Dag der Marrons
De Dag der Marrons, ook wel Dag van de Marrons of Marrondag, is de jaarlijkse gezamenlijke herdenkingsdag en viering op 10 oktober van de strijd van de Marronvoorouders tegen onderdrukking én voor vrijheid. Op deze dag herdenken en vieren de Marrongemeenschappen van Suriname en Frans-Guyana, overal ter wereld, de strijd van hun voorouders tegen onderdrukking en voor vrijheid. Een strijd waarmee zij, in respectievelijk het Vredesverdrag van 1760 (de Okanisi), 1762 (de Saamaka), 1767 (de Matawai) en 1860 (de Aluku), het Nederlandse koloniale bestuur dwongen vrede met hen te sluiten en daarmee hun vrijheid en menselijke waardigheid te erkennen.
Initiatief bewerken
De Dag der Marrons is een initiatief geweest van de marronhistoricus André R.M. Pakosie in 1970. Toentertijd was Pakosie voorzitter van Akifonga, een organisatie van jongeren uit het binnenland van Suriname die opkwam voor de belangen van de marrons uit het binnenland van Suriname.
Pakosie voerde van 1970 tot 1974 besprekingen met verschillende marronorganisaties, waaronder de belangenverenigingen van de verschillende Lo, en met tal van personen in de marronsamenlevingen om te komen tot een dag voor een gezamenlijke jaarlijkse herdenking en viering van de vrijheidsstrijd van hun voorouders, Dag der Marrons. Ook besprak hij zijn idee met de vier gaanman (granmans): Gazon Matodja (Okanisi), 'Agbago' Jozef Daniël Aboikoni (Saramaccaners), Cornelis Zacharias Forster (Paramaccaners) en Alfred Aboné Lafanti (Matawai). Tijdens een bespreking met hen in 1973 in Paramaribo verleenden deze hoogste marrongezagsdragers toestemming aan Pakosie om verder te gaan met zijn initiatief voor de instelling van een Dag der Marrons.
De gaanman van de Saamaka Marrons, Agbago Aboikoni (in die tijd de oudste gaanman in leeftijd) stelde tijdens deze bijeenkomst voor om de dag van 10 oktober te nemen waarop in 1760 de vrede met de Okanisi tot stand kwam. Hij onderbouwde zijn voorstel door aan te geven dat de vrede met de Okanisi de eerste vrede was die stand hield en die als model diende voor de andere vredesverdragen die volgden met de andere marrongroepen. De andere gaanman gingen akkoord met het voorstel van gaanman Agbago Aboikoni. Taata Tebini Anka, een befaamde Saamakahistoricus uit die tijd, zong vervolgens op verzoek van gaanman Agbago Aboikoni een gepast Saamaka vrijheidslied. De vier gaanman gaven daarna aan Pakosie officieel de opdracht om de precieze datum van de vrede met de Okanisi na te gaan en de instelling van deze dag te realiseren.
Bronnenonderzoek bewerken
Pakosie deed jarenlang tevergeefs onderzoek in het Centraal Archief in Paramaribo om de precieze datum te achterhalen, waarop het vredestraktaat met de Okanisi was getekend. Het archief beschikte toen niet over gegevens van vóór 1845. Pakosie deed uiteindelijk een beroep op Silvia W. de Groot, verbonden als historicus aan de Universiteit van Amsterdam, om in het Rijksarchief in Den Haag de datum te achterhalen. In een brief van 19 augustus 1973 liet Silvia de Groot aan Pakosie weten dat de datum van de vrede met de Okanisi, 10 oktober 1760 was.
Instelling bewerken
In juli 1974 besprak Pakosie de onderzoeksresultaten met de vier gaanman. Op 8 september 1974 presenteerde hij de resultaten tijdens een algemene vergadering van Akifonga in het Fatima Clubgebouw aan de Calcuttastraat 79 in Paramaribo.
Op 16 september 1974 belegde Pakosie de laatste bespreking over de instelling van de Dag der Marrons met de vier gaanman, waarop zij voor de vastlegging op cassette nogmaals verklaarden achter het streven te staan. De gaanman gaven hem vervolgens volmacht om over te gaan tot de instelling van de Dag der Marrons. André Pakosie, in zijn hoedanigheid van ‘Algemeen Secretaris’ (voorzitter) van de organisatie van jongeren uit het binnenland, Akifonga, tekende op diezelfde 16 september 1974 's middags tijdens een speciale massameeting in het Fatima Clubgebouw het document, waarmee de instelling van de Dag der Marrons een feit werd.
Er werd een commissie gevormd voor de organisatie van de eerste viering van de Dag der Marrons op 10 oktober 1974. Deze bestond uit: André R.M. Pakosie (voorzitter), Robert S. Asoiti (vicevoorzitter), Mérida Dapaloe, Libi Bribi, Petrus Bow, Waldo Abese, Pasensi Asoiti, Hendrik Saite, Charles Pedi, Ronald Adaba, Elco Kuwi, Wasigo Joje, Senkwari Amok, Ajafoe Tolli, Michel Kokoli.
Viering in Suriname bewerken
Eerste viering bewerken
De eerste viering van de Dag der Marrons vond plaats op donderdag 10 oktober 1974 in het Fatima clubgebouw aan de Calcuttastraat 79 te Paramaribo. De opkomst was overweldigend. Vele marrons en creolen kwamen om getuige te zijn van dit bijzondere en historische moment.
De regering werd vertegenwoordigd door de vice-premier en minister van Districtsbestuur en Decentralisatie, Olton W. van Genderen en de minister van Onderwijs en Volksontwikkeling, Drs. Ronald Venetiaan, die tevens een van de adviseurs was van de organisatie van Pakosie. Er werden toespraken gehouden door André R.M. Pakosie en namens de regering, door minister Van Genderen. Hierna werd een traditionele Sete Tafaa (receptie) gehouden.
Deze eerste viering van de Dag der Marrons werd opgeluisterd door een optreden van de culturele afdeling van Akifonga, een optreden van de formatie Opo en van Bally Brashuis met zijn groep Blaka Buba. De geluidsopname van deze viering is in het archief van André Pakosie bewaard.
Nationale dag bewerken
Vanaf 1974 vieren de marrons in Suriname jaarlijks op 10 oktober de Dag der Marrons. Vanaf 1983 vindt de viering tevens plaats in Kiyookondee in het woongebied van de Okanisi in het binnenland van Suriname. Kiyookondee is het eerste dorp met de officiële status van 'Kondee' dat door de Okanisi gesticht werd aan de Tapanahony.
Vanaf de eerste viering van de Dag van de Marrons in Suriname werden verschillende brieven geschreven aan de opeenvolgende regeringen om de marrons en de Inheemsen de titel op de gronden te geven waarop zij meer dan 300 jaren wonen, en om 10 oktober als een nationale dag te erkennen. Tot dan toe zonder resultaat. Bij zijn bezoek aan Suriname in januari 2001, in 2003 en 2009, heeft de grondlegger van de Dag der Marrons, André Pakosie, deze kwestie weer onder de aandacht gebracht van president Venetiaan.
Bij de viering in 2009 deed president Ronald Venetiaan de toezegging dat de Dag der Marrons een nationale dag zou worden in Suriname. Dit was een belangrijke erkenning van de vrijheidsstrijd van de marronvoorouders voor Suriname. In 2010 heeft de regering Bouterse I de Dag der Marrons officieel erkend als Surinaamse nationale feestdag.
Viering in Nederland bewerken
In 1983 nam stichting Dufuni, onder voorzitterschap van Etho With, ook in Nederland het initiatief over. Vanaf 1989 tot 2007 organiseerde stichting Dufuni onder voorzitterschap van Kensly G. Vrede, samen met andere marronorganisaties, zoals stichting Sabanapeti, stichting Cottica, stichting Wooko Makandie, Afaka, Zunta en Seke, jaarlijks op de eerste zaterdag van oktober, in Utrecht de Dag der Marrons.
De grootste herdenking in Nederland vond in 1992 plaats, toen de leiders van de vijf marrongemeenschappen in Suriname in 1992 op uitnodiging van de toenmalige Commissie Ondersteuning Ontwikkeling Binnenland (C.O.O.B.), onder voorzitterschap van André R.M. Pakosie, op bezoek in Nederland waren, te weten: gaanman Gazon Matodja (Okanisi), gaanman Songo Aboikoni (Saamaka), gaanman Oscar Lafanti (Matawai en Kwinti) en waarnemend gaanman Kamil Akilingie (Paamaka), alsook kabiten Pishërë Ashiware, een leider van de Trio (een Inheemse volk in het binnenland van Suriname).
In 2011 en 2012 werd de Dag der Marrons in Nederland georganiseerd door de raden van kabiten en basiya van de Okanisi, Saamaka en Paamaka in samenwerking met SAMON.
Bij de viering van de Dag der Marrons in Nederland in 2007, was de toenmalige gaanman van de Saamaka, Belfon Aboikoni, niet in Suriname maar in Nederland aanwezig. Thans wordt de Dag van de Marrons in Nederland door verschillende organisaties in verschillende steden georganiseerd: Utrecht, Tilburg, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.
Ook in Frans-Guyana wordt vanaf 2003 jaarlijks de Dag der Marrons gevierd. Vanaf 2012 vindt de viering ook in België plaats en vanaf 2015 in de Verenigde Staten.
Zie ook bewerken
Externe link bewerken
- Website van het Marron-instituut stichting Sabanapeti (Een instituut van en door marrons, gevestigd in Utrecht, Nederland).
Bronnen bewerken
- Pakosie, André R.M.; De Dag van de Marrons. Op: www.maroons-suriname.com
- Pakosie, André R.M.; Gazon Matodja, Surinaams stamhoofd aan het einde van een tijdperk, 1999
- Pakosie, André R.M.; De Marrons van Suriname. In: Siboga, Jaargang 15, nr. 1, 2005.
- Dit artikel is – met toestemming van de auteur – gebaseerd op het artikel De Dag van de Marrons uit www.maroons-suriname.com