99/-
  Het boerenmeisje ('La gallega') 1645–1650 60 × 46,5 Privéverzameling, Zwitserland? Onvoltooid. Afgeschreven door Brown. -/111
  Cristoforo Segni 1650–1651 144 × 92 Kisters verzameling, Kreuzlingen, Switzerland
  De infante Margaretha Theresia 1653 115 × 91 Verzameling van de Dukes of Alba, Madrid
  Filips IV 1656–1657 64 × 53,75 National Gallery (Londen), Londen 123/-
  Koningin Maria Anna van Oostenrijk 1656–1657 64,7 × 54,6 Thyssen-Bornemisza Museum, Madrid Afgeschreven door Brown. 119/126

TekeningenBewerken

Schilderij Títel Datum Techniek Afmetingen (cm) Collectie Opmerkingen Catalogusnummer: Morán–Sánchez/López-Rey
  Borststuk van een meisje 1618 Houtskool op papier 20 × 13,5 Biblioteca Nacional de España, Madrid DQ6/4
  Hoofd van een meisje 1618 Houtskool op papier 15 × 11,7 Biblioteca Nacional de España, Madrid DQ1/5
  Studie van Christus aanschouwd door de christenziel 1626–1628 Voorheen in het Jovellanos-instituut, Gijón Vernietigd in 1936 DQ5/35b
  Studie voor De overgave van Breda 1634–1635 Zwart potlood op papier 26,2 × 16,8 Biblioteca Nacional de España, Madrid D2a/74
  Studie voor de persoon van generaal Spinola in De overgave van Breda 1634–1635 Zwart potlood op papier 26,2 × 16,8 Biblioteca Nacional de España, Madrid D2b/75
  Portret van don Gaspar de Borja y Velasco 1643–1645 Zwart potlood op papier 18,6 × 11,6 Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, Madrid Studie voor een verloren gegaan schilderij D1/98

Bronnen en notenBewerken

  Zie de categorie Diego Velázquez van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diego_Velázquez_(kunstschilder)&oldid=57735624"