De Moderne Doorbraak
De moderne doorbraak (Deens: Det Moderne Gennembrud) is de term voor de periode van sterke economische groei van 1870 tot 1900 in Scandinavië, met name in Denemarken. Het is tevens de term voor een nieuwe literaire beweging die in diezelfde periode ontstond in de Deense literatuur en zich ook uitstrekte naar de Noorse en Zweedse literatuur, waarbij naturalisme en realisme de ouderwetse romantiek vervingen.
Economie bewerken
De economische groei ontstond vooral vanwege nieuwe landbouwtechnieken en lage graanprijzen. Er werden verschillende coöperaties opgericht, waardoor de armoede onder de boeren meer en meer verdween. De Deense stad Kopenhagen groeide in deze periode naar 400.000 inwoners.[1] Deze "Danske guldalder" (Deense Gouden Eeuw) in de 19e eeuw in zowel economisch als cultureel opzicht, wordt in Denemarken nog steeds gevierd onder de naam Golden Days Festival.
Literatuur bewerken
De literaire beweging De Moderne Doorbraak, nauw gelieerd aan de Skagenschilders, stelde het naturalisme en realisme in de literatuur centraal, in de plaats van de in die tijd veel voorkomende romantische teksten. Als drijfkracht van de beweging wordt de Deense literatuurcriticus en -hoogleraar Georg Brandes gezien. De eerste lezingen van Brandes in 1871 aan de Universiteit van Kopenhagen en het uitbrengen van zijn werk Hovedstrømninger i det 19de Aarhundredes Litteratur (Hoofdstromingen in de 19e-eeuwse literatuur) wordt beschouwd als de start van de beweging en de periode. Een ander belangrijke vertegenwoordiger vormt de Deense schrijver Henrik Pontoppidan, die in 1917 de Nobelprijs voor Literatuur won. Hij was het jongste lid en een van de meest invloedrijkste leden van de beweging. Pontoppidan won de Nobelprijs samen met de schrijver Karl Adolph Gjellerup, die in zijn beginperiode ook tot De Moderne Doorbraak gerekend kon worden.
Det Moderne Gennembrud zette zich af tegen de literatuur van de romantiek, omdat die naar hun oordeel een vertekend, opgesmukt en geïdealiseerd beeld gaf van de werkelijkheid. Karakteristiek is de interesse in de wetenschappelijke doorbraken van het Darwinisme en de evolutietheorie. J.P. Jacobsen, lid van de beweging, had in 1872 The Origin of Species van Darwin in het Deens vertaald. In de literatuur werd de nadruk gelegd op realisme: ratio en logica moesten leidend zijn in de kijk op de wereld en de natuur, niet een romantische of mystieke levenshouding. In navolging van Nietzsche werd een vrije houding tegenover religie gepropageerd, omdat de mens een product was van de natuur en niet van God. Ook ten aanzien van seksualiteit nam Det Moderne Gennembrud een open houding aan, met erkenning van de instincten waaraan de mens onderhevig is. Dit leidde in een aantal gevallen tot taboedoorbrekende literatuur. De auteurs van Det Moderne Gennembrud waren beïnvloed door Franse schrijvers als Balzac, Flaubert en Zola en waren in een aantal opzichten geestverwanten van de Tachtigers in Nederland, al was hun houding niet zo onmaatschappelijk. Kenmerkend is juist hun internationale perspectief en hun brede blik op sociale problemen die zij wilden helpen oplossen. Ook ten opzichte van vrouwen toonden ze een moderne opvatting. Al in 1869 had Brandes het controversiële essay The Subjection of Women van John Stuart Mill vertaald. Vrouwelijke dichters en schrijvers kregen meer kansen om te publiceren.
Door de opkomst van het symbolisme rond 1890 raakten de inzichten van Det Moderne Gennembrud op de achtergrond, maar de realistische component was blijvend. Met de benaming Det folkelige Gennembrud ("De doorbaak van het volk") wordt de literatuur aangeduid waarin het leven van de armste onderklasse wordt beschreven. Een voorbeeld hiervan is Pelle Erobreren (Pelle de veroveraar) van Martin Andersen Nexø.
Schrijvers bewerken
Tot schrijvers van De Moderne Doorbraak worden gerekend:
- Zweden:
- August Strindberg
- Viktor Rydberg (gedeeltelijk)
- Victoria Benedictsson
| Bronnen, noten en/of referenties |